Newsroom Team Η πανδημία υπενθυμίζει σε όλους, πως κανένας δεν είναι άτρωτος και αυτή η συνειδητοποίηση της αδυναμίας, είναι και η δύναμη μας. Η συνειδητοποίηση της θνητότητας μας είναι αυτή που μας καλεί να ζήσουμε, να φροντίσουμε, να αγαπήσουμε, δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής και επιστημονικός υπεύθυνος της Πύλης Ψυχολογίας – Psychology.gr, Νίκος Δοϊρανλής.
Σε μία συνέντευξη ποταμό κάνει χαρτογράφηση των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων που έχει επιφέρει η επιδημία του κορονοϊού σε μικρούς και μεγάλους, καθώς επίσης σταχυολογεί τις θετικές διαστάσεις της κατάστασης που βιώνει ο πλανήτης. Όσον φορά τους αρνητές της πανδημίας, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η άρνηση τους συνδέεται ενδόμυχα με τον φόβο του θανάτου και αποτελεί έναν μηχανισμό αυτοπροστασίας. «Βιώνουμε ένα παγκόσμιο τραύμα το οποίο έχει ανεβάσει το “παγκόσμιο στρες”, στα ύψη. Τα υψηλά επίπεδα στρες, έχουν μια ισχυρή δύναμη, να ισοπεδώσουν κάθε έννοια λογικής αλλά και συμμόρφωσης στις κοινωνικές νόρμες».
Ακολουθεί αναλυτικά το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής Νίκος Δοϊρανλής στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη δημοσιογράφο Τάνια Η. Μαντουβάλου.
ΕΡ. Πώς έχει επιδράσει μέχρι ώρας στην ψυχική μας υγεία η πανδημία;
Απ: Εισήλθαμε βίαια σε μια τελείως νέα καθημερινότητα… Βιώσαμε ξαφνικά πρωτόγνωρες εμπειρίες και εκρηκτικές ανατροπές: Μαζικές απώλειες, Lockdown, κοινωνική απομόνωση, τηλε-εκπαίδευση, τηλε- εργασία. O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κάνει λόγο για μια παγκόσμια κρίση ψυχικής υγείας: Διαπιστώνουμε ήδη λοιπόν κατά την εξέλιξη της πανδημίας, την κατάθλιψη να αυξάνεται σε επικίνδυνους αριθμούς, τις νευρώσεις γενικότερα να είναι σε έξαρση. Οι πρώτες έρευνες, έδειξαν ακόμη αύξηση της ενδο-οικογενειακής βίας και αύξηση της χρήσης αλκοόλ. Η διείσδυση στο διαδίκτυο είναι εντυπωσιακή. Χωρίς την κατάλληλη παιδεία, εικάζω πως τους επόμενους μήνες ή τα επόμενα χρόνια θα δούμε αύξηση της διαταραχής εθισμού στο διαδίκτυο ή στα video games.
Ερ: Γνωρίζουμε πως οποιαδήποτε μεγάλη κρίση, λειτουργεί πάντοτε ως ένας μεγεθυντικός ή ακόμη, ως ένας παραμορφωτικός φακός.
Απ: Αυτό είναι αλήθεια. Σκεφθείτε για παράδειγμα, ανθρώπους που σε εποχές ρουτίνας, τους χαρακτηρίζουμε ως αγχωτικούς: που θα φτάσουν εν μέσω πανδημίας, τα επίπεδα ανησυχίας και στρες. Αναλογιστείτε ανθρώπους με μια ιδιαίτερη ανησυχία και ενασχόληση με την κατάσταση της υγείας τους: πόσο βίαια μπορεί η πανδημία να πυροδοτήσει σε αυτούς, μια σοβαρή κινδυνολογία για την υγεία ή μια διαταραχή υποχονδρίασης. Ακόμη, ανθρώπους που ασχολούνται περισσότερο από το μέσο όρο, με την καθαριότητα και την υγιεινή: πόσο εύκολα η ενασχόληση αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε έναν ιδεοψυχαναγκασμό, συνέπεια των μέτρων προστασίας που πρέπει να τηρούμε. Ακόμη περισσότερο, αναλογιστείτε πόσο βαθιά θα επηρεαστεί σε πολλούς ανθρώπους, ο αυθορμητισμός, η διαχυτικότητα, ο τρόπος που φλερτάρουν, ο τρόπος που συνεργάζονται και εν τέλει, ο τρόπους που σχετίζονται με τους άλλους ανθρώπους.
Ερ: Είναι σαφής η αρνητική επίδραση στην ψυχική υγεία. Θα μπορούσε κάποιος να διακρίνει και θετικές διαστάσεις;
Απ: Καθώς η ανθρώπινη προσωπικότητα και οι ανθρώπινες σχέσεις, επαναπροσδιορίζονται και μετακινούνται, προκύπτουν αναπόφευκτα και θετικές αλλαγές. Για παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι θα διακόψουν το κάπνισμα, θα αρχίσουν να ασκούνται περισσότερο, θα συνειδητοποιήσουν την ανάγκη της φροντίδας του εαυτού, τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχικό επίπεδο. Ένα ιδιαίτερα συγκινητικό όφελος μιας κρίσης, είναι η αφύπνιση της αλληλεγγύης. Οι άνθρωποι μπροστά στον κοινό εχθρό, συσπειρώνονται και αναπτύσσουν ένα υψηλό φρόνημα αλληλεγγύης -είδαμε το παράδειγμα με τις νοσηλεύτριες από την Κρήτη που προσφέρθηκαν εθελοντικά, να συμμετέχουν στη μάχη με τον κορονοϊό, στα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης. Επιπρόσθετα, χρειάζεται να θυμόμαστε πως κάθε αλλαγή στην ανθρώπινη προσωπικότητα, συνοδεύεται αργά ή γρήγορα από την αποδοχή της πραγματικότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται. Έτσι, οι άνθρωποι, κάποια στιγμή, με τα νέα δεδομένα, αρχίζουν ασυνείδητα ή συνειδητά, να προσπαθούν να φτιάξουν καλύτερο τον κόσμο και το περιβάλλον τους.
Ερ: Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που έχει φέρει στην επιφάνεια η πανδημία, και πάντα θέλουμε να ξορκίζουμε ως ανθρώπινα όντα, είναι η ευαλωτότητα μας. Η συνειδητοποίηση της θνητότητας μας.
Απ: Η πανδημία όντως βάζει στον μεγεθυντικό φακό την εύθραυστη σωματική και ψυχολογική διάσταση του ανθρώπου. Υπενθυμίζει σε όλους μας, πως κανένας δεν είναι άτρωτος και αυτή η συνειδητοποίηση της αδυναμίας μας, είναι και η δύναμη μας. Η συνειδητοποίηση της θνητότητας μας είναι αυτή που μας καλεί να ζήσουμε, να φροντίσουμε, να αγαπήσουμε.
Ερ. Ένα αξιοσημείωτο ποσοστό ανθρώπων φαίνεται να αρνείται ακόμη και την ύπαρξη πανδημίας. Ποιο είναι το ψυχολογικό προφίλ αυτών των ανθρώπων;
Απ: Ομολογώ πως διάβασα με έκπληξη μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό «Journal of Affective Disorders», σύμφωνα με την οποία, περίπου 70% των ανθρώπων, έχει κάποιου τύπου συνωμοσιολογική άποψη, έστω και ασθενή. Ο πλανήτης βιώνει μια πανδημία που αποτελεί τελείως αχαρτογράφητο υλικό και οι άνθρωποι, προφανώς δεν έχουν την ίδια αντοχή ή ανοχή μπροστά στο άγνωστο. Με την ίδια όμως ανάσα που κάποιος αρνείται την πανδημία, αρνείται και την ύπαρξη της επιστήμης κι αυτό, αποτελεί μια επικίνδυνη στάση απέναντι στον άνθρωπο και απέναντι στην εξέλιξη. Σε ένα ποσοστό, η άρνηση μιας πραγματικότητας, αποτελεί έναν μηχανισμό αυτοπροστασίας, έναν μηχανισμό άμυνας του Εγώ, που μας βοηθά να μειώσουμε το στρες και τις αγωνίες μας.
Ερ: Όλη αυτή η άρνηση μήπως ενδόμυχα έχει να κάνει με τον φόβο του θανάτου που υπάρχει μέσα σε κάθε άνθρωπο;
Απ: Αν φορέσουμε μάσκα, ενδόμυχα επιβεβαιώνουμε την ασθένεια και ο φόβος μας για τον θάνατο, γιγαντώνεται. Αν κάνουμε εμβόλιο, αυτόματα αντιλαμβανόμαστε πως ο ιός είναι υπαρκτός. Και ο φόβος μας για τον θάνατο, γιγαντώνεται. Αν λοιπόν αρνηθούμε την ύπαρξη πανδημίας, αυτομάτως γλυτώνουμε τον εαυτό μας από το βαρύ ψυχολογικό φορτίο που φέρει ο φόβος του θανάτου. Για να προσεγγίσουμε όμως το θέμα, με τον απαραίτητο σεβασμό, χρειάζεται να μην ξεχνούμε πως βιώνουμε ένα συλλογικό, ένα παγκόσμιο τραύμα το οποίο με τη σειρά του, ευθέως ανάλογα, έχει ανεβάσει το «παγκόσμιο στρες», στα ύψη. Τα υψηλά επίπεδα στρες, έχουν μια ισχυρή δύναμη, να ισοπεδώσουν κάθε έννοια λογικής αλλά και συμμόρφωσης στις κοινωνικές νόρμες.
Ερ. Οι αλλαγές που επιφέρει η πανδημία, τι επίδραση θα έχουν στη ζωή των μικρών παιδιών, που τώρα αποκτούν συνήθειες και χτίζουν προσωπικότητα;
Απ: Ας μην υποτιμούμε την ικανότητα των παιδιών να προσαρμόζονται. Εάν οι ενήλικες προσαρμόζονται, προσαρμόζονται και τα παιδιά. Χαρακτηριστικά της βιολογικής μας υπόστασης είναι η προσαρμοστικότητα και η ευελιξία. Ακόμη και ο ιός σε αυτή την ικανότητα στηρίχθηκε ώστε να εξαπλωθεί. Η ιστορία μας έχει διδάξει πως παρά τις αντιξοότητες μπορούμε και στεκόμαστε δυνατοί. Έτσι και τα παιδιά, χρειάζεται να τα εμπιστευθούμε πως σταδιακά, θα ξανά βρουν τις ισορροπίες τους και την όποια -προσωρινά- χαμένη ανεμελιά τους .
Ερ: Έχω την αίσθηση όμως ότι για τους εφήβους δεν είναι τόσο εύκολα τα πράγματα.
Ίσως τα πράγματα είναι λίγο πιο δύσκολα για τους εφήβους. Την εφηβεία τη διακρίνει το ρίσκο, η διάσπαση των ορίων, η ατρόμητη ματιά στη ζωή. Αλίμονο αν δεν ήταν έτσι. Οι έφηβοι έχουν στερηθεί τη δυνατότητα της άμεσης επικοινωνίας με το σχολικό περιβάλλον και το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Το εύκολο είναι να τους κουνήσουμε το δάκτυλο του θυμού, ενοχοποιώντας την οπτική τους στη ζωή. Το ουσιαστικό όμως είναι να κατανοήσουμε τη στάση τους, να αναγνωρίσουμε τις ανάγκες τους και να αποδεχτούμε ότι κάθε ηλικιακό στάδιο, επεξεργάζεται τα βιώματα διαφορετικά και προσαρμόζεται με το δικό του, ιδιαίτερο τρόπο.