NewsEdit Επειδή διαβάζω πολλές προσωπικές απόψεις για το θέμα του σταθμού στην πλατεία Εξαρχείων, να ξεκαθαρίσουμε ότι στο σχεδιασμό, ειδικά αυτής της κλίμακας, υπάρχει ένα εργαλείο που λέγεται “δημόσια διαβούλευση” και το οποίο χρησιμοποιείται για να κατανοήσουν οι σχεδιαστές τις ανάγκες και τις ενστάσεις της κοινωνίας, να βοηθήσουν την κοινωνία να κατανοήσει τα οφέλη του έργου ώστε να καμφθούν πιθανές αντιδράσεις, να αλλάξουν τον σχεδιασμό αν κρίνουν ότι χρειάζεται ώστε να μπορεί το έργο να είναι αποδεκτό αλλά και ωφέλιμο για όλους.
Του Χάρη Χεϊζάνογλου*
Οπότε, ο καθένας μπορεί να έχει οποία προσωπική άποψη θέλει, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι όταν δεν έχει υπάρξει καμία διαβούλευση και απλά μια μέρα εμφανίζονται οι εκσκαφείς παρέα με τα ΜΑΤ για να ξεκινήσει ένα έργο, αυτονόητο είναι ότι κάποιοι θα πουν “τί κάνετε εδώ;” και θα έχουν και δίκιο, ακόμα και αν κατά τα άλλα αυτό που ζητούν είναι ανέφικτο.
Εφόσον λοιπόν δεν συζήτησε κανείς τις προθέσεις του ανοιχτά, εφόσον δεν ρώτησε κανείς την τοπική κοινωνία και την τοπική αγορά τί ακριβώς επιθυμεί, η κοινωνία και η αγορά έχουν κάθε λόγο να βλέπουν το σταθμό σαν ένα έργο αυθαίρετο με σκοπό την επιβολή. Το αν είναι πραγματικά αυτή η πρόθεση του έργου είναι κάτι δευτερεύον. Θα ήταν πρωτεύον αν ο σχεδιασμός είχε λειτουργήσει ανοιχτά, διαλεκτικά, κατά το δυνατόν συμμετοχικά και άρα κατευναστικά. Δεν συνέβη αυτό οπότε η ευθύνη για το αποτέλεσμα και τις αντιδράσεις βαρύνει τον σχεδιασμό.
Θα ρωτήσει κανείς, αν είχε γίνει δημόσια διαβούλευση δεν θα συνέβαινε το ίδιο; Δεν είναι απίθανο, αλλά το ερώτημα εδώ είναι από ποιους μπορεί και πρέπει κανείς να διεκδικήσει να πράξουν ορθολογικά; Από τον σχεδιασμό που υποτίθεται εκπροσωπεί τον ορθολογισμό και παράγεται για να εξυπηρετηθεί η κοινωνία ή από την κοινωνία που βλέπει τον σχεδιασμό να αποφασίζει υποτίθεται ορθολογικά και για το δικό της καλό, αλλά ερήμην της;
Επιπλέον μην ξεχνάμε ότι αυτό όλο συμβαίνει μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, εξόχως προβληματικό, όπου μια σειρά από έργα “ανάπλασης” γίνονται χωρίς διαγωνισμούς, χωρίς δημόσια διαβούλευση την οποία μάλιστα ο Δήμαρχος Αθηναίων χαρακτήρισε απαξιωτικά “πιπίλα”, χωρίς καμία επαφή, όχι μόνο με την κοινωνία και τη δημόσια σφαίρα, αλλά ούτε καν με την επιστημονική κοινότητα. Δεν έχει περάσει άλλωστε πολύς καιρός από την αποτυχία του μεγάλου περιπάτου, ενώ και τα σχέδια για την ανάπλαση του λόφου του Στρέφη, πάλι χωρίς δημόσια διαβούλευση, είναι μέρος της επικαιρότητας που απασχολεί όχι μόνο την περιοχή των Εξαρχείων αλλά ολόκληρης της Αθήνας.
Ταυτόχρονα, το σύνολο του κέντρου μοιάζει να μετατρέπεται σταδιακά σε χώρο τουριστικής φιλοξενίας, με τα ενοίκια και τις αξίες να έχουν εκτιναχθεί και τους κατοίκους, κυρίως τους νέους, να αισθάνονται ότι εκτοπίζονται και ότι χάνουν την πρόσβαση στο δικαίωμα της κατοίκησης. Συνεπώς, το τελευταίο που θα μπορούσε να περιμένει κανείς, είναι να μην αντιδράσει ο κόσμος. Και τελικά η εναντίωση αυτή, μπορεί σε πρώτο επίπεδο και στα μάτια των αδαών να μοιάζει σαν αντίδραση στον σχεδιασμό, την πρόοδο κλπ αλλά στην πραγματικότητα έρχεται σαν αντίδραση σε όλο αυτό που εξαιτίας της απουσίας συνολικού και πραγματικού σχεδιασμού λειτουργεί σαν μια ιδιότυπη μορφή εκτοπισμού, ακόμα κι αν δεν έχει καμία τέτοια πρόθεση.
Το πιο δυσάρεστο σε όλο αυτό, είναι ότι για όποιον έχει ασχοληθεί έστω και λίγο με την πολεοδομία, την πόλη και τις κοινωνικές δυναμικές που αναπτύσσονται μέσα σε αυτή, τα προβλήματα που αναδύονται εξαιτίας του τρόπου που επιχειρείται να ασκηθεί η πολιτική στην πόλη είναι όχι απλά προφανή αλλά δεδομένα, πολύ πριν εμφανιστούν, και πριν καν ασκηθεί η αστική πολιτική που τα γεννά. Και παρόλα αυτά, δυστυχώς, αντί να αλλάξει ο τρόπος που ασκείται η αστική πολιτική και παράγεται ο σχεδιασμός προς το κοινωνικότερο, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Και αυτό, αφενός είναι τουλάχιστον τόσο ιδεολογικό όσο και οι αντιδράσεις που προκαλεί, αφετέρου το ξέρουμε ότι συμβαίνει και θα συνεχίσει να συμβαίνει όσο οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές αποκτούν χωρική διάσταση.
Λέει κάπου ο David Harvey ότι το πεδίο ριζοσπαστικοποίησης των ανθρώπων μετατοπίζεται σταδιακά από τους χώρους εργασίας στον αστικό χώρο και ότι οι επόμενες μεγάλες διεκδικήσεις δεν θα είναι απλά στην πόλη, αλλά για την πόλη. Σε αυτό το πλαίσιο ζούμε και όλο αυτό θα ενταθεί. Αυτή είναι η κουβέντα και αυτή θα είναι η κουβέντα για τα επόμενα χρόνια.
*Αρχιτέκτων
Πρώτη δημοσίευση στο Facebook