ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Ανάλυση του Eurasia Group για την Ιταλία
Αν ο Ρέντσι κερδίσει το δημοψήφισμα, μπορεί να αυξηθούν οι πιθανότητες για μια κυβέρνηση του Κινήματος των Πέντε Αστέρων, σχολιάζει ο Mujtaba Rahman της εταιρείας συμβούλων πολιτικού ρίσκου Eurasia Group.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θέλουν σύσσωμοι να δουν τον Ιταλό πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι να πετυχαίνει στο συνταγματικό δημοψήφισμα στις 4 Δεκεμβρίου. Με το Brexit, την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, την ενθαρρυμένη Ρωσία, τις επερχόμενες εκλογές στη Γαλλία και τη Γερμανία και την πρόκληση του πολιτικού λαϊκισμού, η λίστα με όσα πρέπει να γίνουν είναι ήδη αρκετά μεγάλη χωρίς την πρόσθετη κρίση στη Ρώμη.
Υπάρχει επίσης μια οικονομική επιταγή. Ένα σχέδιο για την ανακεφαλαιοποίηση της καταχρεωμένης Monte dei Paschi di Siena, της τρίτης μεγαλύτερης τράπεζας της Ιταλίας, που μπορεί να καταρρεύσει σε περίπτωση πολιτικής αστάθειας στην Ιταλία. Και άλλες τράπεζες που προσπαθούν να αντλήσουν κεφάλαια θα μπορούσαν στη συνέχεια να έχουν πρόβλημα και το κόστος χρηματοδότησης θα αυξηθεί σε ολόκληρο τον τομέα.
Και όμως, η επιτυχία του Ρέντσι δεν θα ήταν μια ξεκάθαρα καλή είδηση για τους ηγέτες της ΕΕ, τις αγορές και άλλους σχολιαστές που ελπίζουν σε αυτήν. Οι μεταρρυθμίσεις του θα αυξήσουν την πιθανότητα το Κίνημα των Πέντε Αστέρων- ένα λαϊκίστικο, ευρωσκεπτικιστικό κόμμα κατά του κατεστημένου με επικεφαλής τον πρώην κωμικό Μπέπε Γκρίλο- να κερδίσει δύναμη στις επόμενες εκλογές το 2018. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα ήταν καταστροφικό για την Ευρώπη και θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το ευρώ.
Ένα «Ναι» στο συνταγματικό δημοψήφισμα του Ρέντσι -που έχει σχεδιαστεί για να περιορίσει τις εξουσίες της ιταλικής Γερουσίας- θα θέσει σε ισχύ τη μεταρρύθμιση του εκλογικού συστήματος της Ιταλίας, που δημιουργήθηκε νωρίτερα φέτος. Οι αλλαγές αυτές εισήγαγαν ένα εκλογικό σύστημα δύο γύρων, εξασφαλίζοντας στο νικητή την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, και ως συνέπεια, μια κυβέρνηση από ένα κόμμα.
Το νέο αυτό σύστημα, γνωστό ως “Italicum,” μπορεί να ακούγεται καλό θεωρητικά, δεδομένης της ιστορίας της δυσλειτουργικής πολιτικής στην Ιταλία. Στην πράξη, θα μπορούσε να αποδειχθεί προβληματικό. Η Γαλλία έχει ένα παρόμοιο εκλογικό σύστημα για την επιλογή προέδρου. Εκεί, οι ψηφοφόροι τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς συνήθως συγκλίνουν σε συστημικά κόμματα στο δεύτερο γύρο, αν η προτιμώμενη επιλογή τους βγει εκτός στον πρώτο.
Αυτή η δυναμική είναι πιθανό να μην συμβεί στην Ιταλία. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων σήμερα στις δημοσκοπήσεις βρίσκεται ακριβώς πίσω από το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι. Αλλά έχει ένα αρκετά μεγάλο προβάδισμα στο δεύτερο γύρο των εκλογών. Αυτό συμβαίνει επειδή οι δεξιάς τάσης ιταλοί ψηφοφόροι είναι πιθανότερο να τους ψηφίσουν στον δεύτερο γύρο, αν το προτιμώμενο κόμμα τους αποκλειστεί στον πρώτο γύρο.
Αυτό θα πρέπει να είναι αιτία συναγερμού. Όχι μόνο επειδή τα μέλη του Κινήματος Πέντε Αστέρων είναι άπειρα αλλά και επειδή είναι επίσης ιδεολογικά λαϊκιστές. Με αυτούς στην εξουσία, η οικονομική πορεία της Ιταλίας θα υποφέρει ιδιαίτερα. Η δημοσιονομική πολιτική θα γίνει επεκτατική. Δεν θα υπάρχουν πιθανότατα νέες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και σημαντικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο Ρέντσι πιθανόν να αναιρεθούν.
Η νέα κυβέρνηση θα κληρονομήσει επίσης ένα μεγάλο χρέος που έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2011, όταν η χώρα φλέρταρε για πρώτη φορά με ένα σχέδιο διάσωσης. Το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας – υπεύθυνο για τα εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα στα οποία η κυβέρνηση μπορεί να δανειστεί σήμερα από τις κεφαλαιαγορές – θα πρέπει επίσης να εκκαθαριστεί σε αυτό το σημείο.
Οι ανορθόδοξες πολιτικές του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και των μακροοικονομικών τρωτών σημείων της Ιταλίας θα υπονόμευαν γρήγορα την εμπιστοσύνη των επενδυτών και το κόμμα δεν θα είναι σε θέση να την ξανακερδίσει. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε μια αξιόπιστη δέσμη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης ή διάσωσης ή και τα δύο. Και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων δεν θα ήταν ούτε πρόθυμο ούτε σε θέση να κάνει τίποτα από τα δύο.
Ως η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στην ευρωζώνη και ιδρυτικό μέλος της ΕΕ, μια λύση ελληνικού τύπου που επιβάλλεται από τη Γερμανία και άλλους πιστωτές θα ήταν αδιανόητη. Η εναλλακτική λύση θα ήταν καταστροφή. Είτε το Κίνημα των Πέντε Αστέρων θα αναγκαστεί να κάνει μια στροφή 180 μοιρών όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και να αποδεχθεί τις υποχρεώσεις του ως μέλους του ευρώ ή η κυβέρνηση θα μπορούσε πιθανότατα να καταρρεύσει. Αλλά πριν συμβεί κάτι από αυτά τα δύο, μία τεράστια ζημιά θα γίνει στην Ιταλία και η ευρωζώνη θα εξασθενήσει επικίνδυνα.
Να είστε σίγουροι πως μια τέτοια αλυσίδα γεγονότων δεν είναι καθόλου αναπόφευκτη. Ο Ρέντσι είναι ένας ενθουσιώδης αγωνιστής και θα μπορούσε να κερδίσει ακόμα το 2018, αν ένα επιτυχημένο δημοψήφισμα του επιτρέψει να επανακτήσει την πολιτική πρωτοβουλία και να ανακάμψει στις δημοσκοπήσεις. Ο φόβος του αγνώστου θα μπορούσε επίσης να αποτρέψει μια επιτυχία του Κινήματος Πέντε Αστέρων. Οι Ιταλοί είναι, όπως και άλλοι εταίροι τους στην ηπειρωτική Ευρώπη, φυσικά συντηρητικοί.
Περισσότερα προβλήματα στην πρωτεύουσα, όπου το Κίνημα των Πέντε Αστέρων κυβερνά σήμερα, θα μπορούσαν επίσης να βλάψουν την εθνική ικανότητα του κόμματος. Κυρίως, είναι δυνατές αλλαγές στο εκλογικό σύστημα – είτε καθοδηγούμενες από το κοινοβούλιο είτε από μια επερχόμενη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου- που θα μπορούσαν να αυξήσουν περαιτέρω την πιθανότητα για μια νίκη του Κινήματος των Πέντε Αστέρων το 2018.
Αλλά ο κίνδυνος παραμένει. Αν ο Ρέντσι τα καταφέρει στις 4 Δεκεμβρίου, η Ιταλία θα κυβερνάται από ένα σύστημα που θα καθιστά περισσότερο – και όχι λιγότερο- πιθανό το Κίνημα των Πέντε Αστέρων να κερδίσει την εξουσία το 2018. Ακριβώς όπως το Brexit αποτελεί μια υπαρξιακή απειλή για την ΕΕ, μια νίκη του Κινήματος Πέντε Αστέρων στην Ιταλία θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ευρωζώνη. Οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να προσέχουν τι εύχονται.
politico.eu