ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Η κυρία Χρύσα Κουβελιώτου, η επιστήμων που εργάζεται στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Μάρσαλ της NASA (Marshall Space Flight Center), έκανε πρόσφατα όλους τους Έλληνες υπερήφανους, κερδίζοντας το Βραβείο Αστροφυσικής Daniel Heineman 2012. Οι ιθύνοντες για το βραβείο, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Φυσικής και η Αμερικανική Αστρονομική Ένωση, ανέφεραν σε ανακοίνωσή τους το λόγο για τον οποίο επελέγη η κυρία Κουβελιώτου: «Το βραβείο τής απονέμεται για τα εκτεταμένα επιτεύγματα και τις ανακαλύψεις της στους τομείς των εκρήξεων ακτίνων τύπου γάμμα και τα μάγναστρα (magnetars). Ιδιαίτερα αξιοσημείωτες είναι οι ικανότητες της Δρ. Κουβελιώτου στη δημιουργία συνεργασιών, καθώς και η αποτελεσματικότητα και η διαίσθησή της στη χρήση παρατηρήσεων πολλαπλού μήκους κύματος».
Η ίδια, αναφέρει: “Όλα ξεκίνησαν από δω”. Πηγή έμπνευσης για την κυρία Κουβελιώτου ήταν τα άστρα στον ελληνικό ουρανό και αφορμή για όνειρα ο Νιλ Άρμστρονγκ. «Γεννήθηκα στην Ελλάδα, μεγάλωσα στην Ελλάδα, έζησα μέσα στην ελληνική πραγματικότητα την ομορφιά του ελληνικού ουρανού και της ελληνικής νύχτας. Επίσης, έζησα την εποχή της πρώτης διαστημικής αποστολής στο φεγγάρι. Όλα αυτά για μένα ήταν όνειρα που ήθελα να κάνω πραγματικότητα».
Το 1975 η κυρία Κουβελιώτου αποφοίτησε από το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, δύο χρόνια αργότερα πήρε Μάστερ Αστροφυσικής από το Πανεπιστήμιο του Sussex στην Αγγλία, ενώ το 1981 ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στο Πολυτεχνείο του Μονάχου και στο Max Planck Institut. Ήταν το πρώτο άτομο διεθνώς που έκανε διδακτορικό στις εκλάμψεις ακτίνων τύπου γάμμα.
Το 1982 διορίστηκε Επιμελήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ωστόσο εξαρχής η μεγάλη της αγάπη ήταν η έρευνα. Έτσι, δύο φορές με διετείς εκπαιδευτικές άδειες πήγε στις ΗΠΑ, όπου και συνεργαζόταν με τη NASA για τις εκλάμψεις ακτίνων γάμμα. Το αμέριστο ενδιαφέρον της για την έρευνα αλλά κυρίως οι νέοι ορίζοντες που ανοίγονταν στις ΗΠΑ την ώθησαν να εγκαταλείψει τη θέση της στο ελληνικό πανεπιστήμιο και να αφοσιωθεί στο ερευνητικό έργο της στη NASA. «Πήγαινα συνεχώς στην Αμερική για να κάνω έρευνα, γιατί δεν μπορούσα να κάνω έρευνα στην Ελλάδα όπως θα ήθελα. Δεν υπήρχαν οι δυνατότητες. Στη δεύτερη εκπαιδευτική άδεια εργάστηκα στο Marshall Space Flight Center, στη NASA, και ήταν τόσο σημαντικές οι ανακαλύψεις σε καθημερινή βάση, που συνειδητοποίησα ότι άξιζε να παρατήσω τη σταθερότητα και τη μονιμότητα –γιατί ήμουν τότε μόνιμη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών– για να ζήσω τον ενθουσιασμό της καθημερινής ανακάλυψης, ανεξάρτητα του πόσο θα κρατούσε αυτό. Βέβαια, όπως φάνηκε στην πορεία, ευτυχώς η ικανοποίηση και ο ενθουσιασμός έχουν κρατήσει ήδη είκοσι χρόνια. Πήρα μια απόφαση που για πολλούς είχε ρίσκα, αλλά για μένα δεν ήταν ρίσκο, αντίθετα καθόρισε την καριέρα μου σε διεθνές πλέον επίπεδο».
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ
Το 2002 η κυρία Κουβελιώτου τιμήθηκε με το Descartes Prize για τις ανακαλύψεις της στις εκλάμψεις ακτίνων γάμμα και το 2003 από κοινού με τους συναδέλφους της Thomson και Dunkan με το Rossi Prize για τις ανακαλύψεις τους στα μάγναστρα, ενώ παράλληλα αναγνωρίστηκε ως η έκτη σε επιστημονικές αναφορές σημαντικότερη επιστήμων του Διαστήματος.
Οι Thomson και Dunkan είχαν ονομάσει «μάγναστρα» τα αστέρια νετρονίων με την υποθετική ιδιότητα πάρα πολύ μεγάλων μαγνητικών πεδίων που δεν είχαν μετρηθεί σε κανένα από τα επίγεια εργαστήρια. Υπέθεταν θεωρητικά ότι τα συγκεκριμένα αστέρια υπήρχαν, κανένας, όμως, δεν είχε καταφέρει να τα παρατηρήσει και να επιβεβαιώσει την ύπαρξή τους. Κι εδώ είναι η πολύτιμη ανακάλυψη της κυρίας Κουβελιώτου.
Η απονομή του Βραβείου Αστροφυσικής Daniel Heinemann 2012 αφορά στη συνεισφορά της Ελληνίδας ερευνήτριας και στις εκρήξεις ακτίνων γάμμα και στα μάγναστρα. Η ίδια λέει: «Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να ανταμείψουν έναν ερευνητή στο δικό μας τομέα. Δεν υπάρχει αυτή η οικονομική ανταμοιβή που υπάρχει σε άλλες επιστήμες. Έχουμε μόνο ηθικές αμοιβές. Και ηθικές αμοιβές είναι αυτά τα βραβεία, η αναγνώριση από τον κύκλο των συνερευνητών, καθώς και το γεγονός ότι έχω αναγνωριστεί ως fellow της Αμερικανικής Ένωσης Φυσικών και του Αμερικανικού Οργανισμού για την Προαγωγή της Επιστήμης, μια τιμητική βράβευση που έχουν πολύ λίγα μέλη. Το fellowship δίνεται σε κάποιον όταν έχει συνεπώς εξαιρετική πορεία κατά την καριέρα του και παράγει έργο που η κοινότητα αναγνωρίζει ως σημαντικό για να τον τιμήσει».
Επιπλέον, η κυρία Κουβελιώτου είναι μέλος της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης, τέως Πρόεδρος του Τομέα Αστροφυσικής Υψηλών Ενεργειών της Αμερικανικής Αστρονομικής Ένωσης, του Αμερικανικού Οργανισμού για την Προαγωγή της Επιστήμης, της Ευρωπαϊκής Αστρονομικής Κοινότητας κ.ά., ενώ συμμετέχει σε πολλές επιτροπές αξιολόγησης προγραμμάτων της NASA και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (Εuropean Space Agency – ESA).
Εξακολουθεί να δουλεύει στις εκλάμψεις ακτίνων γάμμα, ενώ στον τομέα των μαγνητικών αστεριών ηγείται μιας πολύ μεγάλης διεθνούς ομάδας, στην οποία συμμετέχουν ερευνητές από τα εγκυρότερα αμερικανικά και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.