NewsEdit Τόση φασαρία για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, και η μόνη διέξοδος που βρέθηκε μετά από συσκέψεις, γνωματεύσεις συνταγματολόγων και άλλων σοφών, φαίνεται να είναι η ενεργοποίηση ενός άρθρου που υπάρχει στο Σύνταγμα εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
Του Κώστα Γαβρόγλου
Αναρωτιέται κανείς, γιατί η κυβέρνηση πλασάρει το Άρθρο 28 σαν μία νεοανακαλυφθήσα αλήθεια κρυμμένη στο Σύνταγμα. Όπως με όλες τις νεοφιλελεύθερες εμμονές της κυβέρνησης, έτσι και αυτή θα μας ταλαιπωρήσει, θα ακουστούν κάποιες κορώνες από κυβερνητικούς, θα γραφτούν τα αίολα επιχειρήματα πως ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα δημόσια και τα ιδιωτικά θα βελτιώσει την ποιότητα των δημοσίων πανεπιστημίων. Και τίποτα ουσιαστικό δεν θα γίνει.
Το γεγονός, όμως, ότι θα μας ταλαιπωρήσει η Κυβέρνηση, δεν σημαίνει πως πρέπει να αγνοηθεί μία ακόμη απόπειρα υπονόμευσης των δημόσιων πανεπιστημίων. Εξηγούμαι.
Ιδιωτικά πανεπιστήμια στη χώρα μας υπάρχουν.
Είναι τα Κολλέγια που συνεργάζονται με τα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Η κυβέρνηση φρόντισε και κατοχύρωσε πολλά από τα αιτήματα των ιδιοκτητών των Κολλεγίων και έτσι μπορούν οι απόφοιτοι να έχουν επαγγελματικά και ακαδημαϊκά δικαιώματα. Δεν έχουν νόημα οι λεπτομέρειες. Μάλιστα η αναβάθμιση των Κολλεγίων ήταν τέτοια ώστε ιδιωτικές επενδύσεις σε αυτόν τομέα θεωρήθηκαν ιδιαίτερα επωφελής.
Έτσι λοιπόν η BC Partners ανακοίνωσε την υπογραφή οριστικής συμφωνίας για την απόκτηση του πλειοψηφικού πακέτου μετοχών του Μητροπολιτικού Κολλεγίου και του ΙΕΚ ΑΚΜΗ, το οποίο έχει 27 υποκαταστήματα σε όλη τη χώρα, και στα οποία σπουδάζουν περισσότεροι από 20.000 νέοι. Τα, δε, οικονομικά στοιχεία έχουν ενδιαφέρον: το συγκεκριμένο ΙΕΚ έχει έσοδα 57 εκατομμύρια και τα 16 είναι κέρδη προ φόρων. Ως προς το ποσό αγοράς που έδωσε η BC Partners, τα οικονομικά σάιτ αναφέρουν 250 εκατομμύρια.
Επίσης η αμερικανική εταιρεία CVC Capital Partners και το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας συμφώνησαν για την ίδρυση μιας ιδιωτικής Ιατρικής Σχολής. Η CVC Capital ελέγχει μεγάλες νοσοκομειακές μονάδες της Αθήνας, όπως το Υγεία, το Metropolitan, το Μητέρα, το Metropolitan General (πρώην Iaso General) και το μαιευτήριο Λητώ. Οι κλινικές αυτές θα είναι οι χώροι εκπαίδευσης των εγγεγραμμένων σπουδαστών.
Για να ολοκληρωθεί η εικόνα, θα πρέπει να προστεθεί η λειτουργία αγγλόφωνων προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών στα δημόσια πανεπιστήμια (ήδη λειτουργούν στα Τμήματα Ιατρικής και όχι μόνον) όπου σπουδάζουν νέες και νέοι από άλλες χώρες, εγγράφονται χωρίς εξετάσεις και πληρώνουν δίδακτρα.
Συνοψίζω:
Υπάρχουν τα ιδιωτικά ΙΕΚ που συνεργάζονται με ξένα πανεπιστήμια, παρέχουν πτυχία που αναγνωρίζονται από την Πολιτεία και ένα από αυτά αγοράστηκε από ένα fund. Ιδρύεται Ιατρική Σχολή από Κυπριακό ιδιωτικό πανεπιστήμιο με την κεφάλαια μιας εταιρείας που κατέχει διάφορα ιδιωτικά νοσοκομεία. Υπάρχουν ξενόγλωσσα προγράμματα στα δημόσια πανεπιστήμια με δίδακτρα για ξένους φοιτητές.
Τι μένει, λοιπόν;
Η ίδρυση από κάποιους επιχειρηματίες νέων ιδιωτικών πανεπιστήμιων χωρίς τη σύμπραξη με κανένα άλλο πανεπιστήμιο και η ίδρυση στην Ελλάδα παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Από το 1974 όταν η συντηρητική παράταξη άρχισε να ζητάει την αλλαγή του Άρθρου 16, κανένας επιχειρηματίας δεν έχει δηλώσει “έτοιμος” να ιδρύσει ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Κανένας. Όσο δε περνούσαν τα χρόνια, οι επιχειρηματίες δραστηριοποιήθηκαν στην ίδρυση ιδιωτικών ΙΕΚ, στις συμπράξεις με τα Πανεπιστήμια του εξωτερικού και την πίεση προς τις κυβερνήσεις για να αποκτήσουν όλο και περισσότερα προνόμια. Οι επιχειρηματίες δεν έχουν λόγο να επενδύσουν για την δημιουργία ενός ιδιωτικού πανεπιστημίου από την αρχή (αγορά οικοπέδου, εγκαταστάσεις, προσωπικό κτλ), έχουν, όμως, λόγο να επενδύσουν σε ιδιωτικά ΙΕΚ, και τα οποία έχουν de facto “αναβαθμιστεί” σε ιδιωτικά πανεπιστήμια μέσα από τις συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια. Τώρα με τις σχεδιαζόμενες νομοθετικές ρυθμίσεις, με ελάχιστες αναπροσαρμογές θα “μετατραπούν” τα ΙΕΚ αυτά σε ιδιωτικά πανεπιστήμια χωρίς μάλιστα τη σύνδρομή των ξένων πανεπιστημίων.
Τι μένει; Η ίδρυση παραρτημάτων των ξένων πανεπιστημίων. Εδώ τα πράγματα είναι πιο πονηρά.
Ποιος πληρώνει τι
Είναι γνωστό ότι ειδικά τα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν παραρτήματα σε άλλες χώρες. Το Υπουργείο θα πρέπει να γνωρίζει ότι σε αρκετές περιπτώσεις τα πανεπιστήμια αυτά εισπράτουν τεράστια ποσά από τις κυβερνήσεις των χωρών όπου έχουν τα παραρτήματα ή οι κυβερνήσεις παρέχουν σε αυτά πολλές “παροχές” όπως οικόπεδα και κτίρια. Από ό,τι φαίνεται μέχρι τώρα, δεν φαίνεται να υπάρχει πρόθεση να ιδρυθούν κανονικά παραρτήματα των πανεπιστημίων του εξωτερικού. Το περίφημο Global Center που ίδρυσε το Columbia, είναι ένα κέντρο με πολύ γενικούς στόχους, χωρίς καμία αναφορά σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα και χωρίς καμία αναφορά ως προς τα έσοδα του. Από, δε, την ειδησεογραφία μέχρι τώρα δεν φαίνεται να υπάρχει και καμία άλλη “προσφορά” ίδρυσης παραρτήματος ξένου πανεπιστημίου.
Ας μου επιτραπεί μία πρόβλεψη: Κανένα ξένο πανεπιστήμιο δεν θα ιδρύσει παράρτημα εδώ αν δεν του παραχωρηθούν δωρεάν χώροι και οικονομικοί πόροι.
Πριν περίπου ένα χρόνο οργανώθηκε μία επίσκεψη εκπροσώπων αμερικανικών πανεπιστημίων και έγιναν, υποτίθεται, εκτενείς συζητήσεις με τις διοικήσεις των δικών μας πανεπιστημίων. Στο τέλος της επίσκεψης υπήρξε η ανακοίνωση για την δημιουργία του Global Centre του Columbia όπως και την παραμονή σε πανεπιστημία των ΗΠΑ δικών μας φοιτητών για ένα χρόνο. Μετά από μία λεπτομερέστερη έρευνα φάνηκε ότι μιλάμε για μία συμφωνία που είχε ήδη προηγηιεί των επισκέψεων, για ένα φοιτητή με ένα πανεπιστήμιο. Ο ΓΓ του Υπουργείου Παιδείας πανηγύριζε: “τα πανεπιστήμιά μας θα επωφεληθούν…με σημαντική εισροή εσόδων από φοιτητές εξωτερικού….” (Ο.Ζώρας, ΓΓ Υπουργείου Παιδείας, εφημερίδα Μανιφέστο, 28 Νοεμβρίου 2022).
Για να δούμε αν καταλαβαίνουμε σωστά: θα έρχονται εδώ φοιτητές και θα πληρώνουν ενώ οι δικοί μας θα πηγαίνουν δωρεάν στο εξωτερικό; Ή μας δουλεύουν (οι δικοί μας) ή τους δουλεύουν (τους δικούς μας).
Και το Άρθρο 16;
Μήπως μετά από αυτά δεν θα υπάρχει λόγος να προχωρήσει η κυβέρνηση στην κατάργηση του Άρθρου 16; Νομίζω θα προχωρήσει, γιατί πολύ πέρα από τα παραπάνω, υπάρχει κάτι που έχει ήδη διατυπωθεί, αλλά πολλοί δεν φαίνεται να θέλουν να το δουν.
Το 2016, μία καθόλου “τυχαία” παρέα –Αλιβιζατος, Γεραπετρίτης, Βουρλούμης, Κτιστάκης, Μάνος, Σταυροπούλου– αποφάσισε να εκδώσει ένα Σχέδιο Συντάγματος. Στο Σχέδιο αυτό αναφέρεται πως
Η υποχρεωτική εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν…..Καθένας έχει δικαίωμα να ιδρύει και να λειτουργεί ιδιωτικά εκπαιδευτήρια όλων των βαθμίδων, τηρώντας τους νόμους του Κράτους και με νόμο ….επιτρέπεται η παραχώρηση εκτάσεων σε αλλοδαπά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα για την εγκατάσταση παραρτημάτων τους στη χώρα.
Οι έγκυροι, λοιπόν, νομικοί, του Σχεδίου Συντάγματος πολλοί από τους οποίους υπηρέτησαν και υπηρετούν με συνέπεια την κυβέρνηση της ΝΔ από διάφορες θέσεις, ένα πράγμα είχαν ως στόχο: την κατάργηση της δωρεάν εκπαίδευσης. Δωρεάν, σύμφωνα με το σχέδιο τους, θα είναι μόνο η εκπαίδευση μέχρι και το τέλος του Γυμνασίου μιας και εκεί σταματάει η υποχρεωτική εκπαίδευση. Πρωτοφανές. Με άλλα λόγια, για το δημόσιο Λύκειο και για τα Πανεπιστήμια θα μπορούν να ισχύουν τα δίδακτρα ή τέλη εγγραφής. Επίσης πουθενά δεν αναφέρεται ότι ακόμη και αυτή η κουτσουρεμένη υποχρεωτική εκπαίδευση του Σχεδίου οφείλει να είναι υπό την εποπτεία του κράτους. Δεν έχει σημασία αν η κυβέρνηση θα υιοθετήσει μερικώς ή στο σύνολο του το Σχέδιο αυτό. Σημασία έχει πως θα υιοθετήσει την “φιλοσοφία” του Σχεδίου, που είναι η κατάργηση της δωρεάν εκπαίδευσης για όλες της βαθμίδες.
Καταλήγωντας: η κυβέρνηση θα προχωρήσει στην “ενεργοποίηση” του άρθρο 28 του Συντάγματος, όχι επειδή λείπει το νομικό καθεστώς για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά για να διευκολύνει ακόμη περισσότερο τους επενδυτές και να δείξει ότι τηρεί τις υποσχέσεις της. Θα προχωρήσει και στην αλλαγή του άρθρου 16, με άλλοθι την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, αλλά ουσιαστικά στοχεύοντας στην κατάργηση της δωρεάν εκπαίδευσης.
Για την βελτίωση της ποιότητας των δημοσίων πανεπιστημίων, την εντυπωσιακή υποστελέχωση τους όπου είμαστε τελευταίοι στην Ευρώπη, την γενικότερη υποχρηματοδότηση τους, για το απολύτως αντιεκπαιδευτικό σύστημα εισαγωγής που έχει ακυρώσει τη λειοτυργία του σχολίου και άλλα πολλά, αυτά όλα μάλλον θα λυθούν από μόνα τους.
Τόσα και τόσα σε αυτήν την χώρα λύνονται από μόνα τους, σε αυτά τα συγκεκριμένα θα κολλήσει η κυβέρνηση;
————————–
Ο Κώστας Γαβρόγλου είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υπουργός Παιδείας