Newsroom Team Η συζήτηση για την εσχάτη των ποινών επανέρχεται συχνά-πυκνά στο δημόσιο διάλογο, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου δείχνοντας ότι το θέμα εξακολουθεί να απασχολεί την κοινωνία και αναζωπυρώνεται μετά από αποτρόπαια εγκλήματα. Οπως η πρόσφατη, στυγερή δολοφονία μίας 20χρονης μητέρας στα Γλυκά Νερά ή, ακόμη, τη μαφιόζικη εκτέλεση του δημοσιογράφου Γ. Καραϊβάζ.
Στο διαδίκτυο ξέσπασε πόλεμος για το θέμα ανάμεσα στους πολέμιους και τους υπερασπιστές της θανατικής ποινής “για περιπτώσεις όπως αυτή η δολοφονία”. Δεν είναι η πρώτη φορά. Και δεν συμβαίνει μόνο στα κοινωνικά δίκτυα, στα… συμβατικά ή ραδιοφωνικά καφενεία. Κι αυτό δείχνει ότι το θέμα δεν θεωρείται σε καμία περίπτωση λήξαν ακόμη και για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως η δική μας. Οφείλουμε λοιπόν να ανατρέχουμε τόσο στην ιστορία όσο και στα επιχειρήματα -τα πιο ψύχραιμα τουλάχιστον- πολέμιων και υπερασπιστών, ανεξάρτητα από το με ποια πλευρά τασσόμαστε.
Η εφαρμογή της θανατικής ποινής ή όχι αποτελεί μέχρι σήμερα ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα της αντεγκληματικής πολιτικής που διχάζει κοινή γνώμη, πολιτικούς και επιστήμονες. Συγκεκριμένα η θανατική ποινή τυγχάνει υποστήριξης από μεγάλη μερίδα πολιτών καθώς θεωρείται σύμβολο ασφάλειας αλλά και βέβαιος τρόπος περιστολής της εγκληματικότητας. Όσον αφορά τους πολιτικούς, αντιμετωπίζουν το θέμα βάση των ιδεολογικών αντιλήψεων που εκφράζει το πολιτικό κόμμα στο οποίο ανήκουν ενώ οι επιστήμονες προσπαθούν να λύσουν το ζήτημα χρησιμοποιώντας ένα συνδυασμό επιχειρημάτων από επιστήμες όπως η στατική, η ψυχολογία ,οι ηθικές-ανθρωπιστικές επιστήμες κ.α. καταλήγοντας εν τέλει να παραμένουν χωρισμένοι στους υποστηρικτές της και σε αυτούς που τάσσονται υπέρ της κατάργησής της.
Στις σύγχρονες κοινωνίες λοιπόν, παρά τους τόσους αγώνες ανά τους αιώνες και την αναγνώριση πλέον της ζωής ως υπέρτατο δικαίωμα και προϋπόθεση για την ύπαρξη όλων των υπολοίπων, χαρακτηριστικό που οδηγεί πολλούς στο να το αποκαλούν «φυσικό δικαίωμα», η θανατική ποινή συνεχίζει να εφαρμόζεται, κυρίως σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ και σε πολλές ανατολικές χώρες ενώ στην Ευρώπη έχει πλέον καταργηθεί και αποτελεί παρελθόν.
Με το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ καθιερώνεται η απόλυτη προστασία του δικαιώματος της ζωής κάθε ανθρώπου και με την έννοια ότι κάθε κράτος θα πρέπει αφενός να θεσπίζοντας νόμους να απαγορεύει την επιβολή της θανατικής ποινής από τα κρατικά όργανα και αφετέρου να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα ώστε να προστατεύει τους πολίτες του από οποιονδήποτε επιβουλεύεται τη ζωή τους. Επίσης σύμφωνα με την παράγραφο 2 του αρ. ΙΙ-62 «κανείς δεν μπορεί να καταδικαστεί στην ποινή του θανάτου ούτε να εκτελεστεί».
Στη χώρα μας, ο τελευταίος Έλληνας πολίτης εκτελέστηκε το 1972 μετά από καταδίκη του σε θανατική ποινή για ποινικό αδίκημα. Ήταν η τελευταία εκτέλεση που έλαβε χώρα σε ελληνικό έδαφος καθώς από το 1974 και μετά η θανατική ποινή δεν ξαναεφαρμόστηκε μέχρι που καταργήθηκε με νόμο το 1994 και συνταγματικά το 2001 με το άρθρο 7 παρ.2 όπου η αντίστοιχη διάταξη διατυπώνεται ως εξής: «Θανατική ποινή δεν επιβάλλεται εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται στο νόμο για κακουργήματα τα οποία τελούνται σε καιρό πολέμου και σχετίζονται με αυτόν».
Θανατική ποινή στην Ελλάδα: Οι καταδίκες «Εις θάνατον» που δεν εκτελέστηκαν
Η τελευταία εφαρμογή της θανατικής ποινής στην Ελλάδα είναι η εκτέλεση του Βασίλη Λυμπέρη το 1972, όταν ο τελευταίος καίει ζωντανή την οικογένειά του (σύζυγο, δύο παιδιά ηλικίας ενός και δυόμισι ετών και πεθερά) στο σπίτι τους στα Βριλήσσια.
Αντίθετα με την παραπάνω υπόθεση που είναι ευρύτερα γνωστή, δεκάδες είναι τα θύματα της θανατικής ποινής που έχουν εκτελεστεί μεταπολεμικά στη χώρα, που είναι ξεχασμένα απ’ όλους, εκτός βέβαια από τις οικογένειες αυτών και των θυμάτων τους.
Οι αναπαραστάσεις δολοφονιών προκαλούν την οργή του πλήθους που ζητά το θάνατο του θύτη.
Παρακάτω, αναφέρουμε κάποια απ’ αυτά τα ονόματα μαζί με την καταδικαστική απόφαση που τα στέλνει στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Για ανθρωποκτονία εκτελούνται οι Β. Χατζηαργυρίου, Αθανασία Αγγελινού, Ευστ. Ζουρνατζής, Αλεξάνδρα Μέρδη, Γ. Χόρδης, Π. Τζήμας, Αικατερίνη Δημητρέα, Β. Ζαχαρίας, Σπ. Καρέλης, Παν. Μπάκας, Γ. Λέφας, Σταυρούλα Γκουβούση, Δ. Γκουβούσης, Χαρ. Κουοτένης, Ι. Γιαννάκος, Σπ. Χόντζας, Δ. Κίκας, Στ. Νταρτάνης, Απ. Φρατζής, Ι. Μπότσικας, Χαρ. Βίρλιος, Γ. Βαγγελής, Αθ. Φούκης, Ι. Χαχούλης, Δ. Γιακουμάκης, Π. Σπυριδάκης, Χέρμαν Ντουφτ – Χανς Μπασενάουερ, Ν. Θεολογίτης, Απ. Κυπαρισσόπουλος, και Αλκ. Κουνολάκης.
Για ληστεία μετά φόνου οι Παν. Λ. Κυριακάκης, Σωτ. Β. Κατόπης, Λ. Ε. Καλογιάννης, Λ. Μ. Μπατσάκης, Αρ. Χ. Παγκρατίδης και για ανθρωποκτονία και απόπειρα βιασμού ο Γ. Χ. Κασόλας.
Βέβαια, το «Εις θάνατον» ακούγεται πολλές φορές στις δικαστικές αίθουσες, αλλά δεν εφαρμόζεται σε όλες, όπως στους πρωταίτιους του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό και Νικόλαο Μακαρέζο που η ποινή τους μετατρέπεται σε ισόβια.
Άλλες περιπτώσεις που η «εσχάτη των ποινών» δεν εκτελείται ποτέ, είναι εκείνες των Νίκου Κοεμτζή με την τριπλή δολοφονία αστυνομικών σε νυχτερινό μαγαζί, Ηλία Σούλη που δολοφονεί το σύζυγο της ερωμένης του, Παναγιώτη Λινάρδου που αποτεφρώνει τη γυναίκα του σε κλίβανο, και του «δράκου» Κυριάκου Παπαχρόνη που βιάζει και δολοφονεί κοπέλες γιατί τον εξιτάρει ο ήχος των τακουνιών.
Ο τελευταίος μάλιστα ακούγοντας πως η «δις εις θάνατον» ποινή του μετατρέπεται σε ισόβια …διαμαρτύρεται μέσα στη δικαστική αίθουσα λέγοντας: «Ευχαριστώ! Τι βάζετε τέτοιες ποινές; Τόσα χρόνια θα ζήσουμε. Στείλτε με στο απόσπασμα γιατί αν βγω έξω, πάλι τα ίδια θα κάνω»…
Τι συμβαίνει στον Κόσμο;
Το 2019, 142 χώρες είχαν καταργήσει τη θανατική ποινή, νομικά ή πρακτικά, ενώ 56 εξακολουθούσαν να την επιτρέπουν.
Οι καταγεγραμμένες εκτελέσεις σε 20 χώρες είναι 657, με πάνω από 20.000 άτομα εν αναμονή εκτέλεσης.
Η Κίνα εξαιρείται, καθώς τα στοιχεία θεωρούνται ‘κρατικό μυστικό’, πιστεύεται όμως ότι πραγματοποιούνται χιλιάδες εκτελέσεις.
Το 2019 αριθμός εκτελέσεων ήταν στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας, από 690 το 2018 και 993 το 2017.
Το 86% σχεδόν όλων των καταγεγραμμένων εκτελέσεων (2019) πραγματοποιήθηκε σε μόλις τέσσερις χώρες: στο Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και την Αίγυπτο. (Πηγή: Διεθνής Αμνηστία)
Στην Ασία, τον Αραβικό Κόσμο και τις ΗΠΑ, υπάρχει έντονη αντίδραση για την κατάργηση της θανατικής ποινής. Ωστόσο, τα 4/5 των Αφρικανικών χωρών έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή.
Τι κάνει η ΕΕ για την κατάργηση της θανατικής ποινής
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα εντός και εκτός της Ένωσης. Για αυτό και όλα τα κράτη μέλη της έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Επίσης έχει λάβει σειρά μέτρων για την κατάργηση της θανατικής ποινής, καθώς:
-Απαγορεύει το εμπόριο αγαθών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βασανιστήρια ή εκτελέσεις
-Ενθαρρύνει την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω της πολιτικής που ασκεί στο εμπόριο
-Υποστηρίζει οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε χώρες που ισχύει η θανατική ποινή
-Ως μόνιμος παρατηρητής στον ΟΗΕ, υποστηρίζει οποιεσδήποτε ενέργειες για τον τερματισμό της θανατικής ποινής
Επίσης, το Ευρωπαϊκός Κοινοβούλιο υιοθετεί ψηφίσματα και φιλοξενεί συζητήσεις που καταδικάζουν τις δραστηριότητες των χωρών που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν αυτή την πρακτική.
Η Λευκορωσία, είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη στην οποία εξακολουθεί να ισχύει η θανατική ποινή. Στη Ρωσία υπάρχει μορατόριουμ.
Το 7ο Παγκόσμιο Συνέδριο κατά της Θανατικής Ποινής, πραγματοποιείται 27 Φεβρουαρίου με 1 Μαρτίου και είναι το κορυφαίο γεγονός για το θέμα στον κόσμο και διοργανώνεται από το ECPM (Μαζί κατά της θανατικής ποινής), συγκεντρώνοντας περισσότερους από 1000 ενδιαφερόμενους από περισσότερες από 140 χώρες.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΘΑΝΑΤΙΚΗΣ ΠΟΙΝΗΣ
Παρά τα όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω, σε πολλές δημοκρατικές χώρες σήμερα καθώς και στην Ελλάδα αρκετές φορές επανέρχεται στο προσκήνιο το συγκεκριμένο θέμα καθώς πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν την επαναφορά της εφαρμογής της θανατικής ποινής ως μέσο κολασμού με τα κυριότερα επιχειρήματά τους να συνοψίζονται στα εξής:
Α) Η θανατική ποινή έχει απίστευτη εκφοβιστική και προληπτική δύναμη καθώς ο φόβος της ποινής του θανάτου αποθαρρύνει τον εγκληματία από την τέλεση εγκλήματος .Πολλοί επιστήμονες αναφέρουν ότι ακόμα και η φυλάκιση και οι λοιπές ποινές που επιβάλλονται από το ποινικό μας σύστημα λειτουργούν αποθαρρυντικά για τους μελλοντικούς εγκληματίες πόσο μάλλον η γνώση ότι μετά την τέλεση της πράξης , τους περιμένει η εκτέλεση. Αν λοιπόν τιμωρούνταν τόσο αυστηρά κάποια εγκλήματα πολλοί που τώρα προβαίνουν στην τέλεση αυτών σίγουρα θα αποθαρρύνονταν.
Β) Η ισάξια ανταπόδοση είναι η μόνη που αρμόζει σε άτομα που έχουν αφαιρέσει κάποια ανθρώπινη ζωή αλλά και σε περιπτώσεις άλλων εγκλημάτων που πλήττουν σοβαρά μια ανθρώπινη ζωή όπως είναι οι βασανισμοί, οι βιασμοί , η παιδεραστία, η εμπορία ναρκωτικών κ.ά. Πώς αλλιώς θα μπορούσαν να τιμωρηθούν τέτοιοι εγκληματίες που τυγχάνουν της κατακραυγής του κόσμου και συχνά χαρακτηρίζονται από την κοινή γνώμη ως «ανθρωπόμορφα τέρατα» αν όχι με την εσχάτη των ποινών που είναι η ποινή του θανάτου;
Γ) Η δικαίωση της οικογένειας του θύματος, επέρχεται μόνο με τη θανάτωση του δράστη. Κυρίως σε περιπτώσεις δολοφονιών, πέρα από την τιμώρηση του δράστη ένα σημαντικό ζήτημα που προκύπτει είναι και η δικαίωση των συγγενών και του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος του θύματος οι οποίοι είναι πολύ πιθανόν να ζητούν εκδίκηση. Στην περίπτωση αυτή η θανατική ποινή έχει διπλό ρόλο καθώς και ανακουφίζει ψυχικά την οικογένεια του θύματος αλλά και αποφεύγονται έτσι φαινόμενα αυτοδικίας που παρατηρούνται πολύ συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις και μπορεί να καταλήγουν σε έναν αιματηρό κύκλο αντεκδίκησης.
Δ) Η ισόβια κάθειρξη (που είναι 20 χρόνια) που απειλεί σήμερα τα βαρύτερα των εγκλημάτων δεν εγγυάται ότι ο δράστης δεν θα ξαναπροβεί στην τέλεση του ίδιου εγκλήματος. Εις επίρρωση ανάλογα με την κοινωνική και οικονομική δύναμη που διαθέτει ο δράστης, παρατηρείται το φαινόμενο η ισόβια κάθειρξη να μετατρέπεται ή να εξαγοράζεται με αποτέλεσμα ο δράστης μέσα σε λίγα χρόνια να είναι πάλι ελεύθερος και σε μεγάλο βαθμό να παραμένει ατιμώρητος. Ο εγκλεισμός κάποιου στη φυλακή ακόμη και αν είναι για όλη του τη ζωή (περιπτώσεις καταδίκης σε δις και τρις ισόβια) δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι ο δράστης δεν θα διαπράξει το ίδιο έγκλημα και μέσα στη φυλακή αλλά ούτε και μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο μιας πιθανής απόδρασής του. Η θανατική ποινή είναι η μόνη ποινή που μπορεί να εγγυηθεί τη σίγουρη τιμωρία του δράστη χωρίς να αφήνει κανένα περιθώριο αλλά είναι και η μόνη περίπτωση που οι εγκληματίες στέκονται ισάξια απέναντι στο νόμο, ανεξάρτητα από το ποιοι είναι.
Ε) Η θανατική ποινή, με την προϋπόθεση ότι αυτή γίνεται άμεσα, δεν επιβαρύνει το κράτος οικονομικά. Η λειτουργία των φυλακών απαιτεί μεγάλες οικονομικές δαπάνες με τις οποίες καταλήγει τελικά να επιβαρύνεται ο απλός φορολογούμενος πολίτης. Επιπροσθέτως, ο μακροχρόνιος εγκλεισμός κάποιου στη φυλακή και επιπλέον επιτείνει το φαινόμενο της υπερφόρτωσης των σωφρονιστικών ιδρυμάτων που έχει ως αποτέλεσμα να επικρατούν σε αυτά άθλιες και απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης λόγω του πολύ μεγαλύτερου αριθμού κρατουμένων που αναγκάζονται να φιλοξενούν από αυτόν που κανονικά θα έπρεπε και που είναι σχεδιασμένα να φιλοξενούν.
ΣΤ) Πλέον η επιστήμη και η τεχνολογία στις μέρες μας, είναι τόσο εξελιγμένες που μπορείς να αναλύσεις σκηνές εγκλήματος με πάσα ακρίβεια. Ιδιαίτερα η μέθοδος του DNA η οποία καθιστά το περιθώριο λάθους σε μηδενικά ποσοστά δεν αφήνει περιθώρια δικαστικής πλάνης. Στις περιπτώσεις όπου δε χωράει αμφιβολία για το δράστη του εγκλήματος, πρέπει να τιμωρείται παραδειγματικά.
Ζ) Η πολιτεία έχει το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας και της αυτοπροστασίας απέναντι στους «εχθρούς» της, σε αυτούς δηλαδή που επιλέγουν να μην συμμορφωθούν με τους νόμους της και καταλήγουν να αποτελούν κίνδυνο για τους πολίτες της . Με τη θανατική ποινή εξουδετερώνει και αχρηστεύει εντελώς όλους αυτούς τους επικίνδυνους εγκληματίες ενώ αποσοβείται ο κίνδυνος της επανάληψης τέτοιων φρικτών εγκλημάτων.
Πράγματι η θανατική ποινή είναι μια ποινή που η εφαρμογή της χάνεται στα βάθη των αιώνων και συναντάται ακόμη και σε λαούς που έχουν να επιδείξουν μεγάλους πολιτισμούς . Ο ίδιος ο Πλάτωνας στην αρχαία Ελλάδα συνδύασε την ιδέα της ασφάλειας με την ευγονία, ως αιτιολογία για τη θανατική ποινή, χαρακτηρίζοντας το φονιά ως «ανιάτως όντα», διότι παρά την αγωγή και την παιδεία «ουκ απέσχετο των μεγίστων κακών». Στον Πρωταγόρα ακόμη υποστηρίζει ότι αυτόν τον εγκληματία θα πρέπει «εκβάλειν εκ των πόλεων ή αποκτείνειν». Την ίδια άποψη συναντάμε και σε φιλοσόφους πολύ αργότερα της εποχής του Πλάτωνα όπως ο Λομπρόζο οι οποίοι διατείνουν ότι ο γεννημένος εγκληματίας είναι ένα κατώτερο βιολογικό είδος χωρίς ομαλή βιολογική εξέλιξη που θα πρέπει να αποβάλλεται από το σώμα της κοινωνίας. Τέλος η γνώμη που υποστηρίζει ο Καντ είναι ότι δεν υπάρχει υποκατάστατο της ποινής του θανάτου, ως της δίκαιης ποινής για τα εγκλήματα της ανθρωποκτονίας. Έτσι η ποινή του θανάτου καταλήγει να αντιστοιχεί προς τη «φυσική επιλογή στον αγώνα περί υπάρξεως».
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΘΑΝΑΤΙΚΗΣ ΠΟΙΝΗΣ
Παρά το σχετικά μεγάλο αριθμό τους και την ιστορική και φιλοσοφική θεμελίωσή τους, τα επιχειρήματα υπέρ της επιβολής της θανατικής ποινής συναντούν έναν ισχυρότατο αντίλογο με τις βασικές του θέσεις να συνοψίζονται στα εξής:
Α) Η θανατική ποινή δεν προλαμβάνει κανένα έγκλημα. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για καθ’ έξιν εγκληματίες ή ψυχρούς και φανατισμένους δολοφόνους οι οποίοι δεν υπολογίζουν καθόλου τη θανατική ποινή αφού πολλοί από αυτούς δεν διστάζουν να συμμετέχουν ακόμη και σε επιχειρήσεις αυτοκτονίας. Άλλωστε και στατιστικές πολλών χωρών έδειξαν ότι μετά την κατάργηση της θανατικής ποινής δεν αυξήθηκαν τα κακουργήματα. Στη Δανία για παράδειγμα το 1944 όταν οι Γερμανικές αρχές κατοχής διέλυσαν τη δανική αστυνομία επειδή τις σαμποτάριζε, αυξήθηκε ο αριθμός των εγκλημάτων γενικά, με εξαίρεση τις ανθρωποκτονίες και τα βαριά σεξουαλικά εγκλήματα, που έμειναν ανεπηρέαστα από το φόβο της αποκάλυψης και της τιμμώρησης, παρ’ όλο που αυτά μπορούσαν να επισύρουν θανατική ποινή. Με άλλα λόγια, η αύξηση ή μείωση της πιθανότητας επιβολής θανατικής ποινής δεν επηρεάζει τους δράστες βαριών εγκλημάτων.
Β) Το σύστημα «οφθαλμός αντί οφθαλμού» είναι αναχρονιστικό και δεν μπορεί να εφαρμόζεται στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες. Δεν μπορεί η κοινωνία να εφαρμόζει ως ποινή την ίδια η εγκληματική πράξη για την οποία κατηγορεί και καταδικάζει το δράστη καθώς έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος βίας. Με την επιβολή της θανατικής ποινής το κράτος μετατρέπεται σε ένα νομιμοποιημένο δολοφόνο με τη δική μας συναίνεση. Αν λοιπόν δίνουμε στο κράτος το δικαίωμα να δολοφονεί τους πολίτες του, τότε του δίνουμε το δικαίωμα να παραβιάσει και άλλα δικαιώματα.
Γ) Μπορεί με τη θανατική ποινή να επέρχεται ψυχική δικαίωση της οικογένειας του θύματος αλλά με το θάνατο του δράστη το θύμα δεν επιστρέφει στη ζωή. Άλλωστε η θανάτωση του δράστη είναι μια απόφαση την οποία δεν παίρνει το ίδιο το θύμα αλλά η οικογένεια του για λογαριασμό του χωρίς να είναι σίγουρη αν και το θύμα θα είχε την ίδια επιθυμία.
Δ) Ένα από τα σημαντικότερα μείον της θανατικής ποινής είναι το μη αναστρέψιμο αυτής σε περίπτωση δικαστικής πλάνης. Παρά την πρόοδο της εγκληματολογίας και της βιοιατρικής οι οποίες έχουν ανακαλύψει διάφορες επιστημονικές μεθόδους για την εξιχνίαση εγκλημάτων, με κυριότερη και πιο γνωστή τη μέθοδο ανάλυσης DNA, η οποία εγγυάται υψηλά ποσοστά ακρίβειας, δεν λίγες οι περιπτώσεις που αυτές αποδεικνύονται λανθασμένες και οδηγούν στην καταδίκη λάθος ανθρώπων. Ανάλογη είναι και η περίπτωση όταν υπάρχουν ελαφρυντικά υπέρ του δράστη τα οποία δεν μπορούν να αποδειχθούν και αποδεικνύονται σε χρόνο μεταγενέστερο της εκτελέσεως.
Ε) Η λειτουργία των φυλακών μπορεί να είναι οικονομικά ζημιογόνος για το κράτος και ιδιαίτερα για τους πολίτες που επωμίζονται το οικονομικό βάρος της συντήρησής τους, αποτελεί όμως ένα «αναγκαίο κακό» , μια βασική προϋπόθεση για την διασφάλιση της προστασίας των πολιτών από άτομα που αποτελούν απειλή για το κοινωνικό σύνολο. Άλλωστε η οικονομική επιβάρυνση που προκαλείται από τους καταδίκους για τα εγκλήματα που απειλούν θανατική ποινή είναι αναλογικά πολύ μικρότερη σε σχέση με αυτή που προκαλείται από τους καταδίκους άλλων εγκλημάτων όπως πχ. Κατά της τιμής, των ηθών, της δημόσιας ασφάλειας κλπ. Άλλωστε η οικονομική επιβάρυνση του κράτους δεν μπορεί να σταθεί ως επιχείρημα απέναντι σε επιχειρήματα όπως είναι η αξία της ανθρώπινης ζωής.
ΣΤ) Το σωφρονιστικό σύστημα δεν πρέπει να αποβλέπει στην εκδίκηση αλλά να έχει σοφρωνιστικό χαρακτήρα με τελική επιδίωξη την διόρθωση, επανένταξη και επανακοινωνικοποίηση του εγκληματία. Η θανατική ποινή ακυρώνει τη λειτουργία αυτή του σοφρωνιστικού συστήματος και εξαλείφει κάθε πιθανότητα μετάνοιας και μεταμέλειας από τον εγκληματία καθώς «εν τω Άδη ουκ έστι μετάνοια».
Ζ) Βασικότερο καθήκον και πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας αποτελεί ο σεβασμός και η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της αξίας της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου (άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος του 1975). Ο εγκληματίας παρόλη την παραβατική συμπεριφορά του δεν στερείται την ανθρώπινη ιδιότητά του και η ζωή του δεν μπορεί να εξαιρεθεί αυτής της προστασίας. Σε κάθε δημοκρατικό καθεστώς η ανθρώπινη ζωή οφείλει να προστατεύεται απόλυτα χωρίς να εξαρτάται από καμία παράμετρο. Μόνον σε αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα συναντάται το φαινόμενο της περιφρόνησης της ανθρώπινης αξίας σε άτομα που εγκλημάτησαν.
Η) Η θανατική ποινή με το βάναυσο και απάνθρωπο χαρακτήρα της προκαλεί το κοινό αίσθημα, φανατίζει και εξάπτει το μίσος διχάζοντας την κοινωνία. Γενικά η χαλάρωση ή η υπερβολική αυστηρότητα στην επιβολή των ποινών μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά για την κοινωνική σταθερότητα, επιφέροντας αναταραχές, σγκρούσεις, αναρχία και να οδηγήσει ακόμα και στην διάλυση της κοινωνίας. Όλα αυτά αποδεικνύουν την αναποτελεσματικότητα του σωφρονιστικού συστήματος να διατηρήσει την έννομη τάξη με ηπιότερα προληπτικά μέτρα και οδηγεί στην ηθική καταρράκωση της κοινωνίας.
Παγκόσμια Στοιχεία για την θανατική ποινή
Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε 657 εκτελέσεις σε 20 χώρες το 2019, μια μείωση της τάξης του 5% σε σύγκριση με το 2018 (τουλάχιστον 690). Πρόκειται για τον χαμηλότερο αριθμό εκτελέσεων που έχει καταγράψει η Διεθνής Αμνηστία την τελευταία δεκαετία.
Οι περισσότερες εκτελέσεις έγιναν στην Κίνα, το Ιράν, την Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και την Αίγυπτο – με αυτή τη σειρά.
Η Κίνα παρέμεινε η πρώτη χώρα σε εκτελέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο – αλλά η πραγματική έκταση της χρήσης της θανατικής ποινής στην Κίνα είναι άγνωστη καθώς αυτά τα δεδομένα ταξινομούνται ως κρατικό μυστικό. Ο παγκόσμιος αριθμός των τουλάχιστον 657 εκτελέσεων, εξαιρεί τις χιλιάδες εκτελέσεις που πιστεύεται ότι πραγματοποιήθηκαν στην Κίνα.
Με εξαίρεση την Κίνα, το 86% όλων των εκτελέσεων που έχουν καταγραφεί, πραγματοποιήθηκαν σε τέσσερις μόνο χώρες – το Ιράν, την Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και την Αίγυπτο.
Το Μπαγκλαντές και το Μπαχρέιν άρχισαν εκ νέου τις εκτελέσεις πέρυσι, μετά από διακοπή το 2018. Η Διεθνής Αμνηστία δεν κατέγραψε εκτελέσεις στο Αφγανιστάν, την Ταϊβάν και την Ταϊλάνδη, παρόλο που είχαν καταγραφεί το 2018.
Οι εκτελέσεις στο Ιράν μειώθηκαν ελαφρά από τουλάχιστον 253 το 2018 σε τουλάχιστον 251 το 2019. Οι εκτελέσεις στο Ιράκ σχεδόν διπλασιάστηκαν από τουλάχιστον 52 το 2018 σε τουλάχιστον 100 το 2019, ενώ η Σαουδική Αραβία κατέγραψε αρνητικό ρεκόρ σε αριθμό εκτελέσεων ανθρώπων από 149 το 2018 σε 184 το 2019.
Η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Ισημερινή Γουινέα, η Γκάμπια, το Καζακστάν, η Κένυα και η Ζιμπάμπουε είτε έλαβαν θετικά μέτρα είτε προέβησαν σε εξαγγελίες το 2019, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν στην κατάργηση της θανατικής ποινής.
Τα Μπαρμπάντος κατάργησαν επίσης την υποχρεωτική θανατική ποινή από το Σύνταγμά τους. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνιας καθιέρωσε μια επίσημη αναστολή για τις εκτελέσεις στην πολιτεία των ΗΠΑ με τα μεγαλύτερα νούμερα θανατικής ποινής και το Νιού Χάμσαϊρ έγινε το 21ο κράτος των ΗΠΑ το οποίο κατήργησε την θανατική ποινή για κάθε είδους εγκλήμα.
Η Γκάμπια, το Καζακστάν, η Μαλαισία, η Ρωσία και το Τατζικιστάν συνέχισαν να σημειώνουν επίσημες αναστολές των εκτελέσεων.
Στα τέλη του 2019, 106 χώρες (η πλειοψηφία των κρατών του κόσμου) είχαν καταργήσει τη θανατική ποινή νομικά για όλα τα εγκλήματα και 142 χώρες (περισσότερες από τα δύο τρίτα) είχαν καταργήσει τη θανατική ποινή στον νόμο ή την πρακτική.
Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε ελαφρύνσεις ποινών ή απόδοση χάριτος στις θανατικές ποινές σε 24 χώρες: Μπαγκλαντές, Κίνα, Αίγυπτος, Γκάμπια, Γκάνα, Γουιάνα, Ινδία, Ινδονησία, Ιράκ, Κουβέιτ, Μαλαισία, Μαυριτανία, Μαρόκο / Δυτική Σαχάρα, Νίγηρας, Νιγηρία, Ομάν, Πακιστάν, Σιγκαπούρη, Σουδάν, Ταϊλάνδη, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ΗΠΑ, Ζάμπια, Ζιμπάμπουε.
Τουλάχιστον 11 απαλλαγές κρατουμένων υπό την καταδίκη σε θανατική ποινή καταγράφηκαν σε δύο χώρες: τις ΗΠΑ και τη Ζάμπια.
Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε τουλάχιστον 2.307 θανατικές ποινές σε 56 χώρες σε σύγκριση με το σύνολο των 2.531 που αναφέρθηκαν σε 54 χώρες το 2018. Ωστόσο, η Αμνηστία δεν έλαβε πληροφορίες από επίσημα στοιχεία για τις θανατικές ποινές που επιβλήθηκαν στη Μαλαισία, τη Νιγηρία και τη Σρι Λάνκα, χώρες που έχουν καταγράψει υψηλούς αριθμούς θανατικών ποινών με βάση τα επίσημα στοιχεία τα προηγούμενα χρόνια.
Τουλάχιστον 26.604 άτομα ήταν γνωστό ότι έχουν καταδικαστεί σε θανατική ποινή σε παγκόσμιο επίπεδο στο τέλος του 2019.
Οι ακόλουθες μέθοδοι εκτέλεσης χρησιμοποιήθηκαν σε όλο τον κόσμο το 2019: αποκεφαλισμός, ηλεκτροπληξία, απαγχονισμός, θανατηφόρος ένεση και πυροβολισμός.
Τουλάχιστον 13 δημόσιες εκτελέσεις καταγράφηκαν στο Ιράν. Τουλάχιστον έξι άτομα – τέσσερα στο Ιράν, ένα στη Σαουδική Αραβία και ένα στο Νότιο Σουδάν – εκτελέστηκαν για εγκλήματα που συνέβησαν όταν ήταν κάτω των 18 ετών. Άτομα με ψυχικές ή διανοητικές αναπηρίες καταδικάστηκαν σε θανατική ποινή σε διάφορες χώρες, όπως η Ιαπωνία, οι Μαλδίβες, το Πακιστάν και οι ΗΠΑ.
Οι θανατικές ποινές ήταν γνωστό ότι επιβλήθηκαν μετά από διαδικασίες που δεν πληρούσαν τα διεθνή πρότυπα δίκαιης δίκης σε χώρες όπως το Μπαχρέιν, το Μπαγκλαντές, η Κίνα, η Αίγυπτος, το Ιράν, το Ιράκ, η Μαλαισία, το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία, η Σιγκαπούρη, το Βιετνάμ και η Υεμένη.
Ανάλυση θανατικής ποινής ανά περιφέρεια/περιοχή
Αμερική
Για 11η συνεχή χρονιά, οι ΗΠΑ παρέμειναν η μόνη χώρα που πραγματοποίησε εκτελέσεις στην περιοχή. Το Τρινιντάντ και Τομπάγκο ήταν οι μόνες χώρες που διατηρούν την υποχρεωτική θανατική ποινή για το έγκλημα της δολοφονίας.
Ο αριθμός των εκτελέσεων (από 25 σε 22) και των θανατικών ποινών (από 45 σε 35) που καταγράφηκαν στις ΗΠΑ μειώθηκε σε σύγκριση με το 2018.
Περισσότερο από το 40% όλων των καταγεγραμμένων εκτελέσεων πραγματοποιήθηκαν στο Τέξας, το οποίο παρέμεινε το πρώτο κράτος σε αριθμούς εκτελέσεων στη χώρα (από 13 έως εννέα). To Μισούρι πραγματοποίησε μία εκτέλεση το 2019, ενώ την προηγούμενη χρονιά δεν είχε πραγματοποιήσει καμία. Αντίθετα, η Νεμπράσκα και το Οχάιο δεν εκτέλεσαν κανέναν το 2019 παρά την διεξαγωγή εκτελέσεων το 2018 (μία σε κάθε πολιτεία).
Εκτός των ΗΠΑ, συνεχίστηκε η πρόοδος προς την απαγόρευση της επιβολής της θανατικής ποινής. Τα Μπαρμπάντος κατάργησαν την υποχρεωτική θανατική ποινή από το Σύνταγμά τους, ενώ Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Μπαχάμες, Μπελίζ, Κούβα, Ντομίνικα, Γουατεμάλα, Τζαμάικα, Άγιος Χριστόφορος και Νέβις και Αγία Λουκία δεν εκτέλεσαν κανέναν και δεν κατέγραψαν καμία επιβολή θανατικής ποινής
Ασία-Ειρηνικός
Για πρώτη φορά σχεδόν σε μια δεκαετία, η περιοχή Ασίας-Ειρηνικού σημείωσε μείωση του αριθμού των χωρών που προχωρούν σε εκτελέσεις, με επτά χώρες να εκτελούν εκτελέσεις κατά τη διάρκεια του έτους.
Χωρίς αριθμούς για το Βιετνάμ, ο αριθμός των καταγεγραμμένων εκτελέσεων (29) παρουσίασε ελαφρά μείωση λόγω πτώσης στην Ιαπωνία (από 15 σε τρεις) και στη Σιγκαπούρη (από 13 σε τέσσερις). Το σύνολο της συγκεκριμένης περιφέρειας, όπως και τα προηγούμενα χρόνια, δεν περιλαμβάνει τις χιλιάδες εκτελέσεις που πιστεύεται ότι πραγματοποιήθηκαν στην Κίνα και επηρεάζεται από το συνεχιζόμενο απόρρητο σε αυτήν τη χώρα, καθώς και στη Βόρεια Κορέα και το Βιετνάμ.
Παρόλο που το Μπαγκλαντές επανέφερε τις εκτελέσεις (δύο), διακοπές αναφέρθηκαν στο Αφγανιστάν, την Ταϊβάν και την Ταϊλάνδη, οι οποίες εκτέλεσαν άτομα το 2018. Η Μαλαισία συνέχισε να τηρεί την αναστολή των εκτελέσεων που εγκαθίδρυσε τον Ιούλιο του 2018.
Οι καταγεγραμμένες εκτελέσεις στο Πακιστάν το 2019 αντιπροσώπευαν το ίδιο σύνολο με τον προηγούμενο χρόνο, με τουλάχιστον 14 άντρες να απαγχονίζονται στη χώρα. Οι θανατικές ποινές στη χώρα αυξήθηκαν σημαντικά σε τουλάχιστον 632, μετά την έναρξη λειτουργίας των πρόσθετων δικαστηρίων για την αντιμετώπιση καθυστερημένων υποθέσεων.
Ο αριθμός των εκτελέσεων στην Ιαπωνία μειώθηκε από 15 το 2018, όταν η χώρα ανέφερε το υψηλότερο ετήσιο ποσοστό από το 2008, σε τρεις το 2019. Δύο Ιάπωνες άνδρες εκτελέστηκαν στις 2 Αυγούστου και ένας Κινέζος υπήκοος εκτελέστηκε στις 26 Δεκεμβρίου. Όλοι οι άντρες είχαν καταδικαστεί για φόνο.
Η Σιγκαπούρη κατέγραψε 4 εκτελέσεις το 2019, από το αρνητικό ρεκόρ των 13 το 2018.
Οι Φιλιππίνες προσπάθησαν να επαναφέρουν τη θανατική ποινή για «φρικτά εγκλήματα που σχετίζονται με παράνομα ναρκωτικά και λεηλασίες».
Τουλάχιστον 1.227 νέες θανατικές ποινές σε 17 χώρες ήταν γνωστό ότι έχουν επιβληθεί, αύξηση της τάξης του 12% σε σύγκριση με το 2018.
Ευρώπη και Κεντρική Ασία
Τουλάχιστον δύο εκτελέσεις καταγράφηκαν στη Λευκορωσία το 2019, σε σύγκριση με τουλάχιστον τέσσερις το 2018. Η τελευταία φορά που μια άλλη χώρα στην περιοχή πραγματοποίησε εκτελέσεις ήταν το 2005.
Το Καζακστάν, η Ρωσία και το Τατζικιστάν συνέχισαν να τηρούν επίσημες αναστολές για τις εκτελέσεις. Το Καζακστάν ανακοίνωσε επίσης μέτρα για την έναρξη της διαδικασίας προσχώρησης στο Δεύτερο Προαιρετικό Πρωτόκολλο στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, το οποίο δεσμεύει τα κράτη να καταργήσουν τη θανατική ποινή.
Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική
Η περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής κατέγραψε αύξηση 16% στον αριθμό των εκτελέσεων, από 501 το 2018 σε 579 το 2019, σε αντίθεση την τάση που σημείωσε μείωση της καταγεγραμμένης χρήσης της θανατικής ποινής στην περιοχή από το 2015.
Αυτό οφείλεται κυρίως στην απότομη αύξηση της χρήσης της θανατικής ποινής στο Ιράκ και την Σαουδική Αραβία. Το Ιράκ σχεδόν διπλασίασε τον αριθμό των εκτελέσεων από τουλάχιστον 52 το 2018 σε τουλάχιστον 100 το 2019, ενώ η Σαουδική Αραβία εκτέλεσε πολύ υψηλό αριθμό ανθρώπων – 184 – το 2019 σε σύγκριση με 149 άτομα το 2018. Μαζί με το Ιράν, ευθύνονται για το 92% του συνολικού αριθμού των καταγεγραμμένων εκτελέσεων στην περιοχή.
Επτά χώρες – Μπαχρέιν, Αίγυπτος, Ιράν, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Συρία και Υεμένη – ήταν γνωστό ότι προέβησαν σε εκτελέσεις πέρυσι.
Υπήρχαν 707 καταγεγραμμένες θανατικές ποινές το 2019, μείωση κατά 40% σε σύγκριση με το 2018, ενώ καταγράφηκαν 1.170 θανατικές ποινές στην περιοχή.
Η Αίγυπτος επέβαλε και πάλι τις περισσότερες επιβεβαιωμένες θανατικές ποινές στην περιοχή, αλλά ο αριθμός του 2019 (τουλάχιστον 435) ήταν κατακόρυφα χαμηλότερος από τουλάχιστον 717 άτομα που καταδικάστηκαν σε θάνατο το 2018. Ο αριθμός των θανατικών ποινών που επέβαλαν οι ιρακινές αρχές κατά τη διάρκεια του έτους ήταν επίσης σημαντικά χαμηλότερος – τουλάχιστον 87 το 2019 σε σύγκριση με τουλάχιστον 271 το 2018.
Υποσαχάρια Αφρική
Τέσσερις χώρες – Μποτσουάνα, Σομαλία, Νότιο Σουδάν και Σουδάν – πραγματοποίησαν 25 εκτελέσεις το 2019. Οι συνολικές καταγεγραμμένες εκτελέσεις στην περιοχή αυξήθηκαν κατά μία σε σύγκριση με το 2018.
Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, το Νότιο Σουδάν σημείωσε μια ανησυχητική αύξηση των εκτελέσεων, εκτελώντας τουλάχιστον 11 άτομα το 2019, ο υψηλότερος αριθμός που καταγράφηκε σε σύγκριση με κάθε χρόνο έπειτα από την ανεξαρτησία της χώρας το 2011. Από τα άτομα που εκτελέστηκαν, τρία ήταν από την ίδια οικογένεια, το ένα ήταν παιδί τη στιγμή του εγκλήματος και ήταν περίπου 17 ετών όταν καταδικάστηκε σε θάνατο.
Οι καταγεγραμμένες θανατικές ποινές αυξήθηκαν κατά 53% από τουλάχιστον 212 το 2018 σε 325 το 2019.
Ο αριθμός των χωρών που επέβαλαν θανατικές ποινές αυξήθηκε σε 18, από 17 που καταγράφηκαν το 2018.