ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Λονδίνο, Της Dr. Georgia Toutziari- Stewart
Η νέα έκθεση της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου, από τα μεγαλύτερα θεάματα του 2015 στη Βρετανική πρωτεύουσα, είναι μια σπουδαία ευκαιρία για να θαυμάσετε τα αριστουργήματα του ‘Μπαρόκ’ Φλαμανδού ζωγράφου Paul Peter Rubens (1755-1640) πλάι σε έργα των ‘καλλιτεχνικών κληρονόμων του’. Ο ‘Ομηρος της Ζωγραφικής εποχής’ όπως αποκαλείται ο Rubens, ήταν από τους διασημότερους καλλιτέχνες της εποχής του με πελάτες του την Αγγλική, Γαλλική και Ισπανική μοναρχία! ‘O πρίγκηπας των ζωγράφων και ο ζωγράφος των πριγκήπων’, ο Rubens, ήταν επίσης άριστος διπλωμάτης, συλλέκτης έργων τέχνης και πονηρός επιχειρηματίας.
Γνωστός για τις χυμώδεις γυμνές γυναίκες του, με τον ερωτισμό να ξεχειλίζει στις σάρκες τους, ο Rubens κάλυψε επίσης ένα ευρύ φάσμα θεμάτων θρησκευτικών και μυθολογικών σκηνών σε τοπία και πορτρέτα. Η έκθεση συγκεντρώνει αριστουργήματα του Rubens αλλά και άλλων καλλιτεχνών που εμπνεύστηκαν από αυτόν σύγχρονούς του μεταγενέστερους : Βαν Νταικ (ήταν μαθητής του), Βατο, Τερνερ, Ντελακρουα, Μανε, Σεζαν, Ρενουαρ, Κλιμτ και Πικασο κατακλύζουν τους τοίχους της φανταστικής αυτής έκθεσης.
Καθώς περιπλανιόμουν στα έξι θεματολογικά κατανεμημένα δωμάτια της γκαλερί (Ποίηση, Κομψότητα, Δύναμη, Λαγνεία, Συμπόνια, και Βία), σκεφτόμουν ότι ίσως η έκθεση έπρεπε να ονομαστεί “Βρείτε τον Rubens” και όχι ‘Rubens και το κληροδότημά του: Van Dyck to Cezanne”. Ο σχετικά χαμηλός δε αριθμός των Rubenses – μόνο περίπου το ένα πέμπτο του συνόλου στην έκθεση- εντείνει την αίσθηση ότι η έκθεση δεν είναι τόσο για τη ζωή του (όπως η πρόσφατη έκθεση του Ρέμπραντ της Εθνικής Πινακοθήκης) όσο για την επιρροή που άσκησε στην εξέλιξη της ζωγραφικής. Φυσικά τονίζεται ότι ο Rubens έζησε σε μια εποχή που ευνοούσε το οριακό, το αποσπασματικό και το ελλειπτικό, το μπαρόκ αρχοντικό χρώμα, την κίνηση, τη βία και το κραυγαλέο ερωτισμό που φάνηκε προσκολλημένος στην κουλτούρα της υπερ-δύναμης και του πλούτου .
Σε κάθε δωμάτιο λοιπόν ο Rubens ‘γεμίζει’ τα έργα των καλλιτεχνών δίπλα του όπου η ποίηση είναι το κύριο θέμα. Έπειτα είναι τα τοπία και οι βουκολικές σκηνές όπως “Ο Κήπος της Αγάπης” (1633), το Βαγόνι της συγκομιδής” (1784) από τον Gainsborough , “Εξοχική Κατοικία στο ανατολικό Bergholt” (1833) από τον Constable και το “Δάσος της Bere” (1808) από τον Turner.
Η εκπληκτική προσωπογραφία της ‘Μαρίας Grimaldi και Νάνος’ (ελαιογραφία 1607) δεσπόζει στο χώρο της Κομψότητας. Εκεί απεικονίζεται η όμορφη νεαρή Μαρία (νεόπλουτη) με το τεράστιο περιλαίμιο της να εξετάζει εμάς, τους θεατές, ενώ ο νάνος με το μεγάλο και ειλικρινά απειλητικό του βλέμμα, κλέβει τη ματιά μας, τοποθετημένος στο ώμο της καθώς τραβά τις κουρτίνες. Κυρίες της Γένοβας, σαν τη Μαρία, είχαν μεγάλη οικονομική ευθύνη ώστε να μπορούν να διαχειριστούν την οικογενειακή επιχείρηση σε περίπτωση θανάτου του συζύγου. Το πορτρέτο συνδυάζει την κομψότητα και την αυτοπεποίθηση ενώ το πολυτελές φόρεμα της νεαρής γυναίκας από μαύρο βελούδο και μπροκάρ εντείνει την επιβλητική της παρουσία. Στη μεγαλειώδη αρχιτεκτονική του πορτρέτου εντάσσεται και η εικόνα με τις πλούσιες χυτές κουρτίνες που λειτουργούν ως κορνίζα στο πίνακα και ρίχνουν φυσικά το φως στην αριστοκράτισσα που απεικονίζεται. Ο Rubens, έξυπνα ακολουθεί το γούστο των πλούσιων φλαμανδών και ιταλών που δεν θα ήθελαν το φως να πέφτει στον υπηρέτη/νάνο. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Rubens εντρύφησε στον πλούσιο τρόπο ζωής με τα μεγάλα σπίτια, τις άμαξες και τους υπηρέτες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ιταλία το 1600. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο ζωγράφος πρέπει να είχε στην αντίληψή του μια νέα κατηγορία, αυτή των αυτοδημιούργητων ανθρώπων που θα μπορούσουν να ανταγωνιστούν την παραδοσιακή αρχοντιά της Ευρώπης όσον αφορά στις πολυτελείς δαπάνες.
Ένα πιο λιτό πορτρέτο μιας άλλης Γενοβέζας ευγενούς “Μια αριστοκράτισσα από την Γένοβα και ο γιος της” (1626) εκτίθεται δίπλα του, από τον μαθητή του Rubens, Anthony van Dyck. Ο τελευταίος μεγαλούργησε στη Βρετανία και απέδειξε πως η επιρροή του Rubens φαίνετα στην κλασική του 18ου αιώνα βρετανική προσωπογραφία του Joshua Reynolds και Thomas Lawrence (πολλά τα πορτρέτα και των δυο καλλιτεχνών στην έκθεση). Και τα δυο είναι εξαιρετικά πορτρέτα αλλά είναι δύσκολο να πάρει κάποιος τα μάτια του από το απατηλά γλυκό ύφος του Rubens που διατρέχει την Μαρία και τον τρομακτικό της νάνο.
Η ενότητα της Εξουσίας περιλαμβάνει ιστορικούς πίνακες του Le Brun και Γιορντάενς ενώ το θέμα της βίας συγκεντρώνεται στις θυελλώδεις σκηνές κυνηγιού, όπως το ‘Κυνήγι Τίγρης’ (1616 ) από τον Rubens και του ζωγράφου Ντελακρουά ‘Το Κυνήγι του Λιονταριού’ (1858 ).
Ο Δρ Nico Van Hout, επιμελητής της έκθεσης είπε: ‘ …. Δεν είναι τυχαίο που ο Ντελακρουα, ο Ρευνολντς και ο Ρενουάρ αφιέρωσαν συναρπαστικά έργα και έγραψαν πολύ σημαντικές επιστολές για τη δεξιοτεχνία στην πινελιά του Rubens’. Όλοι οι καλλιτέχνες που εκτίθενται στην Ακαδημία τονίζουν τις διαφορετικές μορφές της επιρροής αυτής: περιλαμβάνονται ακριβά αντίγραφα, απομιμήσεις και αποσπάσματα για τα έργα που θυμίζουν το στυλ του Rubens. Μόνο οι καλύτεροι καλλιτέχνες ήταν σε θέση να μεταφράσουν Rubens σε οπτική γλώσσα, σε ένα προσωπικό ιδίωμα – η έκθεση είναι μια μοναδική βιτρίνα της δουλειάς του Rubens κα της επιρροής του τα τελευταία 400 χρόνια.
Βασιλική Ακαδημία Τεχνών, Λονδίνο
24 Ιανουαρίου – 10 Απριλίου 2015
Key. 209 / Cat. 1
Peter Paul Rubens
Tiger, Lion and Leopard Hunt, 1616
Oil on canvas, 256 x 324.5 cm
Rennes, Musée des Beaux Arts
Photo © MBA, Rennes, Dist. RMN-Grand Palais / Adélaïde Beaudoin
Exhibition organised by the Royal Museum of Fine Arts, Antwerp, Royal Academy of Arts, London, and Centre for Fine Arts, Brussels.
Key. 127 / Cat. 145
Jean-Antoine Watteau
La Surprise: A Couple Embracing While a Figure Dressed as mezzetin Tunes a Guitar, 1718-19
Oil on panel, 36.3 x 28.2 cm
Private Collection
Photo: Private Collection
Exhibition organised by the Royal Museum of Fine Arts, Antwerp, Royal Academy of Arts, London, and Centre for Fine Arts, Brussels.
Key. 125 / Cat. 80
Paul Cézanne
Three Bathers, c. 1875
Oil on canvas, 30.5 x 33 cm
Private Collection
Photo: Ali Elai, Camerarts
Exhibition organised by the Royal Museum of Fine Arts, Antwerp, Royal Academy of Arts, London, and Centre for Fine Arts, Brussels.
Key. 88 / Cat. 130
Peter Paul Rubens
The Garden of Love, c. 1633
Oil on canvas, 199 x 286 cm
Museo Nacional del Prado. Madrid
Photo © Madrid, Museo Nacional del Prado
Exhibition organised by the Royal Museum of Fine Arts, Antwerp, Royal Academy of Arts, London, and Centre for Fine Arts, Brussels.
Key. 45 / Cat. 55
Peter Paul Rubens
Pan and Syrinx, 1617
Oil on panel, 40 x 61 cm
Museumslandschaft Hessen Kassel, Gemäldegalerie Alte Meister, Kassel
Photo: Museumslandschaft Hessen Kassel, Gemäldegalerie Alte Meister/Ute Brunzel
Exhibition organised by the Royal Museum of Fine Arts, Antwerp, Royal Academy of Arts, London, and Centre for Fine Arts, Brussels.