Guardian: Ενας στους τρεις Ευρωπαίους ψηφίζει Άκρα Δεξιά «κατά του κατεστημένου»

Το 32% των ψηφοφόρων σε 31 ευρωπαϊκές χώρες κατευθύνθηκε σε λαϊκιστικά κόμματα της άκρας Δεξιάς, σύμφωνα με πολιτική ανάλυση που δημοσιεύει ο Guardian ενώ αναφορά γίνεται και σε «τρία ακροδεξιά κόμματα στην Ελλάδα» που κέρδισαν κοινοβουλευτικές έδρες στις εκλογές του Ιουνίου, καθώς και στην Ισπανία, όπου λαϊκιστικά και αυτονομιστικά κόμματα καθορίζουν τις πολιτικές εξελίξεις.

Η ανάλυση, που συγκεντρώνει τα συμπεράσματα των ερευνών εκατό πολιτικών επιστημόνων, διαπιστώνει ότι στις εθνικές εκλογές πέρυσι το 32% των Ευρωπαίων, ποσοστό-ρεκόρ, ψήφισαν υπέρ αντικαθεστωτικών κομμάτων.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, το αντίστοιχο ποσοστό κυμαινόταν στο 20%, και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στο 12%.

Μεταξύ των ψηφοφόρων της ακροδεξιάς εντοπίζονται για πρώτη φορά ηλικιωμένες γυναίκες, κάτοικοι των πόλεων, η μορφωμένη μεσαία τάξη, επισημαίνουν οι αναλυτές.

Τα μεγάλα κεντροδεξιά και κεντροαριστερά κόμματα έχουν ευθύνη εν μέρει για τη μετατόπιση, προσθέτουν, καθώς, όπως εξηγούν, υπήρξε προοδευτική απομάκρυνσή τους από τις απαιτήσεις της κοινωνίας.

Ολίσθηση της Κεντροδεξιάς προς τα άκρα

Η έρευνα, με επικεφαλής τον Ματίας Ρόουντεν, πολιτικό επιστήμονα στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ, που κοινοποιήθηκε αποκλειστικά στον Guardian, διαπιστώνει επίσης ότι περίπου οι μισοί από τους ψηφοφόρους που στηρίζουν κόμματα κατά του κατεστημένου κινούνται προς την ακροδεξιά. Πρόκειται για το ποσοστό που καταγράφει την ταχύτερη αύξηση.

Επιπλέον, τα κυρίαρχα κόμματα χάνουν ψήφους, ενώ τα αντισυστημικά κερδίζουν.

Η άνοδος της εθνικιστικής, αυταρχικής ακροδεξιάς έχει μετατοπίσει συνολικά τον πολιτικό άξονα στην Ευρώπη, με τους ερευνητές να χαρακτηρίζουν πλέον αρκετά από τα παραδοσιακά κεντροδεξιά κόμματα ως «οριακά ακροδεξιά».

«Μιλήσαμε πολύ για τη μετατόπιση προς τα δεξιότερα των Συντηρητικών της Βρετανίας, του VVD του Μαρκ Ρούτε στην Ολλανδία, των Républicains στη Γαλλία και του ÖVP στην Αυστρία», αναφέρει ο Ρόουντεν.

«Τελικά, δεν τα συμπεριλάβαμε στα ακροδεξιά κόμματα, λόγω της κεντροδεξιάς ιδεολογικής τους αφετηρίας. Ωστόσο, δεν είναι απίθανο να το κάνουμε στο μέλλον», επισημαίνει ο πολιτικός αναλυτής.

Ακροδεξιά στην Ευρώπη

Η έρευνα εντοπίζει 234 αντισυστημικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη, μεταξύ των οποίων, τα 165 χαρακτηρίζονται ως λαϊκιστικά. Κατατάσσει 61 κόμματα στον πολιτικό χώρο της ακροαριστεράς και 112 στον χώρο της ακροδεξιάς.

Τα λαϊκιστικά κόμματα συχνά χωρίζουν την κοινωνία σε δύο ομάδες: έναν «καθαρό λαό» έναντι μιας «διεφθαρμένης ελίτ». Θεωρούν δε ότι όλες οι πολιτικές πρωτοβουλίες και δράσεις πρέπει να εκφράζουν τη «βούληση του λαού».

Από τον Ορμπαν… στη Μελόνι

Στην έρευνα υπάρχουν αναφορές σε λαϊκιστές πολιτικούς που βρίσκονται ήδη στην εξουσία, όπως ο ηγέτης της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν, το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας, η Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία και, στη σκανδιναβική περιφέρεια, το Κόμμα των Φιλανδών και οι Σουηδοί Δημοκράτες που συμμετέχουν σε κυβερνητικούς συνασπισμούς.

Επιπλέον, γίνεται αναφορά σε κόμματα των οποίων η δημοτικότητα ενισχύεται σημαντικά. Το κόμμα Ελευθερία της Αυστρίας (FPÖ) έχει άνετο προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις ένα χρόνο μετά τις εκλογές, το γερμανικό AfD διπλασίασε τα ποσοστά του στο 22% και βρίσκεται στη δεύτερη θέση, μπροστά από το κεντροαριστερό SPD, ενώ η Μαρίν Λεπέν βρίσκεται επίσης σε ανοδική τροχιά.

Αναφορά γίνεται και σε «τρία ακροδεξιά κόμματα στην Ελλάδα» που κέρδισαν κοινοβουλευτικές έδρες στις εκλογές του Ιουνίου, καθώς και στην Ισπανία, όπου λαϊκιστικά και αυτονομιστικά κόμματα καθορίζουν τις πολιτικές εξελίξεις.

Μετανάστευση, εμβόλια και κλίμα

Πολλοί παράγοντες κρύβονται πίσω από την τάση, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, οι οποίοι εξέτασαν κόμματα που έχουν κερδίσει τουλάχιστον μία έδρα ή 2% των ψήφων σε εθνικές εκλογές από το 1989 μέχρι σήμερα.

Το μεγάλο τους θέμα ήταν πάντα η μετανάστευση, ωστόσο πλέον αξιοποιούν όλες τις ανασφάλειες των ψηφοφόρων για να κερδίσουν ψήφους.

Τα lockdowns και τα εμβόλια, το φύλο, η Ιστορία, τα σύμβολα εθνικής ταυτότητας και η κλιματική κρίση αποτελούν αγαπημένα τους θέματα.

Επιπλέον, η κρίση του κόστους ζωής και ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελούν άλλα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία στους ψηφοφόρους και αξιοποιούνται πολιτικά.

Ποιοι τους ψηφίζουν και γιατί

Σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, η πίεση, κυρίως προς την παραδοσιακή Κεντροδεξιά, να υιοθετήσει ακροδεξιές πολιτικές θέσεις, ιδιαίτερα στο μεταναστευτικό, είναι πλέον ακραία.

Αυτή η «ριζοσπαστικοποίηση» της Κεντροδεξιάς σηματοδοτεί πως σταδιακά διαλύεται ο «υγειονομικός κλοιός» που παραδοσιακά τη διαχώριζε από την άκρα Δεξιά.

Η κορυφή του παγόβουνου

Κάποιοι αναλυτές επισημαίνουν πως απλά έχει μεγαλώσει η ομάδα των ψηφοφόρων που είναι ανεκτική απέναντι στην ακροδεξιά.

Θεωρούν πως οι φόβοι ότι η Ευρώπη «ολισθαίνει στην άκρα Δεξιά» είναι υπερβολικοί και τονίζουν ότι το Κέντρο είναι πιο ανθεκτικό από όσο δείχνουν οι δημοσκοπήσεις και τα εκλογικά αποτελέσματα.

Την ίδια ώρα όμως, άλλοι προειδοποιούν πως η ανθεκτικότητα του κέντρου προϋποθέτει σταθερότητα η οποία δεν υπάρχει ούτε στην κοινωνία ούτε στην πολιτική.

Το «αντικαθεστωτικό» ποσοστό ψήφου τού ενός στους τρεις ψηφοφόρους θα μπορούσε να είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, επισημαίνουν.

Έρευνα για το «Μακρινό Κέντρο»

Κατακόρυφη αύξηση ακροδεξιάς νοοτροπίας στη γερμανική κοινωνία διαπιστώνει έρευνα για το «Μακρινό Κέντρο» που διεξήγαγε το Ίδρυμα «Φρίντριχ Έμπερτ». Τα ποσοστά “ακροδεξιάς κοσμοθεωρίας” είναι ιδιαίτερα υψηλά και μεταξύ ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως «αριστερά».

Σύμφωνα με την έρευνα του Ιδρύματος «Φρίντριχ Έμπερτ», το οποίο συνδέεται με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD), το 8% των πολιτών ασπάζονται «ακροδεξιές κοσμοθεωρίες». Το αντίστοιχο ποσοστό, στις έρευνες του 2019 και του 2021, ήταν μόνο 2-3%, επισήμανε ο πρόεδρος του Ιδρύματος και πρώην αρχηγός του SPD, Μάρτιν Σουλτς. Μεταξύ εκείνων που αυτοχαρακτηρίζονται «αριστεροί», το ποσοστό ανέρχεται σε 12% και σε 7% μεταξύ των «κεντρώων».

Η τρέχουσα έρευνα δείχνει επίσης αύξηση σε όλους τους επιμέρους δείκτες ακραίας συμπεριφοράς: υποβάθμιση των εγκλημάτων των Ναζί, ξενοφοβία, αντισημιτισμό, ακόμη και δαρβινιστικές απόψεις περί διακρίσεων μεταξύ «πολύτιμης» και «ανάξιας» ζωής. Σχετικά με τον πολιτικό αυτοπροσδιορισμό, το 15,5% δήλωσε ότι τοποθετείται «δεξιά» ή «δεξιότερα» του κέντρου. Στις δύο προηγούμενες έρευνες, το ποσοστό αυτό έφθανε το 10%.

«Οι αντιδημοκρατικές απόψεις είναι σε άνοδο. Τμήματα της μέσης κοινωνίας απομακρύνονται από τη δημοκρατία ή έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους σε λειτουργικούς θεσμούς. Ο λαϊκισμός ενισχύεται», προειδοποίησε ο κ. Σουλτς, παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας.

Στην ίδια δημοσκόπηση, το 6% τάσσεται ευθέως υπέρ μιας δικτατορίας, με ένα μόνο κόμμα και έναν ισχυρό ηγέτη, το 38% υποστηρίζει θεωρίες συνωμοσίας, το 16% εκφράζει αρνητική άποψη για τους ξένους, ενώ το 34% εκτιμά ότι οι πρόσφυγες έρχονται στη Γερμανία μόνο προκειμένου να επωφεληθούν από το προνοιακό της σύστημα. Ταυτόχρονα, η εμπιστοσύνη απέναντι στους θεσμούς έχει περιοριστεί κάτω από το 60%. «Αυτά τα αποτελέσματα δεν είναι μόνο τρομακτικά, αλλά απαιτούν και συνεπή δράση – από τους πολιτικούς, αλλά και από την ίδια την κοινωνία. Δικαίως ο κόσμος ζητά ένα ισχυρό, αποτελεσματικό και λειτουργικό κράτος. Αλλά και το δημοκρατικό κέντρο καλείται να αποστασιοποιηθεί ξεκάθαρα από απάνθρωπες συμπεριφορές», πρόσθεσε ο Μάρτιν Σουλτς.

H Ακροδεξιά στην Ελλάδα & η εμπειρία από Ευρώπη & Βρετανία | Συνέντευξη ΕΝΑ με τον Γιώργο Σαμαρά

Καθώς αυτές τις μέρες συμπληρώνονται 10 χρόνια από τη στυγερή δολοφονία του Παύλου Φύσσα από μέλη της Χρυσής Αυγής, ο επιστημονικός διευθυντής του ΕΝΑ και επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Νίκος Ερηνάκης συνομιλεί με τον επίκουρο καθηγητή στο King’s College του Λονδίνου Γιώργο Σαμαρά για την (επ)άνοδο της ελληνικής Ακροδεξιάς, όπως αυτή αποτυπώθηκε και στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, αλλά και για την ευρωπαϊκή διάσταση του φαινομένου. Ταυτόχρονα επί τάπητος τίθενται οι προϋποθέσεις ανασυγκρότησης του αριστερού και ευρύτερου προοδευτικού χώρου.

Σε σχέση με την Ακροδεξιά, ευθυγραμμίζεται η Ελλάδα με αντίστοιχες τάσεις που παρατηρούνται παντού στην Ευρώπη ή μήπως μπορεί να υποστηριχθεί ότι η εγχώρια εκδοχή της παρουσιάζει περισσότερο εξτρεμιστικές τάσεις σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες καθιστούν την ελληνική περίπτωση «ειδικό παράδειγμα» και την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της Ακροδεξιάς στη Ελλάδα ένα «πείραμα»;

Σε τι βαθμό ευθύνονται η κανονικοποίηση ακροδεξιών αντιλήψεων και η υιοθέτηση αντιμεταναστευτικών/αντιπροσφυγικών στάσεων, όπως αυτές αποτυπώνονται στο λόγο παραδοσιακά ισχυρών πολιτικών δυνάμεων της (Κεντρο)δεξιάς, για την ενίσχυση του ακροδεξιού φαινομένου; Πώς επηρεάζει, ειδικότερα, τη μετα-Brexit βρετανική πολιτική σκηνή η ενσωμάτωση ακροδεξιών δυνάμεων στους κόλπους των Συντηρητικών και η μετάλλαξη του κόμματος των Εργατικών υπό τη νέα του ηγεσία;

Τι είναι το (ευρωπαϊκό) φαινόμενο του «ντροπαλού ψηφοφόρου» και τι επιπτώσεις έχει στην εκλογική συμπεριφορά το «κινούμενο φάντασμα» ψηφοφόρων της άκρας Δεξιάς, τα χαρακτηριστικά και το ποσοστό των οποίων δεν μπορούν να μετρηθούν και να αξιολογηθούν, που πλανάται στο πολιτικό σκηνικό;

Πώς μπορεί το κομματικό και πολιτικό σύστημα στο σύνολό του να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ακροδεξιά απειλή; Τι ρόλο διαδραματίζει εν προκειμένω η πολιτική επικοινωνία και πώς μπορούν τα πολιτικά ζητήματα να (ξανα)γίνουν ελκυστικά; Πόσο κρίσιμη είναι για την αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς η ενότητα των ευρύτερων αριστερών/προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων και γιατί χρειάζεται να (ξανα)γίνει η Αριστερά «κίνημα ιδεολογίας» και σύμμαχος ιδίως των πλέον περιθωριοποιημένων και ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας;

Σε αυτά και άλλα παρόμοια ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει η συζήτηση που ακολουθεί.

Πηγή: Guardian, ΑΠΕ, DW, ΕΝΑ