NewsEdit «Δίκαιοι των Εθνών» (Righteous Among the Nations) είναι τιμητικός τίτλος που απονέμεται από το Μουσείο Ολοκαυτώματος του Ισραήλ σε μη Εβραίους που, με κίνδυνο της ζωής τους, στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έσωσαν ζωές Εβραίων.
Κώστας Βέργος*
Αν θεσμοθετούσαμε και εμείς ένα τέτοιο τίτλο για τη σωτηρία, στη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής, Ελλήνων από μη Ελληνες, θα τον απονέμαμε, είναι βέβαιον, σε ένα πρόσωπο αποσιωπημένο, πρόσωπο που δεν αναφέρεται σε κανένα σχολικό βιβλίο, σε κανένα δρόμο της Ελλάδος. Μια αντικειμενική ελληνική επιτροπή αναγνώρισης των Δικαίων των Εθνών θα έκλινε ευλαβικά το γόνυ μπροστά στο ηθικό μέγεθος αυτού του μικρού κατά το δέμας Αμερικανού πάστορα ονόματι Εϊζα Τζένιγκς (Asa Jennings). (Π.χ. η Επιτροπή του ΕΚΠΑ για την Επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή)
Οταν όλοι αρνούνταν τη μεταφορά των Ελλήνων της Μικράς Ασίας μετά την ήττα, δραματικά μόνος ο Εϊζα Τζένιγκς εκινείτο ανάμεσα σε χίλιους κινδύνους για τη σωτηρία των εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων που τον χαλεπό εκείνο καιρό συγκεντρώνονταν κατά κύματα στην προκυμαία της Σμύρνης.
Οι πρόσφυγες είχαν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους από τον ύπατο αρμοστή Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη (ο οποίος με αγγλικό πλοίο, μαζί με τους εξ Ελλάδος συνεργάτες του, τις οικογένειές τους και τις πολυτελείς οικοσκευές τους, θα κατέφευγε στη Γαλλία), από την ελληνική κυβέρνηση (που με αυστηρή διαταγή απαγόρευε τη μεταφορά προσφύγων στην Ελλάδα!), από τον ελληνικό στρατό (που, αν και ατάκτως οπισθοχωρήσας, τακτικώς επεβιβάσθη επί των πλοίων της οίκαδε επιστροφής!) καθώς και από τον περιπλέοντα ελληνικό και πολυεθνικό στόλο.
Ανάμεσα στην περιδεή ελληνική κυβέρνηση, στους αδρανείς καπετάνιους, στον τρομερό Κεμάλ και τις ακόμη πιο τρομερές τουρκικές περιπόλους, από τη μια, και στους δυστυχείς αρρώστους που έπρεπε να τύχουν περίθαλψης σε εγκαταλελειμμένα οικήματα της Σμύρνης, από την άλλη, ο Τζένιγκς άρχιζε ένα αγώνα πιέσεων επί κυβερνήσεων και προξενείων με το επιχείρημα ότι ο κόσμος θα πληροφορούνταν σε λίγο από τον ίδιο για τις ηθικές ευθύνες όλων ως προς τη δεινή τύχη των προσφύγων. Τελικά, οργανώνοντας ο ίδιος τη μεταφορά, κατάφερε μόνος του αυτό που δεν κατάφεραν κυβερνήσεις και στρατοί.
Ο αγνώστων λοιπών στοιχείων (!) καπετάνιος του ιαπωνικού εμπορικού πλοίου Tokei Maru είναι ένας άλλος Δίκαιος των Εθνών. Οταν ελληνικά εμπορικά πλοία δήλωναν βλάβη για να αποφύγουν την αναγκαία ανθρωπιστική αποστολή στο λιμάνι της Σμύρνης, αυτός ο δεύτερος ξένος δεν δίστασε να πετάξει στη θάλασσα το πολύτιμο φορτίο μεταξιού και πορσελάνης (αξίας 200.000 λιρών Αγγλίας εποχής, σημερινών 50 εκατ. ευρώ) για να επιβιβάσει και οδηγήσει στην Ελλάδα 825 ταλαιπωρημένους Ελληνες και Αρμενίους. Δίκαιοι των Εθνών και τα μέλη του πληρώματος του ιαπωνικού πλοίου που κατά τις μαρτυρίες επέδειξαν όλα ήθος και ανθρωπιά.
Τέλος, υπάρχουν πολλοί Δίκαιοι Τούρκοι, που, εκείνες τις δύσκολες ώρες της δοκιμασίας, βρέθηκαν, με κίνδυνο της ζωής τους, στην ανθρωπιστική πλευρά της ιστορίας.
Υστερόγραφο 1, οι Αδικοι των Εθνών:
Ελληνική Βουλή, Νόμος 2870/1922: «Απαγορεύεται η εν Ελλάδι αποβίβασις προσώπων ομαδόν αφικνουμένων εξ αλλοδαπής, εφ’ όσον ούτοι δεν είναι εφωδιασμένοι διά τακτικών διαβατηρίων νομίμως τεθεωρημένων…» (Διαβατήρια βεβαίως δεν θα εξεδίδοντο) Ο νόμος εψηφίσθη ομοφώνως!
Αριστ. Στεργιάδης, ύπατος αρμοστής Σμύρνης, 22 Αυγ. 1922: «Εγκρίνετε εμποδισθώσι αναχωρίσωσι Ελληνες Μικρασιάται δι’ Ελλάδα, ακόμα και όταν είναι εύποροι δυνάμενοι αναχωρήσωσι με συνήθη ταχυδρομικά ατμόπλοια. Εγκρίνετε αποσταλώσιν Αθήνας περί τα 500 ορφανά» (Ο Στεργιάδης, εκλεκτός του Βενιζέλου, ωσαύτως και των αντι-βενιζελικών, λίγο πριν την αναχώρησή του για Γαλλία!).
Π. Πρωτοπαπαδάκης, πρωθυπουργός Ελλάδος, 22 Αυγ. 1922: «Ως προς τον επισιτισμόν (των ορφανών) αδυνατούμε να αναλάβωμεν οιανδήποτε υποχρέωσιν».
Στους Αδίκους των Εθνών και οι χιλιάδες επώνυμοι και ανώνυμοι, βενιζελικοί και αντιβενιζελικοί, που (ως προαγωγοί ή ως πελάτες) οδήγησαν και εγκατέστησαν στο γνωστό τότε δημόσιο πορνείο των Βούρλων της Δραπετσώνας πολλά από τα περιπλανώμενα ρακένδυτα ορφανά κορίτσια, που τελικώς έφθασαν στον Πειραιά, σωματικώς και ψυχικώς σακατεμένα.
Υστερόγραφο 2, οι Μάρτυρες των Εθνών:
Μάρτυς των Εθνών ο φρικιωδώς μαρτυρήσας Χρυσόστομος Σμύρνης που, ενώ γνώριζε το μένος του τουρκικού όχλου εναντίον του, αρνήθηκε, όσο θα υπήρχαν Ελληνες στη Σμύρνη, να επιβιβαστεί σε οποιοδήποτε πλοίο του προτάθηκε για να γλιτώσει την ζωή του.
* οικονομολόγος, διεθνολόγος (PhD)