ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Συνέντευξη Υπουργού Εξωτερικών, Ν. Κοτζιά, στην αιγυπτιακή εφημερίδα Al-Ahram
“Η Ελλάδα στέκεται αρωγός στις προσπάθειες της Αιγύπτου να καταπολεμήσει την τρομοκρατία, που εκτός από την Αίγυπτο πλήττει άμεσα την ευρύτερη «γειτονιά» μας αλλά και την ίδια την ΕΕ. Η τρομοκρατία είναι καταδικαστέα σε κάθε έκφανσή της και δεν θα φεισθούμε προσπαθειών να την καταπολεμήσουμε, απ’ όπου και εάν αυτή προέρχεται”, αναφέρει ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς στη μεγάλη αιγυπτιακή εφημερίδα.
“Σήμερα η Ελλάδα και η Αίγυπτος αναβαθμίζουν τις υποδομές τους, τόσο ως κόμβοι ενέργειας όσο και μεταφορών και είμαι σίγουρος ότι οι αλληλοσυμπληρούμενες δυνατότητες που προσφέρουν οι δύο χώρες μας θα αναδείξουν έτι περαιτέρω την σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για το παγκόσμιο εμπόριο αλλά και την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια”, τονίζει χαρακτηριστικά, ενώ στέλνει μήνυμα και στην Άγκυρα,
Ολόκληρη η συνέντευξη:
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η επικείμενη τριμερής Σύνοδος Κορυφής μεταξύ Αιγύπτου, Ελλάδας και Κύπρου, η οποία θα πραγματοποιηθεί σε λίγες μέρες στην Κρήτη, είναι η έκτη σύνοδος κορυφής μεταξύ των τριών χωρών. Ποιο είναι το σχόλιό σας;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Στο πλαίσιο της πολυδιάστατης και ενεργητικής ελληνικής εξωτερικής πολιτικής των τελευταίων ετών, η Ελλάδα και η Κύπρος έχουμε διαμορφώσει έξι τριμερείς σχηματισμούς συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο: με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, τον Λίβανο, την Ιορδανία και την Αρμενία, ενώ συζητούμε για τη διαμόρφωση μιας νέας με το Μπαχρέιν. Η τριμερής συνεργασία με την Αίγυπτο είναι η πιο προωθημένη και έπεται εκείνη με το Ισραήλ.
Γνωρίζετε ότι στην ευρύτερη περιοχή μας, έχουν διαμορφωθεί συνθήκες αστάθειας εδώ και ορισμένα χρόνια. Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Αίγυπτος είναι χώρες που εργάζονται και συνεργάζονται αποτελώντας «κυματοθραύστη» έναντι της ογκούμενης αστάθειας ενώ επιχειρούν να δημιουργήσουν τις συνθήκες για τη δημιουργία και τη διάχυση συνθηκών σταθερότητας στην περιοχή.
Επιπλέον, προωθούμε συστηματικά την υλοποίηση των αναγκαίων όρων και συνθηκών θετικής ανάπτυξης των σχέσεων ΕΕ-Αιγύπτου, σχετικά με τις οποίες η Ελλάδα είναι χώρα που μεσολαβεί εποικοδομητικά και υπερασπίζεται τα κοινά συμφέροντα όλων.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ποια είναι τα πιο σημαντικά θέματα σε αυτήν τη σύνοδο;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Ως γενικό σχόλιο να πούμε ότι η Σύνοδος αυτή θα σημάνει την περαιτέρω αναβάθμιση της συνεργασίας μας. Από κει και πέρα, τομείς κοινού ενδιαφέροντος όπως οι περιφερειακές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, η ενέργεια, θέματα τηλεπικοινωνιών, η αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης αλλά και η συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η Αίγυπτος και η Ελλάδα διατηρούν βαθιές σχέσεις από την αρχαιότητα. Πώς βλέπετε σήμερα αυτές τις σχέσεις και σε ποιους τομείς εντοπίζετε το ενδεχόμενο συνεργασίας των δύο χωρών στο μέλλον;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Πραγματικά οι σχέσεις Ελλάδας-Αιγύπτου έχουν τις ρίζες τους στους δύο αρχαίους πολιτισμούς που μεγαλούργησαν στις απέναντι ακτές της Μεσογείου. Οι αρχαίοι Έλληνες έτρεφαν ειλικρινή σεβασμό έναντι του αιγυπτιακού πολιτισμού. Στην Αίγυπτο, κατά την ελληνιστική της περίοδο, το ελληνικό και το αιγυπτιακό πνεύμα μπολιάσθηκαν δημιουργικά. Να θυμηθούμε επίσης και την αραβική συμβολή στη διάσωση έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας αλλά και το γεγονός ότι ο κορυφαίος, μεταξύ πολλών σπουδαίων σύγχρονων Ελλήνων ποιητών, ο Καβάφης, ήταν Έλληνας Αιγυπτιώτης, ο κατεξοχήν ποιητής της Αλεξάνδρειας κατά τον Durrell.
Με αυτήν την προϊστορία είναι φυσικό ένας από τους προσφορότερους τομείς συνεργασίας να είναι ο πολιτισμός, όπως δείχνει και η συμμετοχή της Ελλάδας και της Αιγύπτου στο Φόρουμ Αρχαίων Πολιτισμών, το οποίο προσφέρει μία πλατφόρμα διαλόγου που αναδεικνύει την σημασία των αρχαίων μας πολιτισμών για τον σύγχρονο κόσμο, φόρουμ που προωθεί τις αξίες και τις αρχές των μεγάλων πολιτισμών που έχουμε κληροδοτήσει στη σύγχρονη ανθρωπότητα. Γιατί αυτοί οι πολιτισμοί παραμένουν επίκαιροι, τόσο στην καθημερινότητα των ανθρώπων ή στους θεσμούς και τον τρόπο λειτουργίας ενός κράτους.
Ζούμε σε μια εποχή αστάθειας. Σε αυτή την εποχή ο πολιτισμός και ιδιαίτερα οι αρχαίοι πολιτισμοί δίνουν συνέχεια και σταθερότητα. Με τη σοφία που μας κληροδότησαν, μας δίνουν κριτήρια για τη λύση σύγχρονων προβλημάτων.
Επιπλέον, υφίστανται πολύ σημαντικά περιθώρια οικονομικής συνεργασίας και πρωτίστως μεταξύ ελληνικών και αιγυπτιακών εταιρειών.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο Αιγυπτιακός λαός εκτιμά ιδιαίτερα την στάση της Ελλάδας, καθώς και την υποστήριξή σας στην Αίγυπτο ενάντια στην τρομοκρατία. Πώς μπορούμε να συνεργαστούμε σε αυτό το γεγονός στον τομέα των διμερών σχέσεων;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η Ελλάδα στέκεται αρωγός στις προσπάθειες της Αιγύπτου να καταπολεμήσει την τρομοκρατία, που εκτός από την Αίγυπτο πλήττει άμεσα την ευρύτερη «γειτονιά» μας αλλά και την ίδια την ΕΕ. Η τρομοκρατία είναι καταδικαστέα σε κάθε έκφανσή της και δεν θα φεισθούμε προσπαθειών να την καταπολεμήσουμε, απ’ όπου και εάν αυτή προέρχεται.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες υποτιμούν και παρεξηγούν ακόμα την πολιτική κατάσταση στην Αίγυπτο. Θα μπορούσε η Ελλάδα να διαδραματίσει ένα ρόλο ως μια σημαντική ευρωπαϊκή πύλη μεταξύ της βόρειας και της νότιας Μεσογείου για να διορθώσει αυτή την εικόνα και να συμβάλει στην διάδοση της σωστής εικόνας σχετικά με την αληθινή κατάσταση στην Αίγυπτο, ειδικά όσον αφορά στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η Ελλάδα είναι ένα πιστός και στενός φίλος της Αιγύπτου που στηρίζει τα συμφέροντα της στο πλαίσιο της ΕΕ. Αυτό το έχει αποδείξει και εμπράκτως με σειρά τοποθετήσεων.
Εξηγούμε συστηματικά στους εταίρους μας στην ΕΕ το τιτάνιο έργο που έχει αναλάβει η αιγυπτιακή κυβέρνηση να δημιουργήσει συνθήκες ασφάλειας και σταθερότητας μιας χώρας με πληθυσμό πάνω από 100 εκατομμύρια –να διασφαλίσει την προστασία της ζωής όλων αυτών των ανθρώπων, να τους προσφέρει δυνατότητα πρόσβασης σε τροφή, εκπαίδευση, εν τέλει σε καλύτερες προοπτικές για το μέλλον.
Εξηγούμε επίσης ότι στην περιοχή μας, δεν επικρατούν συνθήκες Δυτικής Ευρώπης αλλά ξεσπούν τρεις με τέσσερις πόλεμοι κάθε πέντε ή δέκα χρόνια, χάνονται εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές, έχουμε εκατομμύρια πρόσφυγες και οικονομικούς μετανάστες. Οι δύο χώρες αποδίδουμε συνεπώς προτεραιότητα στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής, όπως και στην διαφύλαξη της ανθρώπινης ζωής. Αυτά καθορίζουν όλα τα άλλα.
Όπως συχνά τονίζουμε, όλοι πρέπει να αντιληφθούν ότι η σταθερότητα της Αιγύπτου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την σταθερότητα και της ίδιας της Ευρώπης.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Γεωγραφικά η Ελλάδα είναι η πιο κοντινή ευρωπαϊκή χώρα στην Αίγυπτο. Πώς μπορούμε να επωφεληθούμε από αυτήν τη γεωγραφική σύγκλιση, στο επίπεδο των μεγάλων εθνικών έργων, ιδίως εκείνων που συνδέονται με τα μεσογειακά θαλάσσια λιμάνια , όπως το νέο έργο της Διώρυγας του Σουέζ και το East Port του Πορτ Σάιντ;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η Ελλάδα και η Αίγυπτος αποτελούν πολύ σημαντικούς ενεργειακούς αλλά και μεταφορικούς κόμβους από την Ανατολή προς τη Δύση. Παρέλκει νομίζω να τονίσουμε την σημασία της Διώρυγας του Σουέζ για το διεθνές εμπόριο και τη διεθνή συνδεσιμότητα. Σήμερα η Ελλάδα και η Αίγυπτος αναβαθμίζουν τις υποδομές τους, τόσο ως κόμβοι ενέργειας όσο και μεταφορών και είμαι σίγουρος ότι οι αλληλοσυμπληρούμενες δυνατότητες που προσφέρουν οι δύο χώρες μας θα αναδείξουν έτι περαιτέρω την σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για το παγκόσμιο εμπόριο αλλά και την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τι γίνεται με τη συνεργασία της Ελλάδας με την Αίγυπτο για την εξερεύνηση των πηγών πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μεσόγειο; Ποια μορφή νομίζετε ότι μπορεί να πάρει αυτή η συνεργασία ειδικά υπό τις προκλήσεις της Τουρκίας, η οποία αποτρέπει την Κύπρο από τις εξερευνήσεις φυσικού αερίου και πετρελαίου μέσα στα χωρικά της ύδατα;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η πρόσφατη ανακάλυψη σημαντικών ενεργειακών κοιτασμάτων στην Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Κύπρο αναδεικνύουν την σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Το ενδιαφέρον διεθνών κολοσσών στο πεδίο της ενέργειας είναι μεγάλο. Παρά τις συνεχείς προκλήσεις και τα προσκόμματα που θέτουν τρίτες χώρες, είμαι βέβαιος ότι η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων θα πραγματοποιηθεί κατά τρόπο που να διασφαλίζονται τα δικαιώματα των κρατών που έχουν κυριαρχικά δικαιώματα επί των φυσικών τους πόρων αλλά και η διεθνής νομιμότητα.
Ουδείς μπορεί να συμπεριφέρεται ως κράτος που δεν δεσμεύεται από το Διεθνές Δίκαιο, υπονομεύοντας τα συμφέροντα των λαών της περιοχής.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η Ελλάδα γνώρισε μια οδυνηρή εμπειρία με την οικονομική κρίση, αλλά ξεπέρασε αυτή την κρίση. Πώς βλέπετε το οικονομικό μέλλον της χώρας;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η Ελλάδα εξέρχεται από την κρίση. Έχει ήδη πετύχει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης ενώ η ανεργία βαίνει συνεχώς μειούμενη. Στην προσπάθειά μας να ανορθώσουμε την οικονομία, δεν πρέπει να ξεχνάμε τις θυσίες του ελληνικού λαού, χάρις στις οποίες φτάσαμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Βγαίνοντας από την κρίση, η Ελλάδα επιθυμεί να συμπαρασύρει σε μία τροχιά κοινής ανάπτυξης την γύρω περιοχή προς όφελος όλων.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ας προχωρήσουμε στην ασταθή κατάσταση στη Νότια Μεσόγειο, πώς βλέπετε τις εξελίξεις στην περιοχή και κυρίως στη Συρία.
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Στην Συρία υποστηρίζουμε μια πολιτική λύση η οποία θα πρέπει να είναι βιώσιμη και θα διασφαλίσει την επιστροφή των προσφύγων στις εστίες τους. Δεν θα φεισθούμε προσπαθειών να ενισχύσουμε και να στηρίξουμε εμπράκτως την πολιτική διαδικασία, ωστόσο η κατάσταση εκεί παραμένει περίπλοκη λόγω της ανάμιξης πολλών τρίτων εξωγενών παραγόντων.
Η επίλυση της κρίσης στην Συρία είναι επιτακτική για την σταθερότητα και την ασφάλεια της περιοχής. Για τον λόγο αυτό, καλούμε όλους τους εμπλεκόμενους να συνδράμουν εποικοδομητικά προς αυτήν την κατεύθυνση.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πάντα η θέση της Ελλάδας είναι υποστηρικτική προς τα εθνικά δικαιώματα του Παλαιστινιακού λαού, και σε κάθε περίπτωση στηρίζει την ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Πώς το σχολιάζετε; Ποια νομίζετε ότι είναι η κατάλληλη λύση για να δοθεί ένα τέλος στο πρόβλημα της Μέσης Ανατολής;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η βέλτιστη λύση, κατά τη δική μας άποψη αλλά και κατά την άποψη της συντριπτικής πλειονότητας των μελών της Διεθνούς Κοινότητας, είναι μία λύση δύο κρατών, που αφενός θα προσφέρει εγγυήσεις ασφαλείας στο Ισραήλ και αφετέρου εγγυήσεις βιωσιμότητας ενός Παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Πιστεύουμε πως όλες οι πλευρές πρέπει να εργασθούν προς τη δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα επιτρέψουν την επανέναρξη των συνομιλιών για την επίτευξη αυτού του στόχου. Καταλυτικός παράγοντας επίλυσης των προβλημάτων στην Μέση Ανατολή είναι και η ανάπτυξη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις προοπτικές των νέων στην περιοχή.
Ιδιαίτερα εκτιμούμε όλες τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει η Αίγυπτος στο πλαίσιο αυτό, που συμβάλλουν στην προβολή και στην ορθολογική αντιμετώπιση του Παλαιστινιακού. Οι δράσεις αυτές είναι πάντοτε προς όφελος του παλαιστινιακού λαού και της ειρήνης στην περιοχή. Είναι ένα πολύ ηχηρό παράδειγμα θετικής ατζέντας, όπως αυτή για την οποία εργάζεται σταθερά η χώρα μας, μέσω και της Διάσκεψης της Ρόδου. Μια πρωτοβουλία για την οποία εκτιμούμε την αδιάλειπτη παρουσία του Αιγυπτίου ομολόγου μου Σάμεχ Σούκρι, ο οποίος έχει εμπλακεί ενεργά στις εργασίες της εν λόγω Διάσκεψης.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πώς είναι οι σχέσεις με την Τουρκία, ενόψει των αυξανόμενων προκλήσεων και των παραβιάσεων κατά της Ελλάδας;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η Τουρκία συνεχίζει την αναθεωρητική της πολιτική, η οποία μεταφράζεται σε συνεχείς παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και των ελληνικών χωρικών υδάτων. Εν τούτοις, εμείς, ως υπεύθυνη δύναμη, επιμένουμε στη διατήρηση ανοικτών δίαυλων επικοινωνίας και στην συνέχιση του διαλόγου. Μόνον με ειρηνικά μέσα μπορούν να επιλυθούν οι διαφορές. Η συνεχής παραβατικότητα από την πλευρά της Τουρκίας δεν συνιστά εποικοδομητική στάση.
Το πρόβλημα με την Τουρκία είναι ότι συχνά παραγνωρίζει το γεγονός ότι η φιλική μας πολιτική καθώς και η πρόθεσή μας να εργαστούμε για την μείωση των εντάσεων δεν αποτελεί δείγμα αδυναμίας. Αντιθέτως, είναι μια νηφάλια και υπεύθυνη στάση που υπαγορεύεται από το αίσθημα ευθύνης και αυτοπεποίθησης που χαρακτηρίζει την ελληνική εξωτερική πολιτική. Είναι έκφραση ισχύος.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Σχετικά με την επανένωση της Κύπρου, κατά τη δική σας άποψη, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος επίλυσης του προβλήματος;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Όπως τονίσαμε, με μεγάλη επιτυχία, στη Διάσκεψη του Κραν Μοντανά, το Κυπριακό είναι, πριν από όλα, ζήτημα παράνομης εισβολής και κατοχής. Η παραμονή κατοχικών στρατευμάτων καθώς και το αναχρονιστικό καθεστώς Εγγυήσεων εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας πρέπει επιτέλους να τερματισθούν. Όποια λύση, για να είναι βιώσιμη, προς όφελος όλων των Κυπρίων ανεξαιρέτως, θα πρέπει να διευθετήσει αυτές τις δύο πολύ κρίσιμες παραμέτρους. Η Κύπρος πρέπει να καταστεί ένα “κανονικό κράτος”, όπως και τα λοιπά μέλη της ΕΕ και του ΟΗΕ. Πράγματα αυτονόητα, όπως άλλωστε αναγνώρισε και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, υιοθετώντας τον όρο περί “κανονικού” κράτους, όπως τον ανέπτυξα στο Κραν Μοντανά.
Ως προς τις εσωτερικές πτυχές του Κυπριακού ο καλύτερος τρόπος για να βρεθεί λύση είναι δια της άμεσης διαπραγμάτευσης μεταξύ των δύο κοινοτήτων, χωρίς καμία παρέμβαση τρίτων.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πώς κρίνετε τον ρόλο τόσο της Ελλάδος όσο και της Αιγύπτου στο διεθνές πολιτικό σκηνικό ;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Η Ελλάδα και η Αίγυπτος αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία στη διεθνή πολιτική σκακιέρα, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, των δυνατοτήτων που έχουν αλλά και της πολιτικής που ακολουθούν. Μια πολιτική ευθύνης, που προάγει την συνεργασία και το διάλογο για την επίλυση των προβλημάτων της περιοχής. Μιας πολιτικής που επιδεικνύει ηγεσία (leadership) και δεν επαναπαύεται σε μοιρολατρικές λογικές αδράνειες.
Είναι κράτη με ανεπτυγμένους θεσμούς, όπου επικρατεί σταθερότητα. Επιπλέον, συνιστούν αξιόπιστους συμμάχους και εταίρους για τη Διεθνή Κοινότητα και τάσσονται σταθερά υπέρ της διεθνούς νομιμότητας. Αυτό νομίζω έχει γίνει αντιληπτό από τον διεθνή παράγοντα, ο οποίος επενδύει ολοένα και περισσότερο στην συνεργασία με τις δύο χώρες μας για την σταθερότητα και ασφάλεια της περιοχής.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ένα από τα προβλήματα της Ελλάδας σήμερα είναι η παράτυπη μετανάστευση και οι πρόσφυγες, ειδικά εκείνοι από τη Μέση Ανατολή. Ποια μέτρα λαμβάνει η Ελλάδα στο πλαίσιο αυτό;
Ν. ΚΟΤΖΙΑΣ: Το μεταναστευτικό και προσφυγικό πρόβλημα δεν είναι ένα πρόβλημα που αφορά μόνον την Ελλάδα, αλλά πρωτίστως την Ευρώπη στο σύνολό της. Να σημειώσω ότι η Ελλάδα, όπως ξέρετε, καθώς κι άλλες χώρες, πληρώνει τις επιλογές τρίτων (βομβαρδισμός Συρίας κ.ο.κ.). Άλλων κρατών είναι αυτές οι επιλογές και άλλα κράτη είναι αυτά που καλούνται να πληρώσουν αυτές τις επιλογές.
Σε συνεργασία με τους εταίρους μας στην ΕΕ και με την Αίγυπτο, η οποία έχει αναλάβει πολλές πρωτοβουλίες άξιες επαίνου, προσπαθούμε να διαχειρισθούμε όσο καλύτερα γίνεται τις μαζικές αυτές ροές. Ωστόσο, μοναδική λύση είναι να εξαλειφθούν τα γενεσιουργά αίτια των ροών αυτών και ειδικότερα να τερματισθούν οι πόλεμοι, ιδίως στην Μ. Ανατολή και δη στην Συρία. Εάν δεν υπάρξει ειρήνη και ανάπτυξη εκεί, δεν θα ησυχάσει αυτή η περιοχή και θα εξακολουθεί να τροφοδοτεί την Ευρώπη με κύματα προσφυγιάς και μετανάστευσης.
Από εκεί και πέρα, στο πλαίσιο της ΕΕ, όλοι οφείλουν να επιδείξουν την απαραίτητη αλληλεγγύη και να μην κλείνουν τα σύνορα. Δεν μπορούμε να μιλάμε σήμερα για μία Ευρώπη-φρούριο, ούτε να ζητείται από τις χώρες πρώτης υποδοχής να επωμισθούν ένα δυσανάλογο βάρος.