Newsroom Team Περίπου μία φορά κάθε τέσσερα χρόνια εμφανίζεται ένας νέος παθογόνος ιός. Τέσσερις από αυτούς προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα τα τελευταία 50 χρόνια: o HIV, ο Ebola, o SARS και, τώρα, ο COVID – 19, που προκάλεσε την ευρύτερα διαδεδομένη πανδημία εδώ και 100 χρόνια, με εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους ήδη, και με οικονομικό κόστος που έχει ανέλθει σε πάνω από 2,6 τρις και μπορεί να φτάσει τελικά δέκα φορές αυτό το ποσό, με μεγάλες συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία.
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου
Κι όμως. Μια ετήσια επένδυση 30 δις δολλαρίων παγκοσμίως, ένα ποσό αστείο μπροστά στο κόστος της πανδημίας, θα μπορούσε να αποτρέψει την επόμενη – ή τουλάχιστον να μειώσει πολύ την έκταση και τις συνέπειες του φαινομένου! Αρκεί να ληφθούν από τώρα τα κατάλληλα μέτρα.
Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει ένα άρθρο στο περιοδικό Science που παρουσιάζει τα αποτελέσματα μελέτης από ομάδα επιστημόνων, υπό τον συντονισμό του Andrew Dobson, Καθηγητή Οικολογίας και Περιβαντολλογικής Βιολογίας στο Princeton και του Stuart Pimm του Duke University, που συγκρότησαν μια διεπιστημονική ομάδα επιδημιολόγων, βιολόγων με ειδίκευση στις ασθένειες της άγριας φύσης, εργαζόμενων για τη συντήρηση των ειδών, οικολόγων και οικονομολόγων. Το συμπέρασμα της ομάδας ήταν ότι μια ετήσια επένδυση 30 δις δολλαρίων θα μπορέσει πιθανότατα να προλάβει μια επόμενη πανδημία.
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι οι δύο σημαντικότεροι παράγοντες που ευνόησαν την εμφάνιση του COVID, του Ebola, του SARS και του HIV, των τεσσάρων μεγάλων νεοεμφανισθεισών ασθενειών των τελευταίων 50 ετών είναι η καταστροφή των τροπικών δασών και το εμπόριο προϊόντων της άγριας φύσης. Και τα δύο φαινόμενα, εκτός από το να προκαλούν νέες επίφοβες ασθένειες, έχουν και πολύ βλαβερές ευρύτερες συνέπειες στο περιβάλλον, κατά συνέπεια η καταπολέμησή τους θα έχει και πολλές άλλες ευεργετικές επιπτώσεις. Η πιο συστηματική παρακολούθηση και η αστυνόμευση αυτών των δραστηριοτήτων (εμπόριο άγριας φύσης και αποψίλωση τροπικών δασών) θα επιτρέψει επίσης να εντοπισθούν και να αναχαιτισθούν νωρίτερα τυχόν νέοι ιοί που θα εμφανισθούν.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το γενετικό υλικό του κορονοϊού υποδεικνύει ότι προέρχεται από ένα είδος νυχτερίδας που πωλείται ως τρόφιμο στην Κίνα. Πρέπει βέβαια να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι έχουν διατυπωθεί πολλοί ισχυρισμοί και θεωρίες για την προέλευση του κορονοϊού και είναι απίθανο να διαπιστωθεί με βεβαιότητα η προέλευσή του. Εντούτοις, η διαταραχή της σχέσης ανθρώπου και φύσης, όχι μόνο έχει σοβαρή πιθανότητα, σύμφωνα με τους περισσότερους επιστήμονες, να είναι η αιτία εμφάνισης του COVID-19, είναι επίσης εξαιρετικά πιθανό να προκαλέσει την εμφάνιση νέων παθολογιών στο μέλλον. Τα συμπεράσματα επομένως της μελέτης παραμένουν σε κάθε περίπτωση ισχυρά, έστω και αν πρέπει κάποια στιγμή να τεθεί και το μείζον θέμα ελέγχου των πολιτικών και στρατιωτικών εργαστηρίων όπου πραγματοποιούνται επικίνδυνα γενετικά πειράματα.
Από την άγρια φύση παίρνουμε τρόφιμα, φαρμακευτικές και ιαματικές ουσίες, κατοικίδια, είδη ρουχισμού και επίπλωσης, αγαθά πολυτελείας κλπ. Το εμπόριο προϊόντων της άγριας φύσης είναι σημαντική συνιστώσα της παγκόσμιας οικονομίας, ταυτόχρονα όμως οι αγορές είναι κακά ρυθμισμένες και ανθυγιεινές. Υπάρχει ένας παγκόσμιος οργανισμός που παρακολουθεί το εμπόριο της άγριας φύσης, η «Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο Ειδών σε Κίνδυνο» (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora,CITES), αλλά με έναν γλίσχρο προϋπολογισμό, μόλις έξη εκατομμυρίων δολλαρίων, ενώ πολλές από τις 183 χώρες που τον έχουν συστήσει καθυστερούν αρκετά χρόνια τις πληρωμές τους.
Η παρακολούθηση και ρύθμιση αυτού του εμπορίου αφενός θα προστατεύσει καλύτερα τα είδη σε κίνδυνο, αφετέρου θα δημιουργήσει μια ευρέως προσβάσιμη «βιβλιοθήκη» γενετικών δειγμάτων που θα βοηθήσει τον εντοπισμό νέων παθογόνων, όταν εμφανισθούν. Θα υπάρξει και μια γενετική βιβλιοθήκη ιών, που θα επιτρέψει την ταχύτερη ταυτοποίηση της πηγής και της τοποθεσίας εμφάνισης νέων παθογόνων, αλλά και την ανάπτυξη τεστ για την παρακολούθηση ενδεχόμενης διασποράς τους, υπογραμμίζουν στη μελέτη τους οι επιστήμονες.
Οι κίνδυνοι από την άγρια φύση έχουν οδηγήσει σε εκκλήσεις για το κλείσιμο των αγορών ζώων όπου πωλούνται άγρια και κατοικίδια ζώα, όμως οι συγγραφείς αναγνωρίζουν ότι πολλοί άνθρωποι εξαρτώνται από τροφές και φαρμακευτικές ουσίες προερχόμενες από την άγρια φύση και προτείνουν, αντί του πλήρους κλεισίματος, καλύτερη υγειονομική επίβλεψη των αγορών. Εκτιμούν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης νέων ιών μπορεί να μειωθεί αν υπάρχει περισσότερο προσωπικό εκπαιδευμένο στην παρακολούθηση και τον έγκαιρο εντοπισμό και έλεγχο των παθογόνων στο εμπόριο, σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες για τη μείωση των κινδύνων έκθεσης και περαιτέρω μετάδοσης παθογόνων. Στην Κίνα επί παραδείγματι υπάρχουν πολλοί λίγοι κτηνίατροι άγριας φύσης και η πλειοψηφία τους εργάζεται σε ζωολογικούς κήπους και κτηνιατρικές κλινικές. Παγκοσμίως υπάρχει απελπιστική ανάγκη κτηνιάτρων άγριας φύσης, που είναι στην πρώτη γραμμή άμυνας κατά νέων ιών.
Η αποψίλωση των δασών είναι ευρέως υπεύθυνη για την εμφάνιση των ιών Ebola και SARS υπογραμμίζουν οι ερευνητές που εισηγούνται οικονομικά κίνητρα για να σταματήσουν οι πρακτικές εμπρησμών για την αποψίλωση των δασών. Η διακοπή αυτών των δραστηριοτήτων θα μειώσει επίσης τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και θα συμβάλει στην προστασία της βιοποικιλότητας.
Το (τραγικό) ερώτημα βέβαια στο οποίο προσκρούουν συνήθως αυτές οι ιδέες είναι η ανυπαρξία σοβαρής πολιτικής βούλησης, όσο δεν ασκείται μεγάλη πίεση από την κοινή γνώμη, αλλά και το θλιβερό σημερινό επίπεδο διεθνούς συνεργασίας.