ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Το 2018 πρόκειται για μια εμβληματική χρονιά για τη Λατινική Αμερική, αφού τα δύο τρίτα των πολιτών της θα εκλέξουν νέες κυβερνήσεις. Ανάμεσά τους, και οι πολίτες της Κούβας οι οποίοι στις εκλογές της 11ης Μαρτίου εξέλεξαν τα μέλη της Εθνοσυνέλευσης, οι οποίοι στις 19 Απριλίου θα εκλέξουν με τη σειρά τους τον διάδοχο του 86χρονου Ραούλ Κάστρο. Όταν συμβεί αυτό, θα είναι η πρώτη φορά μετά από το 1959 που το νησί δεν θα κυβερνάται από έναν Κάστρο.
Ο πιθανότερος νέος ηγέτης της Κούβας είναι ο σημερινός αντιπρόεδρος Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ, που βρίσκεται στη θέση αυτή εδώ και πέντε χρόνια. Ο Κάστρο θα παραμείνει γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος, γεγονός που σημαίνει ότι θα εξακολουθήσει να είναι ο ανώτατος άρχων της πολιτικής ζωής. Με δεδομένη την ηλικία του, όμως, δεν θα παραμείνει στη θέση αυτή για καιρό. Ο σκοπός του είναι να εγκατασταθεί στο Σαντιάγκο, στα ανατολικά του νησιού, κοντά στα αγροκτήματα όπου γεννήθηκε ο ίδιος και ο αδελφός του. Η τέφρα του Φιντέλ Κάστρο φυλάσσεται σε ένα τοπικό νεκροταφείο και ο τελικός τόπος ανάπαυσης του Ραούλ θα είναι ένα μαυσωλείο στα βουνά Σιέρα Μαέστρα, όπου οι Κάστρο ξεκίνησαν το αντάρτικο που τους έφερε στην εξουσία.
Η Κούβα θα παραμείνει επίσης στο προσεχές μέλλον ένα μονοκομματικό κράτος. Αρκετοί ανεξάρτητοι υποψήφιοι που προσπάθησαν να λάβουν μέρος σε πρόσφατες εκλογές εμποδίστηκαν να το κάνουν. Το σύστημα της Κούβας είναι όπως του Βατικανού ή του Κρεμλίνου: κάποιες αλλαγές είναι δυνατές από μέσα, όχι όμως κι από έξω.
Αυτό που συμβαίνει στην Κούβα μοιάζει περισσότερο με διαδοχή παρά με μετάβαση. Και ο πρόεδρος Τραμπ, μαζί με τον γερουσιαστή Μάρκο Ρούμπιο που έχει αναλάβει το χαρτοφυλάκιο της Κούβας, αναμένεται να συνεχίσουν τις επιθέσεις τους εναντίον της «τυραννίας των Κάστρο». Η πολιτική αυτή αποσκοπεί στο να ακυρωθούν οι πρόοδοι που έχουν γίνει τα δύο τελευταία χρόνια της κυβέρνησης Ομπάμα, μεταξύ των οποίων και η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών, το 2014. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανοί να επισκεφθούν την Κούβα για πρώτη φορά και αρκετοί Κουβανοί να ταξιδέψουν πιο ελεύθερα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πραγματοποιήθηκαν επίσης πολλές διμερείς συναντήσεις και συνήφθησαν συμφωνίες για θέματα από την καταπολέμηση ναρκωτικών μέχρι τη μετανάστευση και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Οι νέοι περιορισμοί της κυβέρνησης Τραμπ καθιστούν παράνομη οποιαδήποτε αμερικανική επένδυση στο νησί που μπορεί να θεωρηθεί ότι ωφελεί τις ένοπλες δυνάμεις της Κούβας. Επιπλέον, οι Αμερικανοί τουρίστες θα μπορούν να επισκέπτονται πλέον το νησί μόνο οργανωμένα. Η αισιοδοξία που υπήρχε στα χρόνια του Ομπάμα έχει εξαφανιστεί.
Μια σουρεαλιστική εξέλιξη που έχει χειροτερέψει τα πράγματα είναι οι μυστηριώδεις «ακουστικές επιθέσεις» που άρχισαν να δέχονται τον Νοέμβριο του 2016 κάποιοι Αμερικανοί διπλωμάτες στην Αβάνα, με αποτέλεσμα να υποστούν βλάβες στην ακοή και σε μερικές περιπτώσεις απώλεια μνήμης. Κυκλοφορούν πολλές θεωρίες για την πηγή αυτών των επιθέσεων ? κουβανικές παρακολουθήσεις, ανάμιξη μιας ξένης δύναμης όπως η Ρωσία ή σαμποτάζ από αξιωματούχους που δεν θέλουν τη βελτίωση των σχέσεων με την Ουάσινγκτον -, αλλά αποδείξεις δεν υπάρχουν. ΟΙ Κουβανοί επιμένουν ότι δεν φέρουν ευθύνη και κάλεσαν το FBI να πραγματοποιήσει έρευνες.
Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ είναι υποκριτική και αντιπαραγωγική. Είναι αλήθεια ότι η Κούβα στερείται ορισμένων ελευθεριών που στη Δύση θεωρούνται δεδομένες, όπως ο ελεύθερος Τύπος και οι ελεύθερες εκλογές, είναι όμως μια ασφαλής κοινωνία με μερικούς αξιοζήλευτους κοινωνικούς δείκτες. Η εγκληματικότητα είναι χαμηλή, η παιδική θνησιμότητα είναι μικρότερη από εκείνη των ΗΠΑ και οι πολίτες απολαμβάνουν δωρεάν παιδεία και περίθαλψη.
Η Ουάσινγκτον δεν δείχνει την ίδια ευαισθησία για άλλες λατινοαμερικάνικες χώρες όπως η Ονδούρα, όπου οι συμμορίες ναρκωτικών κάνουν ό,τι θέλουν, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές κάθε τόσο δολοφονούνται και η εγκληματικότητα είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο. Στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές όπου επανεξελέγη ο Χουαν Ορλάντο Ερνάντες υπήρξαν καταγγελίες για εκτεταμένη νοθεία. Παρά ταύτα, ο πρόεδρος Τραμπ έσπευσε να αναγνωρίσει τον νικητή: η Ονδούρα ήταν μια από τις οκτώ χώρες που συντάχθηκαν με τις ΗΠΑ όταν τα Ηνωμένα Έθνη καταδίκασαν τη μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, μεγάλο μέρος των οικονομικών αναγκών της Κούβας καλύπτεται από τη Βενεζουέλα. Αν όμως ο Νικολάς Μαδούρο χάσει την εξουσία, η Κούβα θα χρειαστεί έναν νέο εταίρο. Οι Ρώσοι δείχνουν να ενδιαφέρονται για την αναβίωση της παρουσίας τους στο νησί. Η Μόσχα έχει επαναλάβει τις αποστολές πετρελαίου στην Κούβα, ενώ προετοιμάζονται και άλλες συμφωνίες στους τομείς των εξαγωγών και των υποδομών.
Το μόνο αποτέλεσμα, έτσι, που θα έχουν οι απειλές του Τραμπ είναι να οδηγήσουν τους Κουβανούς, με ή χωρίς έναν Κάστρο, να κάνουν ό,τι έκαναν τα τελευταία 59 χρόνια: να δείχνουν εθνική υπερηφάνεια και να συνάπτουν τακτικές συμμαχίες με οποιονδήποτε από τους γεωστρατηγικούς αντιπάλους της Αμερικής είναι διατεθειμένος να τους προστατεύσει.