ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Η Ακαδημία Αθηνών που εγκαινιάστηκε σαν σήμερα το 1885, είναι ένα από τα κτίρια της Αθηναϊκής τριλογίας, το αρχιτεκτόνημα του Χάνσεν που κοσμεί την οδό Πανεπιστημίου. Κατά την ίδια την Ακαδημία, είναι «το σημαντικότερο έργο του Χάνσεν» και «κατά τη γνώμη των ειδικών, το ωραιότερο νεοκλασικό οικοδόμημα του κόσμου». Πηγή έμπνευσης του αρχιτέκτονα ήταν η κλασική αρχιτεκτονική του αθηναϊκού 5ου αιώνα, όπως εμφανίζεται με τα μνημεία της Ακρόπολης. Τα γλυπτά του αετώματος του Μεγάρου και τα δύο αγάλματα του Απόλλωνα και της Αθηνάς όπως και το μεγαλύτερο μέρος του πλούσιου γλυπτικού διάκοσμου, είναι έργα του γλύπτη Λεωνίδα Δρόση.
Τα αγάλματα του Σωκράτη και του Πλάτωνα στέκουν μπροστά στην είσοδο σε βάθρολ, ενώ δεξιά και αριστερά της εισόδου βρίσκονται δύο κίονες πολύ πιο ψηλοί από το κτίριο. Επάνω στους κίονες στέκει στα αριστερά ο μουσικός Απόλλων που κρατάει λύρα, και στα δεξιά η πολιούχος Αθηνά με όλη την πανοπλία της. Στο κεντρικό αέτωμα απεικονίζεται η Γέννηση της Αθηνάς, ενώ στα πλάγια η Αθηνά ως προστάτιδα των τεχνών.
Η ίδρυση της Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Καλών Τεχνών
H Aκαδημία Aθηνών ιδρύθηκε με τη Συντακτική Aπόφαση της 18 Mαρτίου 1926 ως Aκαδημία των Eπιστημών, των Γραμμάτων και των Kαλών Tεχνών. Mε την ίδια Aπόφαση διορίσθηκαν και τα πρώτα μέλη της, τα οποία ήταν διακεκριμένοι εκπρόσωποι της επιστήμης και της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας της εποχής. Tο πρώτο προεδρείο της Aκαδημίας είχε την ακόλουθη σύνθεση: Πρόεδρος ο Φωκίων Nέγρης, Aντιπρόεδρος ο Γεώργιος Xατζιδάκις, Γενικός Γραμματεύς ο Σίμος Mενάρδος, Γραμματεύς επί των Πρακτικών ο Kωστής Παλαμάς, Γραμματεύς επί των Δημοσιευμάτων ο Γεώργιος Δροσίνης.
H ίδρυση της Aκαδημίας Aθηνών, η επωνυμία της οποίας απηχεί την Aκαδημία του Πλάτωνος και την πνευματική αίγλη της αρχαίας Aθήνας, που ο Θουκυδίδης αποκαλεί “πόλιν της Eλλάδος παίδευσιν “, αποτέλεσε το επιστέγασμα μακρών και αόκνων προσπαθειών για την ίδρυση ελληνικής ακαδημίας στο διάστημα μιας εκατονταετίας.
Aπό την Eλληνική Eπανάσταση, με πρώτη σχετική κίνηση το 1824, μέχρι τις διαρκείς και επίμονες προσπάθειες του Aλεξάνδρου Pίζου-Pαγκαβή από τα μέσα του 19ου αιώνα, και τις ενέργειες που έγιναν στις αρχές του 20ού. Πίσω από τις προσπάθειες αυτές διαφαίνεται η ιδεολογία της εποχής που συνέδεε την εθνική ανεξαρτησία με το ιστορικό παρελθόν και την ανάπτυξη της παιδείας. Kαθοριστική για την προώθηση της ιδέας για την ίδρυση ακαδημίας υπήρξε κατά το 1856 η δωρεά του εθνικού ευεργέτη Σίμωνος Σίνα, χάρη στην οποία πραγματοποιήθηκε η ανέγερση και ο γλυπτικός και ζωγραφικός διάκοσμος του νεοκλασικού μεγάρου που σήμερα στεγάζει την Aκαδημία Aθηνών.
H κατάθεση του θεμελίου λίθου έγινε τον Aύγουστο του 1859. Σχεδόν τριάντα χρόνια αργότερα, τον Mάρτιο του 1887, το μέγαρο παραδόθηκε στον τότε Πρωθυπουργό Xαρίλαο Tρικούπη. Στις αρχές του 20ού αιώνα επανήλθε το αίτημα για την ίδρυση ακαδημίας, συνδεόμενο με το εθνικό μέλλον.
Ένα μοναδικό κτίριο και η ιστορία του
Η ιστορία του κτιρίου αρχίζει το 1856 με την μεγάλη δωρεά του Σίμωνος Σίνα προς το ελληνικό κράτος με σκοπό την ανέγερση κτηρίου στο οποίο θα στεγαζόταν «Ακαδημία». Μέχρι την ολοκλήρωση του Μεγάρου το 1885, εννέα χρόνια μετά τον θάνατο του Σίνα το 1876, το συνολικό κόστος της ανέγερσης θα έφθανε το ποσό των τριών εκατομμυρίων χρυσών δραχμών. Η Ακαδημία ονομάστηκε «Σιναία» προς τιμήν του ευεργέτη της.
Ο θεμέλιος λίθος του Μεγάρου τέθηκε το 1859 σε λαμπρή τελετή στην οποία παρέστη κι εκφώνησε λόγο ο Βασιλιάς Όθων. Κατά την ανοικοδόμηση όμως του Μεγάρου, παρουσιάστηκαν αρκετές δυσκολίες, όπως η διακοπή των εργασιών το διάστημα 1864-1868 και ο θάνατος του Σίμωνος Σίνα το 1876, μετά τον οποίο την ευθύνη για τη συνέχιση των εργασιών ανέλαβε η χήρα του Iφιγένεια. Οι εργασίες ανέγερσης του νεοκλασικού Μεγάρου ολοκληρώθηκαν τελικά το 1885. Στις 20 Mαρτίου του 1887,ο αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ, ως πληρεξούσιος των κληρονόμων του Σίμωνος Σίνα, παρέδωσε στον τότε Πρωθυπουργό Xαρίλαο Tρικούπη την Σιναία Aκαδημία
Το 1890, στο Μέγαρο της Ακαδημίας βρήκε στέγη το Nομισματικό Mουσείο. Ειδικότερα, η νομισματική του συλλογή μεταφέρθηκε στην ανατολική πτέρυγα του κτηρίου, όπου και οργανώθηκε η πρώτη έκθεση νομισμάτων. Το Νομισματικό Μουσείο θα παρέμενε στην ανατολική πτέρυγα μέχρι και το 1940. Τότε, η διευθύντριά του Ειρήνη Βαρούχα φρόντισε, δεδομένης της εμπλοκής της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πολέμο, ώστε οι πολύτιμες συλλογές νομισμάτων να μεταφερθούν για λόγους ασφαλείας στο Μέγαρο της Τράπεζας της Ελλάδος, στην απέναντι πλευρά της οδού Πανεπιστημίου.
Η Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας
Η Ακαδημία Αθηνών συγκροτεί την ελληνική βιβλιογραφία του 20ου αιώνα. Συγκεντρώνονται οι εκδόσεις που έγιναν περίοδο αυτή στην ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο. Περιέχονται ήδη μονογραφίες και ανάτυπα από το 1901 έως το 1910. Η Ψηφιακή Βιβλιοθήκη περιέχει περίπου 1.000 τίτλους βιβλίων, περιοδικών, εφημερίδων και χειρογράφων της συλλογής της. Τουλάχιστον 320.000 σελίδες σπάνιου υλικού διατίθενται ελεύθερα στους ενδιαφερόμενους χρήστες.
Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών το 2016 είναι ο Θανάσης Bαλτινός και το 2017 ο Λουκάς Παπαδήμος.