ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Του Γιάννη Συμεωνίδη
Όσοι δεν έχουν ακούσει το τραγούδι του Μπομπ Ντίλαν έχουν δει την ταινία του Νόρμαν Τζούισον με πρωταγωνιστή τον Ντένζελ Ουάσιγκτον για τον Αφροαμερικανό πυγμάχο Ρούμπιν Κάρτερ. Περισσότερο γνωστός ως «Τυφώνας» («Hurricane»), καταδικάστηκε για τρεις ανθρωποκτονίες τις οποίες δεν διέπραξε κι έμεινε αδίκως 20 χρόνια στη φυλακή, στην ουσία επειδή προκαλούσε την αστυνομία και τους λευκούς. Ο Αγγελέτος Κανάς μπορεί να μην γινόταν έτσι κι αλλιώς ποτέ «βασιλιάς του κόσμου»,όπως θα μπορούσε να είχε γίνει ο «Τυφώνας». Δεν θα χρειαζόταν, ωστόσο, σε ένα κράτος δικαίου να περάσει και 2.493 ημέρες στη φυλακή με το πρωτάκουστο στα ελληνικά δικαστικά χρονικά σκεπτικό της συλλογικής ευθύνης για τα εγκλήματα του Επαναστατικού Λαϊκού Αγώνα (ΕΛΑ) πριν αθωωθεί από το Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων. Ποιος ξέρει; Ίσως να ήταν και σήμερα κοινοτάρχης Κιμώλου, όπως είχε διατελέσει στο παρελθόν, κι όχι ένας απλός μεροκαματιάρης ηλεκτρολόγος, όπως είναι σήμερα.
Ο Αγγελέτος Κανάς, πάντως, δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Το πάλεψε για πάνω από δέκα χρόνια και τελικώς κέρδισε από το ελληνικό Δημόσιο αποζημίωση- μία από τις λίγες παρόμοιες περιπτώσεις στην Ελλάδα- για την άδικη φυλάκισή του. Το www.anatropinews.gr φέρνει σήμερα στο φως την πρόσφατη απόφαση 627/2017- εκδόθηκε τον περασμένο Απρίλιο- του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών με την οποία επιδικάστηκε στον κ. Κανά το ποσό των 29.256 ευρώ, με το νόμιμο τόκο.
Προσβλήθηκε σε όλη την Ελλάδα
Ο αδίκως καταδικασθείς πρωτόδικα σε κάθειρξη 25 (!) χρόνων είχε κρατηθεί προσωρινώς από τις 2 Φεβρουαρίου 2003 μέχρι τις 2 Αυγούστου 2004 (18μηνο). Το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθηνών τον είχε κρίνει ένοχο για απλή συνέργεια σε εκρήξεις και σε απόπειρες ανθρωποκτονιών, όπως και για την ανθρωποκτονία του αστυνομικού υποδιευθυντή Απόστολου Βέλλιου. Ο ίδιος εξέτισε ποινή φυλάκισης από τις 11 Οκτωβρίου 2004 μέχρι τις 4 Απριλίου 2006, δηλαδή 539 ημερών. Με την υπ’ αριθμό 3096/2009 απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών κηρύχθηκε αθώος για το σύνολο των αποδιδόμενων σε αυτόν πράξεων, ενώ με τη 1230/2012 απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Αναστολών Αθηνών του επιδικάστηκε ημερήσια αποζημίωση από το ελληνικό Δημόσιο για τεκμαρτή ζημία 12 ευρώ για κάθε ημέρα κράτησής του. Η πλέον πρόσφατη, ωστόσο, απόφαση που παρουσιάζουμε σήμερα έκρινε ανεπαρκή αυτή την αποζημίωση για να καλύψει το σύνολο της ζημίας του, καθόσον ο κ Κανάς έχει απολέσει εισοδήματα που μετά βεβαιότητας θα είχε κερδίσει από την εργασία του ως ηλεκτρολόγου, αλλά κι από τη σταθερή απασχόλησή του με γεωργικές εργασίες σε αγροτεμάχιο ιδιοκτησίας του.
O κ. Κανάς, σύμφωνα καιμε τα δηλωθέντα εισοδήματά του για τα έτη 1999, 2000, 2001, 2002 και 2003, αποκόμιζε ως ηλεκτρολόγος, αλλά κι από γεωργικές εργασίες κατά μέσο όρο καθαρό εισόδημα ύψους 10.800 ευρώ κατ’ έτος. Επομένως, αν δεν μεσολαβούσε η άδικη προσωρινή κράτηση και φυλάκισή του θα συνέχιζε να εργάζεται με βεβαιότητα και κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων θα αποκόμιζε μηνιαίο καθαρό εισόδημα ύψους 900 ευρώ, δεδομένου ότι ήταν έμπειρος ηλεκτρολόγος κι εξοικειωμένος με τις αγροτικές εργασίες. Περαιτέρω, αποδείχθηκε ότι ως κρατηθείς που μετέπειτα αθωώθηκε αμετακλήτως υπέστη έντονη στενοχώρια και ψυχικό άλγος, προσβλήθηκε στο φιλικό, κοινωνικό κι επαγγελματικό περιβάλλον του, αλλά και σε όλη την Ελλάδα και δικαιούται ως εκ τούτου εύλογη χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης.
Δυστυχώς ο Αγγελέτος Κανάς δεν είναι ο μοναδικός που προφυλακίστηκε ή φυλακίστηκε αδίκως στη χώρα μας.Είμαστε, μάλιστα, σε θέση να γνωρίζουμε ότι γυναίκα το όνομα της οποίας αναμείχθηκε δίχως υπαιτιότητά της σε τρομοκρατική οργάνωση κι αθωώθηκε πανηγυρικώς σκέφτεται πολύ σοβαρά να ακολουθήσει το δρόμο του κ. Κανά. Οι περισσότεροι, πάντως, από όσους έλαβαν αποζημίωση- ύστερα από χρόνια έτσι κι αλλιώς- το χρωστούν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κι όχι στα ελληνικά δικαστήρια, τα οποία συνήθως αποκαλούν «παραίτιους», συνυπεύθυνους δηλαδή για το κακό που τους βρήκε, τους καταδικασθέντες και δεν τους αποζημιώνουν!
Φωτεινές εξαιρέσεις
Υπάρχουν, όμως, και οι φωτεινές εξαιρέσεις και μία από αυτές είναι μία άλλη απόφαση, η 366/2013 του Αρείου Πάγου, που δημοσιεύει το www.anatropinews.gr. Αφορά πρόσωπο το οποίο προσλήφθηκε το 1987 στο ελληνικό Δημόσιο ως εφοριακός υπάλληλος και τοποθετήθηκε αρχικώς στην Υπηρεσία Δημοσίων Κτημάτων Ρόδου και στη συνέχεια στην ΥΠΕΔΑ (μετέπειτα ΣΔΟΕ) Ρόδου. Σε βάρος του ασκήθηκε ποινική δίωξη για δωροδοκία σε βαθμό κακουργήματος από κοινού και κατ’ εξακολούθησηκαι συνελήφθη στις 31 Μαΐου1989. Μετά από την απολογία του διατάχθηκε η προσωρινή κράτησή του κι οδηγήθηκε στις Δικαστικές Φυλακές Κω, όπου παρέμεινε προσωρινώς κρατούμενος μέχρι τις 26 Ιουλίου 1989, όταν η προσωρινή κράτησή του αντικαταστάθηκε με χρηματική εγγύηση. Ύστερα από το πέρας της ανάκρισης, με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών Δωδεκανήσου απαλλάχθηκε της κατηγορίας για δωροδοκία.
Το Συμβούλιο Εφετών Δωδεκανήσου με βούλευμά του, που εκδόθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1997, αποφάνθηκε ότι το ελληνικό Δημόσιο υπέχει υποχρέωση αποζημίωσης του ενάγοντος για την επιβληθείσα σε αυτόν προσωρινή κράτηση. Το Β’ Υπηρεσιακό Συμβούλιο, εξάλλου, του υπουργείου Οικονομικών έκανε δεκτό το αίτημα για την απόδοση του 1/4 των αποδοχών του εφοριακού, που παρακρατήθηκε κατά το χρονικό διάστημα από 7-6-1989 μέχρι 25-4-1994 που τελούσε σε αργία, κι ότι κατά το διάστημα αυτό ο ενάγων δεν εισέπραξε το επίδομα παραγωγικότητας (ΔΙΒΕΤ).
Άλλη μια εμβληματική απόφαση θεωρείται η 2559/2010 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών. Οι ενάγοντες ιστορούν ότι διατάχθηκε το 2006 η προσωρινή κράτησή τους ως υπαιτίων (μαζί με τον αδελφό τους) των αδικημάτων της καλλιέργειας, συγκομιδής και κατοχής ινδικής κάνναβης από κοινού και κατ’ επάγγελμα και παραπέμφθηκαν δι’ απευθείας κλήσης στο ακροατήριο του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Πατρών. Με το 316/2006 βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών Πατρών απορρίφθηκε η αίτησή τους για αντικατάσταση της προσωρινής κράτησης και γι’ αυτό παρέμειναν προσωρινώς κρατούμενοι στη Δικαστική Φυλακή Ναυπλίου μέχρι τις 10 Μαΐου 2007, δηλαδή συνολικώς επί 9,5 μήνες, όταν, κατόπιν απαλλαγής τους κατ’ ουσία, απολύθηκαν.
Το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Πατρών εξέδωσε την υπ’ αριθμό 214/2008 οριστική απόφασή του με την οποία αναγνωρίστηκε η υποχρέωση του ελληνικού Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων και των δικαιούχων διατροφής παιδιών τους κι επιδικάστηκε ατομικώς σε κάθε προσωρινώς κρατηθέντα αποζημίωση ακόμα και περίπου 30.000 ευρώκι αναγνωρίστηκε η υποχρέωση του Δημοσίου για αποζημίωση των τέκνων. Ειδικότερα κρίθηκε, ανάμεσα σε άλλα, ότι οι ενάγοντες ήταν και παραμένουν κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, καλλιεργητές μηδικής, σιτηρών, οπωροκηπευτικών και καρπών κι απώλεσαν όσα εισοδήματα μετά βεβαιότητας θα κέρδιζαν από τις καλλιέργειές τους, ότι συνέχιζαν να καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές υπέρ του ΟΓΑ και πάγια αρδευτικά τέλη κι ότι κατέβαλλαν τα μισθώματα για τα κτήματα που μίσθωναν από αγροτοκτηματίες της περιοχής τους (Φυτείες Ξηρομέρου Αιτωλοακαρνανίας).
Τι προβλέπει η νομοθεσία
Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 4 του Συντάγματος «νόμος ορίζει με ποιους όρους το Κράτος παρέχει, ύστερα από δικαστική απόφαση, αποζημίωση σε όσους καταδικάσθηκαν, προφυλακίσθηκαν ή με άλλον τρόπο στερήθηκαν άδικα ή παράνομα την προσωπική τους ελευθερία», κατά δε το άρθρο 14 παρ. 6 του Ν. 2462/1997, με τον οποίο κυρώθηκε το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά Δικαιώματα, «εάν μια οριστική ποινική καταδίκη ακυρωθεί από ανώτερο δικαστήριο ή αν δοθεί χάρις, διότι προέκυψε ένα νέο ή πρόσφατα ανακαλυφθέν γεγονός, που αποδεικνύει την ύπαρξη δικαστικής πλάνης, το πρόσωπο στο οποίο επιβλήθηκε ποινή εξαιτίας αυτής της καταδίκης αποζημιώνεται, σύμφωνα με το νόμο, εκτός εάν αποδειχθεί ότι ευθύνεται το ίδιο εξ ολοκλήρου ή εν μέρει για τη μη έγκαιρη αποκάλυψη του αγνώστου στοιχείου».
Περαιτέρωπροστασία παρέχεται κι από το άρθρο 5 παρ. 4 και 5 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), αλλά κι από τα άρθρα 533κι επόμενα του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, όπως αυτά αντικαταστάθηκαν με το άρθρο 26 του Ν. 2915/2001. Σε περίπτωση που γίνει δεκτή η αίτηση εκείνου που αθωώθηκε, του επιδικάζεται κατ’ αποκοπή ημερήσια αποζημίωση συνολικώς για τεκμαρτή περιουσιακή ζημία και για ηθική βλάβη, η οποία δεν μπορεί να είναι κατώτερη των 8,804 ευρώ ούτε ανώτερη των 29,347 ευρώ την ημέρα και της οποίας το ύψος προσδιορίζεται αφού ληφθεί υπόψη και η οικονομική και οικογενειακή κατάσταση του δικαιούχου.