NewsEdit Η αύξηση του ρυθμού παραγωγής και απόδοσης των κοινών αγαθών κατά τον 20ο αιώνα ήλθε ως αποτέλεσμα των εξελίξεων στην τεχνολογία, στην ανάπτυξη των αυτοματισμών, των μεταφορών και γενικά σε όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες του ανθρώπου.
Του Χρήστου Σ. Ζερεφού*
Αυτή η επανάσταση στηρίχθηκε κυρίως στην καύση ορυκτών καυσίμων για τη λειτουργία των μηχανών εσωτερικής καύσεως. Η καύση ορυκτών καυσίμων οδηγεί όμως στην εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακος, τα οποία έχουν την ιδιότητα να μην αφήνουν τον πλανήτη να ψυχθεί προς το διάστημα. Ως αποτέλεσμα βλέπουμε ότι τα τελευταία 40 χρόνια η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί κατά 1οC εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης.
Η αύξηση αυτή της θερμοκρασίας δεν λαμβάνει χώρα ομοιόμορφα στον πλανήτη μας καθώς ορισμένες περιοχές είναι περισσότερο ευαίσθητες στην κλιματική αλλαγή. Για παράδειγμα, στην τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, αλλά και σε πολλές άλλες ερευνητικές εργασίες, έχει βρεθεί πως η θερμοκρασία στις πολικές περιοχές μερικές φορές υπερβαίνει και τους 30 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα κανονικά επίπεδα. Αυτού του είδους οι μεταβολές στον Αρκτικό κύκλο οδηγούν σε ταχύτερο λιώσιμο των πάγων με επιπλέον αρνητικές συνέπειες για το κλίμα του πλανήτη. Αφαιρώντας τον πάγο ο οποίος ανακλά τις ακτίνες του ηλίου, και αντικαθιστώντας την παγωμένη επιφάνεια με θάλασσα ή στεριά, η οποία δεν έχει την ίδια ικανότητα να αντανακλά τις ακτίνες, αυξάνεται ακόμα περισσότερο η θερμοκρασία. Επιπλέον, η αφαίρεση των πάγων οδηγεί στην έκλυση σημαντικότατων ποσοτήτων μεθανίου από το υποκείμενο έδαφος.
Το μεθάνιο είναι και αυτό θερμοκηπικό αέριο και κατά αυτό τον τρόπο συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Με το λιώσιμο των πάγων και του μόνιμα παγωμένου εδάφους στον Αρκτικό κύκλο, όχι μόνο διαταράσσεται η κλιματική ισορροπία αλλά ενδέχεται να αποκαλύπτονται και να απελευθερώνονται παγωμένοι παλαιοϊοί, οι οποίοι μεταφερόμενοι με διάφορους τρόπους σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη, μπορούν να αποτελούν εστίες κινδύνου ακόμα και πανδημιών.
Αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής είναι και η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων. Στη χώρα μας έχουμε ζήσει την τελευταία δεκαετία σημαντικότατα ακραία φαινόμενα, όπως οι πρόσφατοι ισχυροί καύσωνες, οι δασικές πυρκαγιές, ακόμα και έντονες χιονοθύελλες.
Βρισκόμαστε πλέον μέσα σε μία επικίνδυνη παρένθεση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε θερμοκρασιακή αύξηση που θα υπερβαίνει ακόμα και τους 2, τους 3 ίσως και τους 4 βαθμούς στις προσεχείς δεκαετίες αν δεν ληφθούν μέτρα. Τα μέτρα που πρέπει να παρθούν είναι γνωστά.
Η Συμφωνία των Παρισίων πριν από πέντε περίπου χρόνια έδωσε το λάκτισμα, αλλά απομένει η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα καθώς ηενεργειακή στρατηγική είναι πλέον θέμα επιβίωσης και όχι επιλογής. Η τεχνολογία για την αντιμετώπιση της και την προσαρμογή μας σε αυτήν πλέον υπάρχει, το ζήτημα όμως είναι ότι πρέπει να αισθανθούν όσοι έχουν εθισθεί από το κέρδος του «μαύρου χρυσού» και των άλλων ορυκτών καυσίμων, ότι οφείλουν να στραφούν προς την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων (ήλιος, άνεμος, γεωθερμία κ.λπ.), τα οποία παρέχουν επαρκή ενέργεια για να υποκαταστήσουν τις ανθρώπινες ανάγκες τόσο για τις μεταφορές όσο και για την παραγωγή και την καθημερινή διαβίωση των ανθρώπων στον πλανήτη.
Η μετάβαση στο λεγόμενο μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα είναι φυσικά πολύ δύσκολο να γίνει σε παγκόσμια κλίμακα, λόγω του τεράστιου μωσαϊκού των οικονομικών επιπέδων που υπάρχουν σε όλο τον πλανήτη. Η Γη σήμερα βλέπει μια απίστευτη ανισοκατανομή του ΑΕΠ μεταξύ των χωρών μελών του ΟΗΕ. Αυτή η ανισοκατανομή δείχνει ότι τα Ηνωμένα Έθνη εμφανίζονται ως ενωμένα μόνον ως προς τις ηθικές αξίες, αλλά οπωσδήποτε όχι σε σχέση με το ΑΕΠ. Το ίδιο ισχύει και με τη διαθεσιμότητα των φυσικών πόρων. Είναι ενδεικτικό ότι υπάρχουν ακόμα περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν καν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο ύδωρ, σήμερα στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε πως υπάρχει σήμερα η τεχνολογία προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα της ανθρωπογενούς κλιματικής κρίσης. Υπάρχουν σημαντικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ήλιος, άνεμος, γεωθερμία κ.λπ.) και γνώση για να μεταβούμε σε μία οικονομία με πολύ λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ένα κλίμα το οποίο δεν θα είναι τόσο αποσταθεροποιημένο, με μείωση της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων καθώς και του παγκόσμιου κόστους που έχουν αυτά τόσο σε ανθρώπινες απώλειες όσο και σε υλικές ζημιές και ασφαλιστικά κόστη.
Ο δρόμος θα είναι μακρύς, θα είναι δύσκολος, ευτυχώς όμως η Φύση πάντα μας θυμίζει με την ακραία της συμπεριφορά ότι έχουμε ξεπεράσει τα όρια και αλίμονο όταν το ακραίο γίνει σύνηθες, φοβάμαι ότι τότε δεν θα έχουμε δρόμο επιστροφής στην κατάσταση ισορροπίας του πλανήτη μας.
Εύχομαι να μην φθάσουμε ως εκεί και να πρυτανεύσει η ανθρωπιά μέσα από μια σωστή Παιδεία, η οποία θα εξακολουθεί να είναι, τουλάχιστον κατ’ εμέ, το μεγάλο παγκόσμιο ζητούμενο.
*Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή