«Τούνελ» χωρίς διέξοδο

Το δίλημμα ενός μακροχρόνιου και πολύ αιματηρού πολέμου με επίκεντρο τη Γάζα και με κίνδυνο εξάπλωσης αντιμετωπίζει το Ισραήλ

Πέτρος Παπακωνσταντίνου*

Μία εβδομάδα μετά τις φονικές επιδρομές της Χαμάς σε στρατιωτικές βάσεις, αστυνομικό τμήμα, αγροτική κοινότητα, κατοικίες αμάχων, ακόμη και σε ρέιβ πάρτι στο νότιο Ισραήλ, ο πόλεμος στη Γάζα μπαίνει στην πιο επικίνδυνη φάση του με τη δρομολογημένη εισβολή χερσαίων δυνάμεων.

Η κατάσταση στην παλαιστινιακή λωρίδα ήταν ήδη εφιαλτική λόγω των καταιγιστικών βομβαρδισμών και της ολοκληρωτικής πολιορκίας που άφησε τα 2,3 εκατ. των Παλαιστινίων κατοίκων της χωρίς ρεύμα, νερό, τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα. Προτού ακόμη ξεκινήσει η χερσαία εισβολή, οι Ισραηλινοί θρηνούν πάνω από 1.300 νεκρούς, κυρίως αμάχους, πολύ περισσότερους από το σύνολο των θυμάτων τους στον πόλεμο του 1967 με τα συνασπισμένα αραβικά κράτη.

Στη Γάζα πάνω από 2.300 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων γυναικών και παιδιών, έχουν χάσει τη ζωή τους από 6.000 ισραηλινές βόμβες.

Η ανησυχία ότι τα πολύ χειρότερα έπονται μεγεθύνθηκε χαράματα Παρασκευής, όταν ο ισραηλινός στρατός έδωσε τελεσίγραφο 24 ωρών στο 1,1 εκατομμύριο των Παλαιστινίων που κατοικούν στη βόρεια Λωρίδα της Γάζας (συμπεριλαμβανομένης της ομώνυμης πόλης) να εγκαταλείψουν την περιοχή ενόψει της εισβολής.

Οτι το Ισραήλ θα απαντούσε με μια ανελέητη επιδρομή, χωρίς κανένα φραγμό στο εθνικό σοκ της 7ης Οκτωβρίου, που πολιτογραφήθηκε ως «η δική του 11η Σεπτεμβρίου», ήταν απολύτως αναμενόμενο.

Οπως έγραφε, όμως, η Washington Post, «η αναλογία προκαλεί ανησυχητικούς συνειρμούς: οι ΗΠΑ ξόδεψαν σχεδόν δύο δεκαετίες σε υψηλού κόστους πολέμους κατά της τρομοκρατίας… Ωστόσο η απειλή του μαχητικού Ισλάμ δεν εξαλείφθηκε. Οι Ταλιμπάν επέστρεψαν στο Αφγανιστάν και το Ιράκ παραμένει γεωπολιτική πυριτιδαποθήκη, πιο κοντά στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν».

Ο Νετανιάχου και το πολεμικό του διευθυντήριο (στο οποίο προστέθηκε και ο εκ των ηγετών της αντιπολίτευσης Μπένι Γκαντς, αρχηγός του στρατού στον προηγούμενο πόλεμο της Γάζας, το 2014) έχουν καταστήσει σαφές ότι αυτή τη φορά δεν θα σταματήσουν τις επιχειρήσεις αν δεν έχουν τσακίσει ολοκληρωτικά τον στρατιωτικό και διοικητικό μηχανισμό της Χαμάς. Κάτι τέτοιο, όμως, προοιωνίζεται έναν μακρύ πόλεμο (ο προηγούμενος κράτησε 50 ημέρες) με πολύ μεγάλες απώλειες όχι μόνο για τις ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις, αλλά και για τον ισραηλινό στρατό, πολύ περισσότερο, δε, για τον άμαχο πληθυσμό της Γάζας.

Υπεροπλία

Ασφαλώς το Ισραήλ διαθέτει συντριπτική υπεροπλία: τακτική δύναμη 170.000 στρατιωτών και άλλους 360.000 εφέδρους που επιστρατεύτηκαν, έναντι περίπου 20.000 ενόπλων της Χαμάς και των άλλων παλαιστινιακών οργανώσεων (Ισλαμική Τζιχάντ, Λαϊκό Μέτωπο και Δημοκρατικό Μέτωπο). Ως προς τα πολεμικά μέσα, δεν υπάρχει καν πεδίο σύγκρισης. Ωστόσο, αυτό το πλεονέκτημα συρρικνώνεται από τη στιγμή που ο ισραηλινός στρατός θα μπει σε μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Γης, ιδανική για αντάρτικο πόλεων, όπου κάθε δρόμος, κάθε σπίτι, κάθε δωμάτιο είναι παγίδα θανάτου.

Επιπλέον, στα εννέα χρόνια που μεσολάβησαν από την προηγούμενη μεγάλη σύγκρουση η Χαμάς επέκτεινε και ενίσχυσε κατά πολύ το αχανές δίκτυο των υπόγειων τούνελ, μια πραγματική πόλη κάτω από την πόλη, με αποθήκες οπλισμού, οχυρά και διαύλους για ξαφνικές επιθέσεις στα μετόπισθεν των εισβολέων. Η τρομοκράτηση του παλαιστινιακού πληθυσμού με βόμβες και τελεσίγραφα έχει ως άμεσο στόχο την αραίωση της βόρειας Γάζας, ώστε να διευκολυνθεί η προέλαση, αλλά δεν είναι βέβαιο σε ποιο βαθμό θα λειτουργήσει, αφού δεν υπάρχει τετραγωνικό μέτρο ασφαλούς γης για τους αμάχους σε όλη τη Λωρίδα. Πρόσθετη δυσκολία για τους Ισραηλινούς είναι οι όμηροι (στρατιωτικοί και άμαχοι) που κρατάει η Χαμάς και υπολογίζονται σε 150, συμπεριλαμβανομένων και Αμερικανών. Φαίνεται όμως ότι η απειλή εξόντωσής τους δεν θα λειτουργήσει ανασταλτικά για τον ισραηλινό στρατό. Αλλωστε μέχρι χθες 13 όμηροι είχαν ήδη σκοτωθεί λόγω των βομβαρδισμών, σύμφωνα με τη Χαμάς.

Η Δυτική Οχθη

Ο πιο άμεσος κίνδυνος για το Ισραήλ είναι το άνοιγμα δεύτερου μετώπου στα σύνορα με τον Λίβανο από τη σιιτική, φιλοϊρανική οργάνωση Χεζμπολάχ. Σε αυτή την περίπτωση ολόκληρη η Μέση Ανατολή θα κινδυνέψει να γίνει κόλαση.

Ακόμη κι αν το Ισραήλ καταφέρει να τσακίσει, αυτή τη φορά, την τοπική ηγεσία της Χαμάς (γιατί η ανώτερη πολιτική ηγεσία της βρίσκεται στο εξωτερικό) και καταλάβει τη Γάζα, το τι θα κάνει στη συνέχεια είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Αν αναλάβει το ίδιο τη διοίκηση της Λωρίδας, από την οποία αποχώρησε το 2005 γιατί θεωρούσε ότι δεν είχε στρατηγική αξία, θα επωμιστεί μεγάλο οικονομικό και ακόμη μεγαλύτερο πολιτικό κόστος. Θα προτιμούσε, βέβαια, να παραδώσει τη διοίκηση στην Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς, αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ο Παλαιστίνιος ηγέτης, στο 88ο έτος της ζωής του, θα δεχόταν να αναλάβει τέτοιο ρόλο. Αλλωστε, οι επιθέσεις του Ισραήλ στη Γάζα έχουν ξεσηκώσει τη Δυτική Οχθη, όπου μαίνονταν από τις αρχές του χρόνου συγκρούσεις μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών (εποίκων και στρατιωτών), έτσι που να αναρωτιέται κανείς αν το τίμημα για τον εξοστρακισμό της Χαμάς από τη Γάζα θα είναι να πάρει την πολύ μεγαλύτερη και σημαντικότερη Δυτική Οχθη. Τούτων δοθέντων, αρκετοί Παλαιστίνιοι σκέφτονται ότι στόχος του Νετανιάχου είναι να προσαρτήσει τη Γάζα στο Ισραήλ, αφού αλλάξει βίαια τη δημογραφική της σύνθεση, ωθώντας μεγάλο μέρος των ομοεθνών τους να καταφύγουν στη χερσόνησο του Σινά, στην Αίγυπτο. Αλλά ακόμη κι αν προσπεράσουμε την απόλυτη αντίθεση της Αιγύπτου, κάτι τέτοιο θα είχε τεράστιο κόστος για το διεθνές στάτους του εβραϊκού κράτους.

Το βόρειο μέτωπο

Επί του παρόντος, ο πιο άμεσος κίνδυνος για το Ισραήλ είναι το άνοιγμα δευτέρου πολεμικού μετώπου στα σύνορα με τον Λίβανο από τη σιιτική, φιλοϊρανική οργάνωση Χεζμπολάχ. Απείρως ισχυρότερη στρατιωτικά από τη Χαμάς, η Χεζμπολάχ ανάγκασε το Ισραήλ να αποσυρθεί από τη Χώρα των Κέδρων το 2000 και πολέμησε μαζί του το 2006. Αν εμπλακεί σε αυτόν τον πόλεμο, ολόκληρη η Μέση Ανατολή θα κινδυνέψει να γίνει κόλαση, καθώς το ενδεχόμενο άμεσης σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν θα μπει στην ημερήσια διάταξη, συμπαρασύροντας πιθανότατα και τη Συρία. Η ανταλλαγή σποραδικών πυρών μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ στα σύνορα του Λιβάνου και τα Υψώματα του Γκολάν, όπως και η προχθεσινή συνάντηση του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών Χοσεΐν Αμιραπντολαχιάν με τον ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα στη Βηρυτό κορύφωσαν τη διάχυτη ανησυχία. Μέχρι τώρα, όμως, ο λεγόμενος «Αξονας της Αντίστασης» αρκείται να δηλώνει την παρουσία του και να επιδίδεται σε ψυχολογικό πόλεμο, χωρίς οι ηγέτες του να παίρνουν το ρίσκο μιας σύγκρουσης που θα έφερνε τον πόλεμο στις χώρες τους.

Η αποστολή δύο αμερικανικών αεροπλανοφόρων και των αρμάδων τους στην περιοχή είχε πρωτίστως χαρακτήρα προειδοποίησης στην Τεχεράνη και τη Χεζμπολάχ να καθίσουν στ’ αυγά τους. Ωστόσο μια άμεση στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ στη σύγκρουση θα έβαζε φωτιά στους ήδη ανήσυχους αραβικούς δρόμους, δίνοντας την εικόνα μιας νέας Σταυροφορίας και φέρνοντας σε ακόμη πιο δύσκολη θέση τις φιλοαμερικανικές κυβερνήσεις στην περιοχή.

Το πετρέλαιο

Στο μεταξύ, οι Αμερικανοί επωμίζονται ήδη τις αρνητικές επιπτώσεις της υπό εξέλιξη σύγκρουσης. Ο Πούτιν τρίβει τα χέρια του γιατί το Ουκρανικό περνάει σε δεύτερο πλάνο και η άνοδος της τιμής του πετρελαίου γεμίζει τα ρωσικά ταμεία. Ο Ερντογάν ενισχύεται, ως επιτήδειος ουδέτερος για ακόμη μία φορά, αφού έχει εξομαλύνει τις σχέσεις του με το Ισραήλ (με το οποίο συνεργάστηκε άριστα για τη συντριβή των Αρμενίων από τους Αζέρους), ενώ ταυτόχρονα φιλοξενεί στελέχη της Χαμάς, γεγονός που τον εμφανίζει ως τον μόνο δυνητικό μεσολαβητή, πλάι στον εμίρη του Κατάρ. Η προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ, που πάσχιζαν να ολοκληρώσουν οι Αμερικανοί, μπαίνει στην κατάψυξη και ο Μπάιντεν υποχρεώνεται να επιστρέψει στη Μέση Ανατολή, από την οποία προσπαθούσαν να απαγκιστρωθούν οι δύο προκάτοχοί του.

Οι Αμερικανοί και πολλοί σύμμαχοί τους είχαν πιστέψει ότι το Παλαιστινιακό είναι πια νεκρό και ότι Ισραήλ και αραβικά κράτη θα μπορούσαν κάλλιστα να συνυπάρξουν σε έναν μεγάλο αντι-ιρανικό άξονα, κάτι που προϋπέθετε σιωπηρά τη διαιώνιση μιας ειρηνικής κατοχής στα παλαιστινιακά εδάφη. Οι δραματικές εξελίξεις της τελευταίας εβδομάδας έδειξαν ότι αυτό είναι αδύνατο. Μπορεί να υπάρξει ειρήνη χωρίς κατοχή και κατοχή χωρίς ειρήνη. Ερχεται η ώρα να διαλέξουν όλοι τι προτιμούν.

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ