NewsEdit «Διχασμός, αυταρχισμός και έλλειψη συνεκτικής, διεθνιστικής ατζέντας: αυτοί είναι οι τρεις λόγοι που απέτυχε η Αριστερά» τονίζει σε συνέντευξή του στην Ιταλική εφημερίδα «Avvenire» ο Γιάνης Βαρουφάκης.
«Οι αδελφοκτονικές τάσεις της Αριστεράς έχουν επιδεινωθεί με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Δεν έχουμε δικαίωμα να κρατάμε ίση απόσταση από τον επιτιθέμενο (Πούτιν) και το θύμα της εισβολής (Ουκρανία). Ταυτόχρονα, δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να υποστηρίξουμε την επιθετική κλιμάκωση ενός πολέμου που δεν μπορεί να έχει τελικούς νικητές.»
Ολόκληρη η συνέντευξη στην ιταλική εφημερίδα:
Στην Ιταλία κέρδισε η δεξιά πτέρυγα με επικεφαλής την Τζόρτζια Μελόνι, την οποία είχατε αποκαλέσει απειλή. Σας εξέπληξε το αποτέλεσμα;
Όχι, όλοι το περιμέναμε, έτσι δεν είναι; Η νίκη της ήταν σχεδόν μονόδρομος χάρη στην έξυπνη απόφασή της να κρατήσει το κόμμα της μακριά από την κυβέρνηση συνασπισμού του Ντράγκι (και επομένως να είναι η Αξιωματική Αντιπολίτευση) σε συνδυασμό με τη διαρκή αποτυχία της Αριστεράς να προσφέρει στους ψηφοφόρους μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση.
Είπατε πρόσφατα ότι η Αριστερά στην Ευρώπη έχει τελειώσει. Το πιστεύετε ακόμα; Ποια είναι η κατάστασή της; Και από τι πάσχει, έλλειψη ταυτότητας ή κάτι άλλο;
Μιλώ ως Αριστερός που δεν σκοπεύει να είναι τίποτα άλλο από Αριστερός. Εμείς, οι Αριστεροί, πρέπει να έχουμε το θάρρος να κάνουμε μια γενναία αυτοκριτική. Η αποτυχία μας ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα. Τότε ήταν που παραδώσαμε την έννοια της ελευθερίας στους ψευτοφιλελεύθερους, επιλέγοντας να ακολουθήσουμε μια ατζέντα βασισμένη στην ισότητα σε βάρος της προηγούμενης δέσμευσής μας να απελευθερώσουμε τους ανθρώπους (ακόμα και τους καπιταλιστές!) από τις αλυσίδες της συσσώρευσης κεφαλαίου, από τον αυταρχισμό, τον ρατσισμό, την πατριαρχία. Η επόμενη αποτυχία μας ήταν πως επιτρέψαμε στους εαυτούς μας να φερόμαστε αυταρχικά, τόσο μεταξύ μας όσο και με τους γύρω μας… Κατόπιν, αποτύχαμε ξανά, όταν οι σοσιαλδημοκράτες ανάμεσά μας, αποδέχτηκαν το ψέμα ότι ο καπιταλισμός είναι αποτελεσματικός αλλά πρέπει να γίνει πιο… δίκαιος. Τέλος, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, δεν καταφέραμε να υποβάλουμε μια ριζοσπαστική πανευρωπαϊκή ατζέντα – μια εναλλακτική στον μισανθρωπικό συνδυασμό των προγραμμάτων διάσωσης των τραπεζών και της λιτότητας που επιβάλλονταν από τις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη.
Είστε εδώ για να ανακοινώσετε την ίδρυση του ιταλικού κόμματος του Diem; Δεν πιστεύετε ότι ένα από τα προβλήματα της Αριστεράς είναι ακριβώς ότι είναι διχασμένη στο εσωτερικό της;
Διχασμός, αυταρχισμός και έλλειψη συνεκτικής, διεθνιστικής ατζέντας: αυτοί είναι οι τρεις λόγοι που απέτυχε η Αριστερά. Ως DiEM25 δεν σκοπεύαμε ποτέ να δημιουργήσουμε ένα δικό μας πολιτικό κόμμα, πιστεύοντας ότι το τελευταίο πράγμα που χρειαζόμασταν ήταν ένα ακόμη ιταλικό αριστερό κόμμα. Γι’ αυτό, πριν από τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Μαΐου 2019, εργαστήκαμε σκληρά για να δημιουργήσουμε ένα ενωτικό ψηφοδέλτιο για όλη την Ιταλία, προωθώντας την πανευρωπαϊκή μας ατζέντα «Νέα Πράσινη Συμφωνία για την Ευρώπη». Δυστυχώς, δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε αυτόν τον συνασπισμό. Έκτοτε, εργαζόμαστε σκληρά σε ολόκληρη την Ιταλία, για άλλη μια φορά, για να ενώσουμε τους προοδευτικούς πίσω από μια διεθνιστική, πράσινη, σοσιαλιστική ατζέντα. Στις τελευταίες εκλογές υποστηρίξαμε την ενωμένη Αριστερά, παρόλο που «θρηνούσαμε» για την έλλειψη μιας συνεκτικής, συνολικής ευρωπαϊκής, προοδευτικής ατζέντας. Τώρα, μετά τις εκλογές που είδαν την Μελόνι να κερδίζει την εξουσία, αποφασίσαμε ότι ο μόνος τρόπος για να ενώσουμε τους Αριστερούς πίσω από την Πράσινη Νέα Συμφωνία για την Ευρώπη του DiEM25, είναι να ιδρύσει το DiEM25 το δικό του ιταλικό πολιτικό κόμμα. Φυσικά, δεν θα είμαι εγώ που θα ξεκινήσω αυτή τη νέα προσπάθεια, αλλά οι Ιταλοί σύντροφοί μου, με επικεφαλής τον Φεντερίκο Ντόλτσε. Όσο για την ημερομηνία, η παρουσίασή του αναμένεται να γίνει τον Νοέμβριο.
Τι καινούργιο φέρνει αυτός ο πολιτικός σχηματισμός σε σύγκριση με τα ήδη υπάρχοντα κόμματα;
Τέσσερις είναι οι κύριες καινοτομίες των αναλύσεων και των πολιτικών του DiEM25:
Καινοτομία 1, Ριζοσπαστικός Ευρωπαϊσμός: Είμαστε, ταυτόχρονα, Ευρωπαϊστές και ριζικά αντίθετοι με την πολιτική ατζέντα Βρυξελλών-Φρανκφούρτης. Απορρίπτουμε την υφιστάμενη ΕΕ ως θεσμικά ολιγαρχική (μια γραφειοκρατία που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων-οικονομιών), αλλά, αντί να ζητάμε τη διάλυσή της, καλούμε τους προοδευτικούς να αναλάβουν τους θεσμούς της και να τους μετατρέψουν σε μια δημοκρατική ένωση που να εξυπηρετεί τα συμφέροντα της πλειοψηφίας του κάθε κράτους μέλους. Οι χώρες μας, μαζί με την ΕΕ, δεν μπορούν να μεταρρυθμιστούν – πρέπει να μεταμορφωθούν.
Καινοτομία 2, Εκδημοκρατισμός της Οικονομίας: Δεν πιστεύουμε πλέον ότι η Νέα Πράσινη Συμφωνία, την οποία η ΕΕ δεν έχει καν αρχίσει να εφαρμόζει, αρκεί για να σώσει τον πλανήτη ή να εξασφαλίσει κοινή ευημερία για τους λαούς μας. Έτσι, εμπλουτίζουμμε την Νέα Πράσινη Συμφωνία με πιο ριζοσπαστικά μέτρα. π.χ., τη διάλυση των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας (υπέρ ενός ευρωπαϊκού συστήματος πράσινης ενέργειας μη εμπορεύσιμου και δημόσιου), ριζικές αλλαγές στο εταιρικό δίκαιο που εισάγουν δικαιώματα ιδιοκτησίας στη βάση του «ένας εργαζόμενος-μία μετοχή-μία ψήφος», δημόσιο χρήμα που να στηρίζει τα βασικά εισοδήματα, συνελεύσεις πολιτών που να επιβλέπουν τη διαχείριση και τη νομοθεσία ολόκληρων τομέων της οικονομίας αλλά και της υγείας, της παιδείας και των ΜΜΕ.
Καινοτομία 3, Προς ένα Νέο Κίνημα Αδέσμευτων: Ο πόλεμος στην Ουκρανία, μαζί με τον Νέο Ψυχρό Πόλεμο, έχουν δημιουργήσει μια νέα ανάγκη να αντιταχθούμε στις οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις που ωφελούνται από τις εντάσεις και τον πόλεμο σε βάρος της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντος. Το DiEM25 είναι η μόνη πολιτική δύναμη που έχει το θάρρος, αφενός να αποκαλεί τον Πούτιν εγκληματία πολέμου και, ταυτόχρονα, να επικρίνει την επιμονή της Ουάσιγκτον να κλιμακώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία – λέγοντας ξεκάθαρα: «Ούτε Πούτιν, ούτε ΝΑΤΟ». Σε αντίθεση με τον Κόντε και άλλους πολιτικούς που διατηρούν ίσες αποστάσεις από τη Μόσχα και το Κίεβο, εμείς συντασσόμαστε με την Ουκρανία ενάντια στην εισβολή του Πούτιν και παράλληλα υποστηρίζουμε μια άμεση ειρηνική επίλυση. Ομοίως, είμαστε σε θέση, αφενός, να καταδικάσουμε την καταστολή της κινεζικής κυβέρνησης κατά των φοιτητών στο Χονγκ Κονγκ και την καταπίεση του μουσουλμανικού πληθυσμού της, και, από την άλλη, να καταδικάσουμε την ιμπεριαλιστική στάση της Αμερικής απέναντι στην Κίνα. Με αυτό το πνεύμα, το DiEM25 εργάζεται για ένα απολύτως απαραίτητο Νέο Κίνημα Αδέσμευτων εντός της Ευρώπης αλλά και πέρα από την Ευρώπη.
Καινοτομία 4, Αξιοποίηση της Τέχνης στον αγώνα για τους Ανθρώπους και τον Πλανήτη: Τα πολιτικά κόμματα τείνουν να θεωρούν την Τέχνη και τον Πολιτισμό ως ωραία συμπληρωματικά πράγματα, ως είδος πολυτελείας. Όχι το DiEM25. Η προοδευτική ατζέντα μας πρέπει να είναι εμπνευσμένη, πρέπει να εμπλέκει τις καρδιές, τις αισθήσεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων – όχι μόνο το μυαλό τους. Για αυτόν το σκοπό, δίνουμε μεγάλη έμφαση στα ποιήματα όσο και στα επιχειρήματα. Προτείνουμε οικονομικές λύσεις και ριζοσπαστική νομοθεσία, αλλά αναπτύσσουμε επίσης τη μουσική, την ποίηση και τις εικαστικές τέχνες για αποκτήσουμε τα συναισθήματα, χωρίς τα οποία οποιαδήποτε επανάσταση που μπορεί να επιφέρουμε θα αποδειχθεί άκαρδη.
Πήρατε 3,4% στην Ελλάδα. Βλέπετε περιθώρια ανάπτυξης στις ευρωπαϊκές χώρες για μια πιο ριζοσπαστική Αριστερά;
Το 3,4% ακούγεται πολύ λίγο, έτσι δεν είναι; Ωστόσο, αν σκεφτείτε ότι το κόμμα μας ήταν εντελώς άγνωστο, ότι μας δαιμονοποιούσε ο Τύπος όποτε μας αναφέρανε, ότι πολεμούσαμε σύμφωνα με έναν εκλογικό νόμο που ευνοούσε τα μεγαλύτερα κόμματα και ότι όλος κι όλος ο προϋπολογισμός μας ήταν από 80.000 ευρώ, το 3,4% των ψήφων μας απέδειξε ότι μια ριζοσπαστική, αλλά απόλυτα λογική, ατζέντα μπορεί να νικήσει. Άλλωστε, η Μελόνι δεν ξεκίνησε με 4% πριν κερδίσει την κυβέρνηση; Αν οι νεοφασίστες μπορούν να το κάνουν, μπορούμε και εμείς!
Τον επικεφαλής τωνΜ5, Κόντε, τον έχουν περιγράψει ως τον Ιταλό Μελανσόν. Τι νομίζετε; Επίσης, το Μ5 είναι αριστερό κόμμα ή όχι;
Νομίζω ότι αυτή είναι μια απολύτως άσχετη αναλογία. Ο Κόντε και Μελανσόν δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί όσον αφορά την ιστορία, την ιδεολογία, τον χαρακτήρα ή το ιστορικό τους.
Γίνεται μεγάλη συζήτηση για το βασικό εισόδημα του πολίτη και τον κατώτατο μισθό. Είναι τα σωστά μέσα;
Έμεινα έκπληκτος που επικράτησε τέτοια αναστάτωση στην Ιταλία όταν τοM5 εισήγαγε αυτό που είναι ουσιαστικά ένα ελάχιστο εισόδημα, κάτι που είναι συνηθισμένο στη Βόρεια Ευρώπη. Ακόμη και ακροδεξιά καθεστώτα, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, έχουν εφαρμόσει τέτοια σχέδια. Το γεγονός ότι αυτές οι ελάχιστες πληρωμές καθορίζονται με βάση κριτήρια, τις καθιστά πλήρως συμβατές με τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Αν και δεν τους αντιτίθεμαι κατ’ αρχήν, στην πραγματικότητα δεν είναι μια αριστερή ατζέντα. Το γεγονός ότι στην Ιταλία αυτό το λεγόμενο βασικό εισόδημα του πολίτη έχει πάρει τόσο μεγάλες διαστάσεις, σε βαθμό που είναι το μόνο «αριστερό» θέμα στην ατζέντα, αποδεικνύει την πλήρη αποτυχία της Αριστεράς να επικεντρωθεί στις τράπεζες, τις πράσινες επενδύσεις και φυσικά, σε ποιον ανήκουν τα δίκτυα, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και οι μεγάλες επιχειρήσεις.
Η αριστερά επίσης διχάζεται για την ιδέα ειρηνευτικών συνομιλιώνμεταξύ της επιτιθέμενης Ρωσίας και της Ουκρανίας, ιδέα την οποία υιοθέτησε ο Κόντε,. Πρόκειται για ένα παράδειγμα όπου η αριστερά έχει χάσει το δρόμο της; Είναι σωστό να το κάνουμε;
Οι αδελφοκτονικές τάσεις της Αριστεράς έχουν επιδεινωθεί με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Δεν έχουμε δικαίωμα να κρατάμε ίση απόσταση από τον επιτιθέμενο (Πούτιν) και το θύμα της εισβολής (Ουκρανία). Ταυτόχρονα, δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να υποστηρίξουμε την επιθετική κλιμάκωση ενός πολέμου που δεν μπορεί να έχει τελικούς νικητές. Το DiEM25 έκανε πορεία διαμαρτυρίας τόσο έξω από τις πρεσβείες της Ρωσίας και των ΗΠΑ. Στις 24 Φεβρουαρίου, στο άκουσμα της εισβολής του Πούτιν, εξέδωσα την ακόλουθη δήλωση, εκ μέρους του DiEM25: «Το μόνο ζήτημα σήμερα θα πρέπει να είναι να σταματήσει ο πόλεμος και να διασφαλιστεί η αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία. Ο μόνος τρόπος που θα μπορούσε να συμβεί είναι μια συμφωνία Ουάσιγκτον-Μόσχας κατά την οποία η Ρωσία να αποσυρθεί, με αντάλλαγμα τη δέσμευση της ουκρανικής ουδετερότητας. Οτιδήποτε άλλο προκαλεί πόλεμο». Είναι καθήκον των προοδευτικών να εναντιώνονται σε κάθε επιτιθέμενο και σε κάθε πολεμοκάπηλο.
Πώς κρίνετε την τρέχουσα στρατηγική των ΗΠΑ προς της Ευρώπης;
Ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος των ΗΠΑ μού είπε πριν από χρόνια ποια ήταν η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών μετά τον Ψυχρό Πόλεμο: «Να κρατήσουμε την Αμερική στην Ευρώπη, τους Ρώσους εκτός Ευρώπης, τους Ευρωπαίους διχασμένους και τους Γερμανούς περιορισμένους». Υπό αυτήν την έννοια, η στρατηγική των ΗΠΑ θριαμβεύει.
Μετά από οκτώ μήνες, η ΕΕ ακόμα παλεύει να βρει μια κοινή φωνή ακόμη και για την ενέργεια. Πώς το εξηγείτε αυτό; Εθνικός εγωισμός;
Όχι. Καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν επωφελείται από την αποτυχία της ΕΕ να βρει κοινό παρανομαστή. Ωστόσο, η εταιρική ολιγαρχία της Ευρώπης τα καταφέρνει πάρα πολύ καλά σε αυτόν τον Αρμαγεδδώνα κόστους ζωής και ενέργειας. Όμως, η ΕΕ δεν δημιουργήθηκε εξ αρχής από τις μεγάλες επιχειρήσεις για τις μεγάλες επιχειρήσεις;
Θεωρείτε κι εσείς πως ο νεοφιλελευθερισμός σήμερα είναι σε δύσκολη θέση ή όχι;
Ο νεοφιλελευθερισμός ήταν πάντα ανύπαρκτος. Ποτέ δεν ήταν «νέο» (με την έννοια ότι οι ιδέες του εμφανίστηκαν τον 19ο αιώνα) και ποτέ δεν ήταν φιλελεύθερος (καθώς προώθησε εξαιρετικά ανελεύθερες λύσεις μέσω της ωμής κρατικής εξουσίας). Ο νεοφιλελευθερισμός ήταν πάντα ένας ιδεολογικός μανδύας με τον οποίο καλύπτονταν τα εγκλήματα των ολιγαρχών μας ενάντια στη λογική και κατά της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού. Το έχουμε δει με πάρα πολλούς τρόπους: Όποτε βολεύει το κατεστημένο να χρησιμοποιεί το κράτος σαν όπλο, να δανείζεται πακτωλούς χρημάτων, να τυπώνει ποτάμια μετρητών – ξεχνούν τον νεοφιλελευθερισμό τους και προχωρούν με ό,τι βολεύει τους ολιγάρχες.