ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Βαθύτατα πληγωμένος εξέρχεται απ΄ ότι φαίνεται ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το δημοψήφισμα καθώς ναι μεν κερδίζει οριακά το “ναι” ώστε να προχωρήσει στη συνταγματική αναθεώρηση που θα του προσφέρει τις επιδιωκόμενες υπερεξουσίες τύπου …σουλτανάτου, όμως η Τουρκία αποδεικνύεται βαθύτατα διχασμένη.
Ουσιαστικά, ο Ερντογάν θα γίνει Σουλτάνος μιας διχασμένης Τουρκίας, μιας χώρας που ένα μεγάλο μέρος της όχι μόνο τον αμφισβητεί αλλά ουσιαστικά απορρίπτει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του για την εγκαθίδρυση ενός απολυταρχικού καθεστώτος.
Πρόκειται για μια “πύρρειο νίκη” καθώς οι μεγάλες πόλεις Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα και Σμύρνη (η πρώτη υπήρξε “κάστρο” του για πολλά χρόνια) απέρριψαν το “ναι” σε ποσοστά ακόμα και 80 ή 85% (μεγάλες συνοικίες όπως η Μπεσίκτας και η Φενέρ Μπαχτσέ).
Turkey has voted. So what does the 'Yes' result mean for the future of the country and region? pic.twitter.com/8GY9QlAQk8
— TRT World (@trtworld) April 16, 2017
Διεθνείς αναλυτές απορούν ποιο θα είναι τώρα το επόμενο βήμα του Ερντογάν. Ένα “πληγωμένο θηρίο” ίσως αποδειχθεί ακόμα πιο επικίνδυνο τόσο στη Μέση Ανατολή ή οι σχέσεις με την Ευρώπη και την Ελλάδα.
Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο καθώς με την οριακότητα του αποτελέσματος είναι σφόδρα πιθανό η αντιπολίτευση να εντείνει έτι περαιτέρω την αμφισβήτηση της νομιμότητας του δημοψηφίσματος.
Τουρκικά δίκτυα μιλούν τώρα για την “επανάσταση της Ανατολίας” καθώς ο Ερντογάν κερδίζει στις επαρχίες της Ανατολίας, εκεί που ο πληθυσμός είναι πολύ φτωχός και επικρατεί ο ισλαμιστικό και θρησκόληπτο στοιχείο έναντι των πλουσιότερων περιοχών (παράλια, Κωνσταντινούπολη). Στοιχείο που επιβεβαιώνει την διαίρεση της χώρας.
Turkey, Constitutional Referendum: 97% counted
Yes: 51.4%
No: 48.6%#Erdogan wins. #TurkeyReferendum #Referandum2017 pic.twitter.com/WxmpEvnMij— Europe Elects (@EuropeElects) April 16, 2017
Το χρονικό και η αμφισβήτηση της αντιπολίτευσης
19:36 Ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης δήλωσε ότι το στρατόπεδο του «Ναι» δεν κέρδισε όσες ψήφους ανέμενε στο σημερινό δημοψήφισμα για την συνταγματική αναθεώρηση. Εντούτοις, όπως ο ίδιος σημείωσε, το «Ναι» προηγείται έναντι του «Οχι». Την ίδια στιγμή στην Άγκυρα το «Οχι» προηγείται με το ποσοστό του να ανέρχεται λίγο πάνω από το 50%, όπως μετέδωσε το τηλεοπτικό δίκτυο CNN TURK.
19:31: Όλο και πιο μικρή η διαφορά μεταξύ «Ναι» (51,83%) και «Οχι» (48,17%). Καταμετρημένο το 94,23% των ψήφων.
19:26 Το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP), το μεγαλύτερο της αντιπολίτευσης, θεωρεί ότι η απόφαση που έλαβε την τελευταία στιγμή η εφορευτική επιτροπή να κάνει δεκτά ως έγκυρες ψήφους ασφράγιστα ψηφοδέλτια θα προκαλέσει “σοβαρό πρόβλημα νομιμότητας” στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, όπως ανέφερε ένα στέλεχος του κόμματος.
«Η Ανώτερη Εφορευτική Επιτροπή απέτυχε καθώς επέτρεψε να διαπραχθεί απάτη στο δημοψήφισμα» δήλωσε ο αναπληρωτής πρόεδρος του κόμματος Μπουλέντ Τεζτζάν σε δημοσιογράφους από τα κεντρικά γραφεία του CHP στην Άγκυρα. Ο ίδιος κατήγγειλε ότι διαπράχθηκαν παράνομες ενέργειες υπέρ της τουρκικής κυβέρνησης.
Τα σενάρια της επόμενης μέρας
Μια οριακή πλειοψηφία των Τούρκων ενέκρινε χθες Κυριακή την ενίσχυση των εξουσιών του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο δημοψήφισμα για την αναθεώρηση του Συντάγματος το αποτέλεσμα του οποίου ίσως αποδειχθεί καθοριστικό για το μέλλον της χώρας.
Το αποτέλεσμα αυτής της ψηφοφορίας θα επηρεάσει τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την προσέγγιση της Άγκυρας στο κουρδικό ζήτημα και την εξέλιξη της τουρκικής κοινωνίας.
Ακολουθούν πέντε ερωταπαντήσεις για το τι μπορεί να αλλάξει το αποτέλεσμα:
Περισσότερο ή λιγότερο δημοκρατική Τουρκία;
Με τη νίκη του αυτή, ο Ερντογάν αποκτά σημαντικά ενισχυμένες εξουσίες και θεωρητικά μπορεί να παραμείνει στην προεδρία ως το 2029. Η εκτελεστική εξουσία θα είναι συγκεντρωμένη στα χέρια του προέδρου. Το αξίωμα του πρωθυπουργού θα καταργηθεί.
Οι υποστηρικτές του προέδρου λένε πως αυτό ήταν απαραίτητο για να σταθεροποιηθεί η κυβέρνηση και να υπάρξει σαφής διάκριση με τη δικαστική και τη νομοθετική εξουσία.
Όμως οι αντίπαλοί του εκφράζουν φόβους ότι δεν υπάρχει πλέον κανένα αντίβαρο, κανένας μηχανισμός ελέγχου της εξουσίας του με το νέο σύστημα, κάτι που ανοίγει τον δρόμο για την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος.
Το προεδρικό σύστημα «συγκεντρώνει άνευ προηγουμένου εξουσίες στα χέρια ενός άνδρα και μόνο», υπογραμμίζει ο Άλαν Μακόφσκι του ινστιτούτου μελετών Centre for American Progress.
Ποιο είναι το μέλλον της σχέσης της Τουρκίας με την Ευρώπη;
Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιδεινώθηκαν ραγδαία το τελευταίο διάστημα, με τον Ερντογάν να κατηγορεί ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για «ναζιστικές πρακτικές».
Σύμφωνα με τον Τούρκο πρόεδρο, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της χώρας στην ΕΕ, που βρίσκονται σε τέλμα εδώ και καιρό, θα τεθούν και πάλι «στο τραπέζι» μετά το δημοψήφισμα. Ο Ερντογάν αναφέρθηκε χθες στην πιθανή διοργάνωση ενός ακόμη δημοψηφίσματος, για την επαναφορά της θανατικής ποινής?κάτι που αποτελεί κόκκινη γραμμή για τις Βρυξέλλες.
«Η τακτική του να επιτίθεται συνεχώς στην ΕΕ(…) για να εξυπηρετήσει εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες πλέον φτάνει στα όριά της», σύμφωνα με τον Μαρκ Πιερινί του κέντρου μελετών Carnegie Europe.
Μετά τη νίκη του στο δημοψήφισμα, ο Ερντογάν δεν αποκλείεται να εγκαταλείψει τον στόχο η χώρα να ενταχθεί στην ΕΕ και να προκρίνει απλά μια διμερή σχέση επικεντρωμένη στο εμπόριο, για παράδειγμα με την προώθηση μιας ενισχυμένης τελωνειακής ένωσης.
Όπως εξηγεί στη HuffPost Greece ο Δρ. Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) και συγγραφέας του βιβλίου «Πρόσφυγες, Ευρώπη, Ανασφάλεια (Εκδόσεις Παπαδόπουλος), πρόκειται για μια νίκη η οποία έλαβε χώρα υπό πάρα πολύ δυσμενείς συνθήκες για τους οπαδούς του «όχι», μα παρόλα αυτά διατυπώθηκε ισχυρή αμφισβήτηση του Ερντογάν.
Κ. Φίλης: «Αυτό σημαίνει ότι έχουμε επί της ουσίας ένα “πληγωμένο θηρίο” (τον Ερντογάν και κατ’ επέκταση την Τουρκία), κάτι που σημαίνει ότι, όπως μέχρι σήμερα έχει κινηθεί ο Τούρκος πρόεδρος, μάλλον θα δούμε μια διάθεση από πλευράς του στο εσωτερικό να επεκτείνει την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, να προσπαθεί να περιορίσει και να καταπνίξει τις αντίθετες προς αυτόν φωνές, να κάνει ένα μεγαλύτερο βήμα προς τον αυταρχισμό προκειμένου να κρατήσει την εξουσία, γιατί το ποσοστό αμφισβήτησης του είναι πάρα πολύ υψηλό. Αν κινηθεί προς την αυταρχικότητα και τον ολοκληρωτισμό, δύσκολα θα μπορέσει να αλλάξει ρότα και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής».
Η «αισιόδοξη» εκδοχή
Όσον αφορά στην Ελλάδα, ο κ. Φίλης επισημαίνει πως η Ελλάδα επηρεάζεται τόσο από τα δρώμενα στο εσωτερικό της γείτονος, όσο και από τις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία, αλλά και το τι συμβαίνει στο «μέτωπο» της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Αρχίζοντας με την «αισιόδοξη» εκδοχή, ο κ. Φίλης αναφέρει πως ο Τούρκος πρόεδρος ίσως «πάρει το μήνυμα» και «κινηθεί με μια πιο συναινετική πολιτική στο εσωτερικό για να επιχειρήσει να κλείσει μέτωπα. Αυτό θα επηρέαζε και την εξωτερική πολιτική, δηλαδή να παρουσιάσει μια ανάλογη διάθεση και συμπεριφορά και εκεί».
Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει, σήμερα το σενάριο αυτό δεν φαντάζει τόσο πιθανό.
Οι σχέσεις με την ΕΕ- πώς επηρεάζουν την Ελλάδα
Ο κ. Φίλης, υπογραμμίζει το δεδομένο της απομάκρυνσης της Τουρκίας από το ευρωπαϊκό άρμα, αναλύοντας το πώς επιδρά στην κατάσταση το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, αναφερόμενος ειδικότερα στο θέμα της επαναφοράς της θανατικής ποινής: «Ίσως να μην είναι πλέον τόσο εύκολο να περάσει την επαναφορά της θανατικής ποινής μετά από αυτό- ένα νέο δημοψήφισμα σε αυτό το θέμα, όπως έχει πει, μάλλον δεν θα γίνει- η δυναμική δεν είναι υπέρ, δεν έχουμε ξεκάθαρο αποτέλεσμα υπέρ του “ναι” για να πούμε ότι κάτι αντίστοιχο θα παρατηρούσαμε και για τη θανατική ποινή».