NewsEdit Tα smartphones έχουν γίνει πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των παιδιών. Στις μέρες μας, η εικόνα ενός 3χρονου ή 5χρονου παιδιού με ένα smartphone ή tablet στο χέρι είναι τόσο οικεία όσο θα ήταν στο παρελθόν η εικόνα ενός μικρού παιδιού αγκαλιά με ένα λούτρινο αρκουδάκι.
Μανουσία Κυπραίου
Ψυχοθεραπεύτρια – Κοιν. Ψυχολόγος – Κοινωνιολόγος
Πρόσφατα παρατήρησα ένα 5χρονο κοριτσάκι σε ένα διπλανό τραπέζι να χτενίζει την εικονική κούκλα του σε ένα tablet. Οι γονείς του ήταν απασχολημένοι στα smartphones τους. Κανείς δεν μιλούσε και κανείς δεν έπαιρνε το βλέμμα του από τη συσκευή του, παρά μόνο όταν έφτασε το φαγητό.
Στη χώρα μας, σύμφωνα με έρευνα της Focus Bari το 2022, η ενασχόληση των παιδιών με το διαδίκτυο και τα smartphones ξεκινά από μικρή ηλικία και είναι πολύ διαδεδομένη. Πιο συγκεκριμένα, στις ηλικίες των 5-6 ετών, το 74%, δηλ. 3 στα 4 παιδιά, είναι χρήστες του διαδικτύου, με κύρια συσκευή για τη σύνδεσή τους το smartphone, είτε το δικό τους είτε εκείνο των γονιών τους. Στις ηλικίες 7-9 ετών, το ποσοστό φτάνει το 91%, ενώ στις ηλικίες 10 ετών και άνω, η χρήση του διαδικτύου είναι σχεδόν καθολική (96%).
Που μπορεί να οφείλεται η τόσο εκτενή χρήση από τα παιδιά;
Τα παιδιά από την φύση τους θέλουν να ανακαλύπτουν κάθε τι καινούργιο και άγνωστο. Το διαδίκτυο είναι γεμάτο με νέες εφαρμογές, εικόνες και παιχνίδια για να τα ανακαλύψουν.
Η χρήση των tablets και των smartphones δίνει στα παιδιά την δυνατότητα μιας γρήγορης και εύκολης ικανοποίησης συγκεκριμένων ψυχικών αναγκών. Καλύπτει την ανάγκη τους για επικοινωνία με τους φίλους τους, την ανάγκη τους για αυτοπροβολή (χαρακτηριστικό άλλωστε της ηλικίας τους), την ανάγκη παιχνιδιού και ψυχαγωγίας. Κάποιες φορές επίσης καλύπτει την επιθυμία τους για αναζήτηση γνώσης και πληροφόρησης.
Η εμφάνιση της πανδημίας του covid και των περιορισμών που ακολούθησαν στις κοινωνικές επαφές συντέλεσαν στον να αυξηθεί ο χρόνος που αφιερώνουν τα παιδιά στα ψηφιακά μέσα.
Η ενασχόληση των παιδιών με tablets και smartphones δίνει μια ανάσα στους γονείς προκειμένου να μπορέσουν να συνομιλήσουν με τους δικούς τους φίλους, να απολαύσουν μια ταινία ή μια έξοδο, να ετοιμάσουν ένα project που έχει ασφυκτική ημερομηνία παράδοσης, να “χαζέψουν” στα δικά τους smartphones ή να ενημερωθούν για το τι γίνεται στον κόσμο. Τα παιδιά, ως γνωστό, αντιγράφουν τις συμπεριφορές των γύρω τους και κυρίως των γονιών τους. Μιμούνται τον τρόπο που μιλάνε, τις δραστηριότητες και τις συνήθειες τους. Τα παιδιά καθρεφτίζονται στον κόσμο των μεγάλων, των “σημαντικών άλλων”. «Σερφάρουν» λοιπόν στο διαδίκτυο όπως κάνουν οι γονείς τους, τα μεγαλύτερα αδέλφια ή άλλα μέλη της οικογένειας.
Που μπορεί να οδηγήσει;
Η πολύωρη ενασχόληση των παιδιών με τα ψηφιακά μέσα μπορεί να έχει σοβαρές αρνητικές επιδράσεις στην ψυχοσωματική υγεία τους και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη τους. Πολλές έρευνες διαπιστώνουν ότι η εκτεταμένη χρήση των ψηφιακών μέσων προδιαθέτει για μαθησιακά προβλήματα, έλλειψη ή και διάσπαση προσοχής, καθώς ο εγκέφαλος του παιδιού δεν είναι αναπτυγμένος ώστε να μπορεί να επεξεργαστεί τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που δέχεται. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της UNESCO, η υπερβολική χρήση κινητών τηλεφώνων μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη μαθησιακή απόδοση.
Η μείωση της λεκτικής επικοινωνίας και της φυσικής αλληλεπίδρασης των παιδιών με το περιβάλλον τους συχνά επιβραδύνει τις κοινωνικές τους δεξιότητες και προκαλεί αρνητικά αποτελέσματα στην ψυχική υγεία τους. Το παιδί βλέποντας συνεχώς video σε μια οθόνη δεν εμπλουτίζει το λεξιλόγιο του, όπως συμβαίνει μέσα από το διάλογο, τις διηγήσεις ιστοριών και την αλληλεπίδραση με τους άλλους.
Η αυξανόμενη ανάγκη του παιδιού να είναι συνεχώς συνδεδεμένο με το κινητό ή το tablet δημιουργεί προβλήματα αυτοελέγχου, οδηγεί σε επιθετικές συμπεριφορές, φοβία για κοινωνικοποίηση, προκαλεί υπερβολικό άγχος, μελαγχολία, καταθλιπτικά συμπτώματα.
Ο ψηφιακός κόσμος μπορεί συχνά να είναι πιο διασκεδαστικός από τον πραγματικό και να παρέχει στο παιδί τη δυνατότητα δημιουργίας μιας «ιδανικής κατάστασης εαυτού» χωρίς να χρειαστεί να βγει από το ίδιο το σπίτι του. Τα παιδιά όταν περνούν όλο και περισσότερο χρόνο της ημέρας τους στα smartphone και τα tablets διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν διαταραχή εθισμού στο διαδίκτυο. Παιδιά που εθίζονται και έχουν μια εξαρτητική σχέση με το κινητό τους, συχνά έχουν προγενέστερα συναισθηματικά προβλήματα. Παιδιά που είναι μοναχικά, με χαμηλή αυτοπεποίθηση ή από οικογένειες όπου κανείς δεν είναι στο σπίτι για να μιλήσουν μετά το σχολείο συχνά βρίσκουν καταφύγιο των δυσφορικών τους συναισθημάτων στα smartphones. Η απόσυρση του παιδιού από την καθημερινότητά του, η πτώση της σχολικής επίδοσης, η επιθετικότητα, ο θυμός, η απομόνωση, η παραμέληση της προσωπικής του υγιεινής, η ευερεθιστικότητα, το άγχος και η ανία όταν δεν περνάει αρκετό χρόνο με το κινητό, το tablets ή την πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι σημαντικές ενδείξεις εθισμού, για περαιτέρω διερεύνηση από τους γονείς. Ο όλο και πιο συχνός διαδικτυακός εκφοβισμός μέσω των ψηφιακών μέσων, η γελοιοποίηση κάποιου παιδιού μέσω ενός ψεύτικου διαδικτυακού προφίλ, η παρενόχληση, η δημοσίευση πραγματικών ή ψεύτικων φωτογραφιών σεξουαλικού περιεχομένου ενός παιδιού, είναι ο πιο σοβαρό κίνδυνος του διαδικτύου για τα παιδιά, μάλιστα στην πιο κρίσιμη για αυτά αναπτυξιακή τους πορεία, καθώς πλήττει την ψυχική, σωματική και κοινωνική ευημερία τους.
Πρόσφατα έκανε τον γύρω του κόσμου η είδηση της απόφασης των γονιών σε μια πόλη της Ιρλανδίας, στην πόλη Greystones, να μην αγοράσουν smartphones στα παιδιά τους μέχρι να πάνε στο γυμνάσιο. Ενώ και άλλες πόλεις στην Ιρλανδία σκέφτονται να κάνουν το ίδιο. Μια τέτοιου είδους συλλογική δράση των γονιών, στο πλαίσιο για παράδειγμα συλλόγων γονέων και κηδεμόνων, θα μπορούσε ενδεχομένως να απελευθερώσει τα παιδιά από το άγχος της συνδεσιμότητας στο διαδίκτυο και το “fear of missing out” αλλά και τους γονείς από διλλήματα και συναισθηματικούς εκβιασμούς των παιδιών τους της μορφής «αφού όλοι οι συμμαθητές μου έχουν smartphone, εγώ γιατί όχι;». Να μην ξεχνάμε ωστόσο το γεγονός ότι υπάρχουν και παιδιά στα οποία, λόγω ειδικών καταστάσεων, η (μη αλόγιστη) χρήση ψηφιακών μέσων μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην κοινωνικοποίησή τους, στην εμπειρία τους με τον έξω κόσμο, στην αίσθηση συμμετοχής τους στην κοινότητα και να κάνει την ζωή τους πιο ζωντανή και ευχάριστη.
Τι θα μπορούσαν να κάνουν οι γονείς;
Οι γονείς οφείλουν από πολύ νωρίς να εξηγούν στα παιδιά ότι η χρήση των ψηφιακών μέσων μπορεί να είναι ωφέλιμη, διασκεδαστική αλλά και επικίνδυνη για εκείνον που δεν γνωρίζει τα όρια και δεν τα χρησιμοποιεί με μέτρο.
- Αποφύγετε να αγοράσετε στο παιδί σας smartphone ή tablet πριν την ηλικία των 11-12 ετών.
- Συζητήστε με το παιδί σας σχετικά με την ορθή χρήση του διαδικτύου. Μιλήστε του αναλυτικά και ήρεμα για τους κινδύνους που ενέχει (διαδικτυακό bullying, διαδικτυακή πορνογραφία, κ.ά) ώστε να το κατευθύνετε σωστά.
- Βοηθήστε το παιδί σας να βρει καινούριες ασχολίες και δραστηριότητες (π.χ. ένα άθλημα) που δεν εμπεριέχουν ψηφιακά μέσα, προκειμένου να αποκτήσει άλλα ενδιαφέροντα και να κοινωνικοποιηθεί μέσα από αυτές (π.χ. συμμετοχή σε μια θεατρική ομάδα).
- Βρείτε διαδραστικούς τρόπους επικοινωνίας και ψυχαγωγίας με τα παιδιά σας και περάστε περισσότερο χρόνο μαζί τους σε εξωτερικούς χώρους (π.χ. κάνοντας μια εκδρομή στη φύση, πηγαίνοντας μια βόλτα στο πάρκο).
- Μειώστε τη δική σας χρήση ψηφιακών μέσων ιδιαίτερα όταν βρίσκεστε μπροστά στα παιδιά σας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Greystones: Η πρώτη πόλη στον κόσμο που απαγορεύει τα κινητά τηλέφωνα στα παιδιά