NewsEdit Ζωγράφος ή αρχιτέκτονας; Αρχιτέκτονας ή ζωγράφος; Δύσκολα θα βρεις τα διαχωριστικά όρια, αν βεβαίως υπάρχουν, στην επαγγελματική διαδρομή που ακολουθεί τόσα χρόνια ο Γιώργος Μόκαλης, ο καλλιτέχνης που μετά από μια μακρά απουσία 21 ετών (σε ό,τι αφορά την παρουσία του ως ζωγράφος), φέτος επιχειρεί ένα δυναμικό came back, εκθέτοντας για το φιλότεχνο κοινό της Θεσσαλονίκης 20 νέα έργα του. Για τον λόγο της «εξαφάνισής του» από τον χώρο των εκθέσεων ο ίδιος τον συνδέει αρχικά με σειρά ατυχών συμφωνιών για συνεργασίες σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα και στη συνέχεια με την εντονότερη ενασχόλησή του με την αρχιτεκτονική!
Συνέντευξη στον ΜΠΑΜΠΗ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΗ
Η υπογραφή του Γιώργου Μόκαλη υπάρχει σε πολλές δεκάδες έργα, είτε εικαστικά, είτε τεχνικά. Στο βιογραφικό του εμφανίζονται ένδεκα ατομικές και περισσότερες από 20 ομαδικές εκθέσεις. Ως καλλιτέχνης έχει αποσπάσει πολλές διακρίσεις ενώ πίνακές του κοσμούν διάφορες συλλογές σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, όπως είναι η Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, η Πινακοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, το Τελλόγλειο Ίδρυμα ΑΠΘ , τα Γραφεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο κ.α.
Πλάι σε αυτές τις δύο ιδιότητες (του ζωγράφου και του αρχιτέκτονα) ο Γιώργος Μόκαλης έφερε για κάποιο χρονικό διάστημα και αυτή του… σκηνογράφου.
Έκθεση στη Chalkos Gallery
Συναντήσαμε και συζητήσαμε με τον κ.Μόκαλη, με αφορμή την έκθεση ζωγραφικής που παρουσιάζει (10-24 Νοεμβρίου 2023) στη Chalkos Gallery, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης (Ιουστινιανού 21). Στην έκθεση παρουσιάζονται 20 «φρέσκα» έργα του, όλα δουλεμένα τη διετία 2022-2023. Μαζί εκθέτει και δύο παλαιότερα έργα του, ένα του 2012 και ένα του 2014.
Η ζωγραφική του κ.Μόκαλη δεν ακολουθεί την κλασική δισδιάστατη δημιουργία (χρώμα επάνω στον καμβά) αλλά αποκτά τρισδιάστατη υπόσταση με την προσθήκη και άλλων υλικών.
Το ξεκίνημα
Η συζήτησή μας, δίχως να παραλείπει τους τομείς της αρχιτεκτονικής και της σκηνογραφίας, επικεντρώθηκε κυρίως στη διαδρομή που ακολούθησε ο κ.Μόκαλης ως ζωγράφος. Μια διαδρομή που έχει ως αφετηρία το Τμήμα Αρχιτεκτονικής της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. στο οποίο φοίτησε από το 1972 έως το 1978. Ήταν εκεί που διδάχτηκε ζωγραφική, πλαστική και σκηνογραφία, από τον καθηγητή Νίκο Σαχίνη.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι την εποχή εκείνη δεν υπήρχε ακόμη η Σχολή Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ, η Αρχιτεκτονική ήταν το βασικό φυτώριο για την «παραγωγή» ζωγράφων στη Θεσσαλονίκη, τουλάχιστον κατά τα πρώτα χρόνια μετά τη μεταπολίτευση.
Ψάχνοντας λίγο τις συνθήκες της εποχής, εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι όχι μόνο για τον Γιώργο Μόκαλη αλλά για έναν ευρύτερο κύκλο γνωστών ζωγράφων της πόλης που «ξεφύτρωσαν» εκείνη την περίοδο, «κοινός παρονομαστής» τους είναι ο καθηγητής τους στην Αρχιτεκτονική, Νίκος Σαχίνης.
Ενθυμούμενος εκείνα τα χρόνια ο κ.Μόκαλης σημειώνει ότι… ξαφνικά προέκυψε μία ομάδα, μέλη της οποίας ήταν ο Νίκος Σαχίνης, ο Σωτήρης Ζερβόπουλος, ο Γιώργος Κονταξάκης, ο Άρης Προδρομίδης, ο Άρης Γεωργίου, ο συμφοιτητής του Στέργιος Τσιούμας και ο ίδιος.
“Αυτή”, όπως λέει, “ονομάστηκε Ομάδα των Αρχιτεκτόνων Ζωγράφων”. Ήμασταν εμείς που σπρώχναμε το κάρο της ζωγραφικής για κάποια χρόνια εδώ στη Θεσσαλονίκη, μέχρι που δημιουργήθηκε η Σχολή Καλών Τεχνών. Και σε αυτή τη νεοσύστατη σχολή αλλά και στο Τελλόγλειο ίδρυμα Τεχνών του Α.Π.Θ. πάλι πρωτοστάτης ήταν ο Νίκος Σαχίνης»,.
Ο δάσκαλος Νίκος Σαχίνης
Περιγράφοντας την συμβολή και επίδραση του Νίκου Σαχίνη στην εξέλιξή του ως ζωγράφου, ο κ.Μόκαλης θυμάται ενδιαφέρουσες καταστάσεις από τα φοιτητικά του χρόνια στην Αρχιτεκτονική:
«Ο Νίκος Σαχίνης μέσα από τις αίθουσες διδασκαλίας άρχισε να παρακολουθεί τι κάναμε στο μάθημα, πως σχεδιάζαμε, πως βάφαμε κλπ. Έτσι μας πλησίασε. Άρχισε να μας μιλάει, τον καθένα ξεχωριστά. Μας έδωσε το ελεύθερο να τον επισκεπτόμαστε όταν ζωγράφισε στο εργαστήριό του. Εκεί συζητούσαμε πως γίνεται το κάθε τι. Το πιο σημαντικό ήταν που μπαίναμε όλοι μαζί σε ένα αυτοκίνητο και επισκεπτόμασταν τα εργαστήρια του καθενός μας. Ερχόντουσαν για παράδειγμα στον δικό μου. Εκεί συζητούσαμε όλοι μαζί, συμφωνούσαμε, διαφωνούσαμε αλλά καμιά φορά τσακωνόμασταν. Μετά ξαναμπαίναμε στο αυτοκίνητο και πηγαίναμε σε άλλο εργαστήριο» […]
«Ο Νίκος Σαχίνης ήταν αυτός που μας βοήθησε να οργανώσουμε τον Ιανουάριο του 1975 την πρώτη ομαδική μας έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο με την ονομασία “Ταυτότητα”».
Σ΄εκείνη την έκθεση συμμετείχαν πέντε φοιτητές της αρχιτεκτονικής και ένας τελειόφοιτος, ο Γιώργος Λαζόγκας, ο οποίος ήταν μεγαλύτερός τους. Ήταν βοηθός εργαστηρίου εικαστικών τεχνών του Πολυτεχνείου και είχε ήδη στο ενεργητικό του κάποιες εκθέσεις. Οι άλλοι πέντε που ακόμη φοιτούσαν στην Αρχιτεκτονική είναι οι: Γιώργος Απότσος, Κώστας Κωνσταντινίδης, Γιώργος Μόκαλης, Κώστας Σίλης και Στέλιος Σκούλος.
Η πρώτη ατομική έκθεση έρχεται κάποια χρόνια αργότερα, το 1981, στην γκαλερί “Κοχλίας” της Θεσσαλονίκης. Αν και ατομική, στην ίδια έκθεση παρουσιάζει έργα του και ο Στέλιος Σκούλος.
Τα ερεθίσματα;
Σχετικά με το τι τον εμπνέει και ποια είναι τα ερεθίσματα που τον οδηγούν όλα αυτά τα χρόνια στη δημιουργία, ο κ.Μόκαλης αναφέρει: “Καταρχήν όλοι μας είμαστε πολιτικά όντα. Παρατηρούμε τις κοινωνικές αλλαγές, την κατεύθυνση που παίρνει η κοινωνία, πως λειτουργούν οι πολιτικές, τι ψυχολογία έχουν οι άνθρωποι, τι μόρφωση έχουν, γιατί πετάνε σκουπίδια στον δρόμο, γιατί παρκάρουν στις διαβάσεις; Όλα αυτά είναι ερεθίσματα. Όταν κάθεσαι και συγκεντρώνεσαι καταλαβαίνεις το πότε είναι η ώρα και πότε έχεις όρεξη για να “πεις” κάτι.”
Στα ερεθίσματα που δέχτηκε ο κ.Μόκαλης, είναι και οι πρόσφατοι πόλεμοι που μαίνονται στη γειτονιά μας. Δεν πρόλαβε χρονικά να ασχοληθεί με τη Μέση Ανατολή αλλά έχει δύο έργα που όπως λέει είναι επηρεασμένα από τον πόλεμο στην Ουκρανία. “Στην έκθεση στη Chalkos Gallery, παρουσιάζονται δύο έργα που τα έκανα όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Το ένα έχει τον τίτλο «Αδιέξοδο» και φιλοξενεί αντιαρματικά εμπόδια. Το άλλο είναι η «Μέδουσα», όπου σε μέδουσα μεταμορφώνεται ένα στρατιωτικό κράνος από το οποίο κρέμονται χαλάσματα, πεσμένα κτίρια, το ένα πάνω στο άλλο! Μπορώ να πω πως, τόσο αυτό όσο και όλα τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι ευαίσθητα πολιτικοποιημένα.”
Οι δύο ιδιότητες
Για το πόσο αλληλοεπηρεάζονται και αλληλεπιδρούν οι δύο ιδιότητες, αυτή του αρχιτέκτονα κι εκείνη του ζωγράφου στα έργα του; ο κ.Μόκαλης συμφωνεί πως η μία ιδιότητα επηρεάζει την άλλη. “Η δουλειά μου ως αρχιτέκτονας έχει επηρεαστεί από τη ζωγραφική αλλά και η ζωγραφική από την αρχιτεκτονική”, λέει. “Για παράδειγμα, πολλά εκφραστικά στοιχεία στη ζωγραφική μου, είναι καθαρά αρχιτεκτονικά «εργαλεία». Επίσης, πολλά από τα υλικά που χρησιμοποιώ στους πίνακές μου προέρχονται από τον χώρο των κατασκευών. Όπως, για παράδειγμα, το τελευταίο έργο που ετοίμασα, η «Μέλισσα» είναι κατασκευασμένη από άμμο ανακατεμένη με κόλλα για πλακάκια. Έτσι λοιπόν, η εμπειρία που αποκτάς με την αρχιτεκτονική ως προς τη χρήση των υλικών, πολλές φορές βρίσκει εφαρμογή και στη ζωγραφική. Αντίστοιχα κάποια συνθέσεις χρωμάτων που τις ανακαλύπτεις με τη ζωγραφική τις εφαρμόζεις και στην αρχιτεκτονική”.
Και σκηνογράφος
Από τα λίγα χρόνια που εργάστηκε ως σκηνογράφος και ως ενδυματολόγος ο κ.Μόκαλης έχει να θυμάται την παράσταση “Πλούτος” του Αριστοφάνη που ανέβηκε από ένα ιδιωτικό σχήμα με την ευκαιρία των εκδηλώσεων εορτασμού των 2300 της Θεσσαλονίκης. Θυμάται ότι: “Για τις ανάγκες της παράστασης νοικιάσαμε ένα οχηματαγωγό από το Πέραμα το οποίο ήρθε και έδεσε μπροστά από το Μακεδονία Παλλάς. Η παράσταση ανέβηκε στο κατάστρωμα του πλοίου. Ήταν καλοκαίρι. Η θερμοκρασίες ήταν υψηλές. Τα μεσημέρια που έστηνα τα σκηνικά έλιωναν από τα ζέστη οι σόλες των παπουτσιών μου…”
Το προσωπικό στιλ και το στίγμα
Σχετικά με το προσωπικό του στιλ ο κ.Μόκαλης λέει πως: “Είναι το ίδιο από τότε που πρωτοξεκίνησα μέχρι και σήμερα” και εξηγεί: “Αποτελεί έναν συνδυασμό του δισδιάστατου χώρου με κάποια αντικείμενα που τοποθετώ επάνω στον πίνακα και δημιουργούν μια ποιο μεγάλη ένταση στον τρισδιάστατο χώρο. Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησα, έβρισκα παλιά αντικείμενα τα οποία μεταποιούσα και τα έκανε να έχουν μια άλλη μορφή, μια άλλη όψη. Πάντοτε έτσι ήμουνα και αυτό εξακολουθεί να αποτελεί μία ταυτότητα για τη δουλειά μου.”
Τον ρωτάμε και για αποκαλούμενο “προσωπικό στίγμα”. Όπως λέει, “ύστερα από τόσα χρόνια, έχοντας περάσει κάποια βιώματα, έχοντας νιώσει κάποια συναισθήματα, έχοντας καταχωρήσει στη μνήμη κάποιες εικόνες, όλα αυτά είναι μέσα στο μυαλό μας. Παράλληλα, υπάρχει η δουλειά και οι σπουδές από τα οποία κατακτάμε κάποια μέσα και κάποιες τεχνικές. Βάζοντάς τα όλα μαζί αρχίζει και βγαίνει μία προσωπική έκφραση η οποία αποτυπώνεται πάνω στο κάθε έργο. Στόχος μου είναι αυτό που θα βγει να είναι αληθινό, να είναι ειλικρινές και να είναι απαλλαγμένο από κάθε περιττό στοιχείο. Αυτή είναι η προσπάθεια που κάνω όλα αυτά τα χρόνια. Δεν θέλω να υπάρχουν στοιχεία διακοσμητικά πάνω στο έργο. Να είναι αυτό που πρέπει να είναι!”
Το σημείωμα…
Η παραπάνω θεώρηση των πραγμάτων αποτυπώνεται πολύ καλά και στο σημείωμα που ετοίμασε ο κ.Μόραλης για τη νέα του έκθεση και τα έργα που εκτίθενται σε αυτήν.
“-Εικόνες χαραγμένες στη μνήμη,
-Συναισθήματα που αποθηκεύτηκαν στο υποσυνείδητο,
-Βιωματικές καταστάσεις που δοκίμασα τις συμπεριφορές,
Αυτά, μαζί με εκφραστικά μέσα που με τον καιρό αποκτήθηκαν, ξεχύνονται στον εικαστικό πολυδιάστατο χώρο μέσα από μια σύνθετη και συνήθως επίπονη διαδικασία.
Έτσι αυτός ο χώρος αποκτά έναν προσωπικό χαρακτήρα και μια υπερβατική διάσταση.
Η βασική προσπάθεια είναι να κυριαρχούν η αλήθεια και η ειλικρίνεια, χωρίς διάθεση εξωραϊσμού και περιττών στοιχείων.
Οι συνθέσεις, οι υφές, τα χρώματα και τα ακέραια ή μεταλλαγμένα καθημερινά αντικείμενα γίνονται προσωπικά μορφοποιημένα μηνύματά. Με τη σειρά τους απευθύνονται στους δέκτες-συμμέτοχους και διεγείρουν ατομικές αξίες μέσα στο πολιτικο-κοινωνικό περιβάλλον που ζουν.”
Βιογραφικό σημείωμα
Ο Γιώργος Μόκαλης γεννήθηκε το 1953. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο Θεσσαλονίκης. Παράλληλα με τη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική εργάστηκε και ως σκηνογράφος.
ΕΚΘΕΣΕΙΣ
Ατομικές
1981: Γκαλερί «Κοχλίας» , Θεσσαλονίκη
1984: Γκαλερί «Πανσέληνος», Θεσσαλονίκη
1985: Γκαλερί « Χρυσοθεμις», Αθήνα
1988: «Athenaeum art gallery», Αθήνα
1990: Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης
1991: Γκαλερί «MU-PI», Miskolc, Ουγγαρία
1994: «Lola Nikolaus Art Gallery», Θεσσαλονίκη
1997: «Lola Nikolaou Art Gallery», Θεσσαλονίκη
1998: «Sani Art GALLERY» (πλαίσιο εκδηλώσεων του Sani Festival)
2002: «Metamorphosis Αίθουσα Τέχνης», Θεσσαλονίκη
2023: «Chalkos Gallery», Θεσσαλονίκη
Ομαδικές
1975: Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, Ομάδα «Ταυτότητα»
Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, Εβδομάδα Τέχνης της UNESCO
1976: Γκαλερί «Πανσέληνος», Θεσσαλονίκη
1977: «Σύγχρονη Εποχή», 14 Θεσσαλονικείς Ζωγράφοι, Θεσσαλονίκη
1980: Έκθεση Ζωγραφικής «ΙΕ Δημήτρια», Δήμος Θεσσαλονίκης
1981: 24 Βορειοελλαδίτες Ζωγράφοι, Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού, Αθήνα Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, Έκθεση της «Τέχνης»
1982: «150 Νέοι Ζωγράφοι της Κοινότητας» Ωδείο Αθηνών
1983: Ομαδική, Γκαλερί «Εξώστης», Θεσσαλονίκη
1984: 1η έκθεση ΣΚΕΤΒΕ (Συλλόγου Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Β. Ελλάδας), Πινακοθήκη Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη
1985: «Θεσσαλονίκη, 2.300 Χρόνια» – Πύλες Αμμοχώστου, Λευκωσία
• 2η έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Νομαρχία Καβάλας
«Νέοι Καλλιτέχνες της Μεσογείου», Hospice, Μασσαλία
«Αθήνα – Εικαστικά 1985», Πάρκο Ελευθερίας, Αθήνα
1986: «Δέκα Πορείες», Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Θεσσαλονίκης
«40 Χρόνια UNISEF», Γένοβα
«III Mostra Internazionale d’ Arte», Todi
«Boston 1986», Έκθεση ΣΚΕΤΒΕ – Anatolia College, Βοστόνη
3η Έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης
«Amore e Pace» Piazza St. Spirito, Φλωρεντία
1987: Έκθεση «Ανα-τομές», Πόρτο Καρράς, Σιθωνία
4η έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης
«Προτάσεις – Design – Εφαρμογές» Popi K., Αθήνα
1988 «Να σώσουμε τη φύση και τον Άνθρωπο», Ευρωπαϊκό έτος Περιβάλλοντος, Γκαλερί «Αντήνωρ», Αθήνα
« GRUNWALD 1988» BWA Olsztyn, Πολωνία
«Ζωγραφική και Γλυπτική από την Συλλογή Θ. Βενετσάνου», Πνευματικό Κέμτρο Δήμου Αθήνας
«Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη», Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα
«28η Ολυμπιάδα Σκακιού», ΔΕΘ
1989: 6η έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Πινακοθήκη Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη
Γκαλερί «Τερρακότα», Θεσσαλονίκη
Γκαλερί «Ρυθμός», Κομοτηνή
1990: «Ιανουάριος 1990» Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθήνας
«Κινηματογράφος και Ζωγραφική», 31ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκη
7η έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Ξάνθη, Κομοτηνή
1991: Γκαλερί «Ειρμός», Θεσσαλονίκη
8η έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Θεσσαλονίκη
1992: Έκθεση Εικαστικού Έργου Διδασκόντων και Αποφοίτων Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ
«Μύλος», Θεσσαλονίκη
1993: «Lola Nikolaou Art Gallery», Θεσσαλονίκη
9η Έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Μουσείο Κατσίγρα, Λάρισα
10η Έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, ΚΗ’ Δημήτρια, Αποθήκη Ι, ΟΛΘ, Θεσσαλονίκη
1995: 11η Έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Πινακοθήκη Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη
«Μύλος», Έκθεση οργάνωσης «Greenpeace», Θεσσαλονίκη
1996: «Lola Nikolaou Art Gallery», Θεσσαλονίκη
Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεσσαλονίκη
1997: Έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Αίθουσα Τέχνης «Αρμός», Σέρρες
«Όψεις της Εικαστικής Δημιουργίας στη Θεσσαλονίκη μετά το 1960», ΟΠΠΘ, ΔΕΘ
12η έκθεση ΣΚΕΤΒΕ, Πινακοθήκη Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη
2001: Έκθεση ACTIOAID, Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
1975: 1ο Βραβείο διαγωνισμού Νέων Σκηνογράφων του ΚΘΒΕ
1982: Επιλογή για την ελληνική εκπροσώπηση στην έκθεση «150 Νέοι Ζωγράφοι της Κοινότητας»
1985: 2ο Βραβείο σήματος Πνευματικού Κέντρου Αλεξανδρούπολης
1986: 1ο Βραβείο διαγωνισμού τοιχογραφίας του Δήμου Θεσσαλονίκης για την όψη του Υδραγωγείου Παναγίας Φανερωμένης (Νεάπολη). Η τοιχογραφία κατασκευάστηκε το 1994.
1988: 1ο Βραβείο διαγωνισμού τοιχογραφίας του Δήμου Αθήνας για την όψη κτηρίου Λ. Αλεξάνδρας και Βουρνάζου 31
3ο Βραβείο διαγωνισμού τοιχογραφίας του Δήμου Αθήνας για την όψη του κτηρίου Λ. Αλεξάνδρας 166.
ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΕΡΓΩΝ
Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης
Πινακοθήκη Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
Τελλόγλειο Ίδρυμα ΑΠΘ
Τράπεζα Μακεδονίας – Θράκης
Γραφεία Ευρωπ. Ένωσης, Λουξεμβούργο
Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, «Θεσσαλονίκη 1997»
Ιδιωτικές Συλλογές στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό
