Γιώργος Μιχαηλίδης, ο “εικαστικός του θεάτρου”

Σκηνοθέτης που σημάδεψε το ελληνικό μεταδικτατορικό θέατρο και συγγραφέας που ανέσκαψε την ιστορική μνήμη, ο Γιώργος Μιχαηλίδης πέθανε την Κυριακή το βράδυ, στο νοσοκομείο «Σωτηρία», από λοίμωξη του αναπνευστικού, προδομένος από την εύθραυστη εδώ και χρόνια υγεία του.

Η κηδεία του θα γίνει την Τετάρτη στις 4 μ.μ. στο Νεκροταφείο της Μεταμόρφωσης. Ιδρυτής και ψυχή του «Ανοιχτού Θεάτρου» με τις παραστάσεις του έκανε τομή στο νεοελληνικό θέατρο φέρνοντας το μεγάλο ρεπερτόριο στην περιφέρεια της θεατρικής Αθήνας και συστήνοντας σπουδαίους δημιουργούς ενώ αμείωτο υπήρξε το ενδιαφέρον του και για τους Έλληνες θεατρικούς συγγραφείς.

Από την αρχή της δημιουργικής διαδρομής του έκανε αίσθηση η ανανεωτική ματιά με την οποία ανέγνωσε τόσο την αρχαιοελληνική τραγωδία, ανεβάζοντας σε κλειστό χώρο την «Ορέστεια» του Αισχύλου, όσο και στους κλασικούς δραματουργούς, ειδικά τον Σαίξπηρ. Ειδικά οι Ρώσοι, υπό τη σκηνοθετική του μπαγκέτα, αναδείχτηκαν σε ένα άλλο επίπεδο, πιο εσωτερικό και ψυχογραφικό.

Ο Γιώργος Μιχαηλίδης γεννήθηκε στη Νέα Ιωνία Αττικής το 1938. Ξεκίνησε σπουδές αρχιτεκτονικής στο Γκρατς της Γερμανίας, τις οποίες δεν ολοκλήρωσε καθώς αφοσιώθηκε στο θέατρο. Απόφοιτος της Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, ρίχτηκε στην θεατρική περιπέτεια από το 1965, οπότε ίδρυσε στη γενέθλια γειτονιά του το Θέατρο της Νέας Ιωνίας, το πρώτο λαϊκό περιφερειακό θέατρο στην Ελλάδα.

Εκεί έδωσε το πρώτο δείγμα γραφής του, εφαρμόζοντας στην πράξη την πεποίθησή του για την πρόσβαση του μεγάλου κοινού στο μεγάλο ρεπερτόριο, δίνοντας παράλληλα και το αισθητικό και δημιουργικό του στίγμα ως εμπνευσμένου και ανοιχτού σκηνοθέτη τόσο στα κλασικά έργα όσο και στα σημαντικά δραματουργήματα της εποχής του και κυρίως του τόπου μας.

Εκεί ανεβάζει μεταξύ άλλων την «Αυλή των θαυμάτων» του Καμπανέλλη, την «Τελετή» του Παύλου Μάτεσι, πολλούς Έλληνες και ξένους δημιουργούς, αλλά και τα δικά του έργα “Η δίκη των έξι” και “Η μάχη της Αθήνας”.

Επίμονος και επιδραστικός

Μικρασιατικής καταγωγής, αριστερός, γνώρισε εξαρχής το ανάλγητο πρόσωπο της χούντας που το 1967 έκλεισε το Θέατρο Νέας Ιωνίας. Ωστόσο, επίμονος και επιδραστικός, το 1972 άνοιξε το πρώτο Ανοιχτό Θέατρο στην οδό Κεφαλληνίας στην Κυψέλη και παράλληλα εξέδωσε το περιοδικό «Ανοιχτό Θέατρο», μια μηνιαία επιθεώρηση πολιτικού θεάτρου.

Η δεύτερη περίοδος του Ανοιχτού ξεκίνησε το 1985. Στη συμβολή των οδών Γκύζη και Κάλβου στεγάζει ουσιαστικά τη θεατρική του περιπέτεια, μια περιπέτεια που συναντά τις πνευματικές δυνάμεις του τόπου και παράλληλα αναδεικνύεται σε μια από τις σημαντικότερες σκηνές της χώρας.

Χωνευτήρι ιδεών και φυτώριο νέων καλλιτεχνών, αυτό το υπόγειο στέγασε την ανανεωτική ματιά, το πάθος και το πνευματικό εύρος του σκηνοθέτη, συγγραφέα και δασκάλου, η δραστηριότητα του οποίου επεκτάθηκε παράλληλα και στις δύο θεατρικές μας σκηνές, το Εθνικό και το ΚΘΒΕ, με σκηνοθεσίες και διδασκαλία στις δραματικές σχολές τους.

Σ’ αυτό το υπόγειο ανέβηκαν αξιομνημόνευτες παραστάσεις. Η «Ορέστεια» του Αισχύλου, η «Λούλου» του Βέντεκιντ, «Ο κύκλος με την κιμωλία» και «Η μάνα κουράγιο» του Μπρεχτ, «Προς Ελευσίνα» του Μάτεσι, «Τρικυμία», «Πολύ κακό για το τίποτα» και άλλα του Σαίξπηρ, «Τρεις αδελφές», «Βυσσινόκηπος», «Πλατόνοφ» του Τσέχοφ, «Μαρία Στιούαρτ» του Σίλερ, «Πελεκάνος» του Στρίντμπεργκ, «Μετά την πρόβα» του Μπέργκμαν, αλλά και Καμπανέλλης, Σκαρίμπας, Αντρέγιεφ, Μέτερλινγκ, Σνίτσλερ, Αισχύλος, Γιαλαμάς, Χάινερ Μίλερ, μέχρι και την περίφημη «Μπλε μελαγχολία» με μονόπρακτα των Μάνου Ελευθερίου, Μάρως Δούκα και Μένη Κουμανταρέα.

Σ’ αυτό το υπόγειο κατέβηκε σεμνά ο Θανάσης Βέγγος για να μυηθεί στην αρχαία τραγωδία και να πρωταγωνιστήσει στην «Ειρήνη» και τους «Αχαρνής» του Αριστοφάνη, γνωρίζοντας την αποθέωση στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου.

Στην περίοδο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας σκηνοθέτησε την όπερα “Λυσιστράτη” του Μίκη Θεοδωράκη και στο Ηρώδειο το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη “Μία κωμωδία”. Το 2004 επίσης σκηνοθέτησε στην Πειραματική Σκηνή της ΕΛΣ τον “Φάρο” του Π.Μ. Ντέιβις.

Ο Γιώργος Μιχαηλίδης, ο «εικαστικός του θεάτρου» μας, όπως τον χαρακτήριζαν, ευγενής, επίμονος και χαρισματικός, ήταν ένας άρχοντας στο θέατρο, αλλά και στον πολυκύμαντο βίο του. Από τους σημαντικούς μιας μεγάλης γενιάς σκηνοθετών, ουσιαστικά «δίδαξε» και μύησε το ευρύ κοινό τόσο στη θεατρική τελετουργία όσο και στα μεγάλα έργα του διεθνούς ρεπερτορίου.

Η σημασία που έδινε στο εικαστικό μέρος των παραστάσεών του τον έφερε να συνεργαστεί με σπουδαίους σκηνογράφους, μεταξύ των οποίων ο Διονύσης Φωτόπουλος, ο Γιώργος Πάτσας, η Αγνή Ντούτση κ.ά. Σημαντική παράλληλα υπήρξε η προσφορά του στην ανάδειξη του νεοελληνικού θεάτρου. Έβαλε το στίγμα του και στην τηλεόραση με σειρές όπως ο «Συμβολαιογράφος», τα «Λαυρεωτικά», «Η κάθοδος». Η συγκυρία το έφερε να δει το Ανοιχτό Θέατρο να κλείνει το 2006, λόγω χρεών, μετά από σαράντα χρόνια λειτουργίας.

Υπόγειο πνευματικό καφενείο

Το υπόγειο στη συμβολή Γκύζη και Κάλβου δεν ήταν μόνο μια θεατρική σκηνή. Επί της ουσίας ήταν ένα πνευματικό καφενείο, τα σκαλιά του οποίου πολύ συχνά κατέβαιναν οι Ιάκωβος Καμπανέλλης, Παύλος Μάτεσις, Μένης Κουμανταρέας, Θόδωρος Αντωνίου, Ματθαίος Μουντές, Γιώργης Παυλόπουλος, Γιάννης Κοντός και πολλοί άλλοι. Υπήρξε παράλληλα φυτώριο μιας φουρνιάς άξιων ηθοποιών όπως ο Μηνάς Χατζησάββας, η Χρύσα Σπηλιώτη, η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, ο Ζαχαρίας Ρόχας και πολλοί ακόμα.

Ο Γιώργος Μιχαηλίδης επί της ουσίας ήταν ένας διανοούμενος του θεάτρου μας, με παράλληλη ερευνητική και συγγραφική δραστηριότητα, αλλά και εκδοτική, αφού για ένα διάστημα υπήρξε συνεκδότης του «Κάλβου». Έγραψε μεταξύ άλλων τα μυθιστορήματα «Τα φονικά», «Η πύλη», «Λάμδα», «Η μύηση», «Ο λαβύρινθος», «Η έξοδος», «Ίλιγγος ’59», «Άγιοι έρωτες», στα οποία ανέταμε σκοτεινές πτυχές της πρόσφατης ιστορίας μας, αλλά και της ανθρώπινης ψυχής.

Ήταν ένας άνθρωπος που δεν χωρούσε σε ένα μόνο «σακάκι», με τις κεραίες ανοιχτές στον κόσμο μας και την τέχνη του. Περπάτησε προσηλωμένος στην αισθητική και την ηθική σε χρόνια που τα όρια και των δύο γίνονταν όλο και πιο δυσδιάκριτα. Είχε ωστόσο την τύχη να δει πολλούς μαθητές και συνεργάτες του να διαπρέπουν, όπως επίσης να περπατούν στα χνάρια του τα τρία παιδιά του, που απέκτησε με την Μπέλλα Μπερδούση: η ηθοποιός Ντίνα, η χορογράφος Δόνη, και ο συνθέτης Αντώνης.

Αλ. Τσίπρας: “Προσηλωμένος στη δημοκρατία”

Ο πρωθυπουργός στο συλλυπητήριο μήνυμά του σημειώνει: «Ο Γιώργος Μιχαηλίδης, ένας διανοούμενος, αγωνιστής, προσηλωμένος στη δημοκρατία, ιδρυτής του Ανοιχτού Θεάτρου και του Θεάτρου της Νέας Ιωνίας, σημάδεψε με τη δουλειά του τον μεταδικτατορικό μας πολιτισμό».

Συλλυπητήρια μηνύματα εξέδωσαν επίσης ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, η υπουργός Πολιτισμού, το Τμήμα Πολιτισμού ΣΥΡΙΖΑ, ο Θέμης Μουμουλίδης, το Ταμείο Αλληλοβοήθειας του ΣΕΗ κ.ά.

ΠΗΓΗ: avgi.gr