ΗΠΑ-Ιράν στο κατώφλι πολέμου; – Μπάιντεν: Έχω αποφασίσει με ποιο τρόπο θα απαντήσω στις επιθέσεις που δέχθηκαν τα αμερικανικά στρατεύματα

Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δήλωσε χθες, Τρίτη, ότι έχει αποφασίσει πώς θα αντιδράσει στην επίθεση στη Μέση Ανατολή που κόστισε τη ζωή σε τρεις Αμερικανούς στρατιώτες, μια απάντηση που θα έχει πιθανόν τη μορφή «πολλαπλών» αντιποίνων.

Όταν ρωτήθηκε για το Ιράν, ο Μπάιντεν απάντησε: «Τους θεωρώ υπεύθυνους στο μέτρο που παρέχουν όπλα στους ανθρώπους που το κάνουν αυτό», αναφερόμενος στους μαχητές που εξαπέλυσαν τη φονική επίθεση της Κυριακής στην Ιορδανία, κοντά στα σύνορα με τη Συρία.

Σε μια προεκλογική χρονιά ο 81χρονος Δημοκρατικός, που δέχεται έντονες πιέσεις από τους Ρεπουμπλικάνους αντιπάλους του να απαντήσει σκληρά στην Τεχεράνη, δεν έδωσε άλλες διευκρινίσεις στη διάρκεια της σύντομης συνομιλίας που είχε με τους δημοσιογράφους στον Λευκό Οίκο, προτού αναχωρήσει για προεκλογική συγκέντρωση στη Φλόριντα.

«Είναι πολύ πιθανό να δείτε μια σταδιακή απάντηση, όχι μόνο μία ενέργεια αλλά ενδεχομένως πολλές», διαβεβαίωσε στη συνέχεια ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου Τζον Κίρμπι από το προεδρικό αεροσκάφος.

Την προηγουμένη ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν είχε κάνει λόγο για αντίποινα «σε πολλά επίπεδα, σε διάφορα στάδια και με διάρκεια»

Σε αυτό το πλαίσιο έντασης εξαιτίας του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς στη Γάζα, οι Ταξιαρχίες του Κόμματος του Θεού (Κατάεμπ Χεζμπολάχ), μια ισχυρή, φιλοϊρανική ένοπλη οργάνωση στο Ιράκ, ανακοίνωσε χθες, Τρίτη, ότι «αναστέλλει» τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις εναντίον των αμερικανικών στρατευμάτων.

Αντιδρώντας στην ανακοίνωση αυτή ο Πατ Ράιντερ εκπρόσωπος του Πενταγώνου σχολίασε ότι «οι πράξεις μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια».

«Να αλλάξει το Ιράν»

Προτού αναχωρήσει για τη Φλόριντα, όπου θα συγκεντρώσει χρήματα για την προεκλογική του εκστρατεία, ο Μπάιντεν συνομίλησε με τις οικογένειες των τριών στρατιωτών που σκοτώθηκαν στην Ιορδανία.

Με την άδειά τους θα μεταβεί, όπως δήλωσε ο Τζον Κίρμπι, στη βάση Ντόβερ την Παρασκευή για να παραστεί στην τελετή για τον επαναπατρισμό των σορών τους.

Ο Αμερικανός πρόεδρος τόνισε εξάλλου χθες ότι δεν επιθυμεί «ένα πιο διευρυμένο πόλεμο στη Μέση Ανατολή», κάτι που επαναλαμβάνουν συνεχώς οι ΗΠΑ από τις 7 Οκτωβρίου, όταν ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.

Η επίθεση της Κυριακής είχε στόχο επιμελητειακή βάση των ΗΠΑ που βρίσκεται στην έρημο της Ιορδανίας, στα σύνορα με το Ιράκ και τη Συρία. Προκάλεσε τον θάνατο τριών ανθρώπων και τον τραυματισμό πολλών δεκάδων, σύμφωνα με τον αμερικανικό στρατό.

Αποτέλεσε εξάλλου αφορμή για νέες επικρίσεις από την αμερικανική δεξιά σχετικά με τη στρατηγική του Μπάιντεν έναντι του Ιράν, την οποία θεωρούν πολύ ήπια.

Τρεις στρατιώτες σκοτώθηκαν διότι ο «διεφθαρμένος Τζο πλούτισε, ενθάρρυνε και ενίσχυσε τους εχθρούς των ΗΠΑ», τόνισε σε ανακοίνωσή του χθες το βράδυ ο Ντόναλντ Τραμπ, φαβορί να κερδίσει το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών για τις προεδρικές εκλογές.

Ο επικεφαλής των Ρεπουμπλικανών στη Γερουσία Μιτς ΜακΚόνελ εκτίμησε: «Όλος ο κόσμος περιμένει να δει αν ο πρόεδρος θα αποφασίσει επιτέλους να χρησιμοποιήσει την αμερικανική ισχύ για να πείσει το Ιράν να αλλάξει συμπεριφορά».

Από τα μέσα Οκτωβρίου περισσότερα από 150 πλήγματα με drones ή ρουκέτες είχαν στόχο τους Αμερικανούς στρατιώτες και τα άλλα μέλη του αντιτζιχαντιστικού συνασπισμού στη Συρία και το Ιράκ. Ωστόσο μέχρι την Κυριακή δεν είχαν υπάρξει νεκροί.

«Πολύ ανησυχητικό»

Ο αμερικανικός στρατός έχει ήδη απαντήσει, με στοχευμένο τρόπο, πλήττοντας φιλοϊρανικές ομάδες στο Ιράκ και τη Συρία, αλλά και θέσεις των ανταρτών Χούθι στην Υεμένη – τους οποίους στηρίζει η Τεχεράνη– που έχουν αυξήσει τις επιθέσεις τους εναντίον πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα και τον Κόλπο του Άντεν μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα.

Εξάλλου την περασμένη νύκτα οι ΗΠΑ κατέρριψαν πύραυλο κατά πλοίων που εκτόξευσαν οι Χούθι, χωρίς να προκληθούν θύματα ή ζημιές, σύμφωνα με την αμερικανική στρατιωτική διοίκηση στη Μέση Ανατολή (Centcom).

Ο Μπάιντεν δεν επιθυμεί κυρίως, στη διάρκεια μιας προεκλογικής χρονιάς, να συρθεί σε μια περιφερειακή σύγκρουση και μέχρι τώρα έχει αποφύγει να πλήξει άμεσα το Ιράν.

Την ίδια ώρα ο Αμερικανός πρόεδρος, που παρουσιάζεται ως εγγυητής της τάξης και της δημοκρατίας σε διεθνές επίπεδο, δέχεται συστάσεις για αυτοσυγκράτηση και από τους μεγάλους αντιπάλους των ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα.

«Θεωρούμε ότι το επίπεδο έντασης είναι πολύ ανησυχητικό και ότι έχει έρθει η ώρα να κάνουμε βήματα προς την αποκλιμάκωση. Αυτό θα αποτρέψει την εξάπλωση της σύγκρουσης», τόνισε χθες ο εκπρόσωπος της ρωσικής προεδρίας Ντμίτρι Πεσκόφ, όταν ρωτήθηκε για το ενδεχόμενο αμερικανικών αντιποίνων εναντίον του Ιράν.

Το Πεκίνο από την πλευρά του ζήτησε «από όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές» να επιδείξουν «ηρεμία και αυτοσυγκράτηση».

Το Ιράν προειδοποιεί πως θα ανταποδώσει οποιαδήποτε επίθεση

Ο πρεσβευτής του Ιράν στον ΟΗΕ Αμίρ Σαΐντ Ιραβανί προειδοποίησε ότι η Τεχεράνη θα ανταποδώσει με αποφασιστικό τρόπο οποιαδήποτε επίθεση εναντίον της ιρανικής επικράτειας, ιρανικών συμφερόντων, ή πολιτών της Ισλαμικής Δημοκρατίας στο εξωτερικό, μεταδίδουν σήμερα κρατικά ΜΜΕ.

Χθες Τρίτη ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε πως έχει πάρει τις αποφάσεις του για την ανταπόδοση της επίθεσης με drone, που η Ουάσιγκτον απέδωσε σε «υποστηριζόμενες από το Ιράν» ιρακινές ένοπλες οργανώσεις, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τρία μέλη των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων σε βάση υποστήριξης στην Ιορδανία, χωρίς να δώσει καμιά περαιτέρω διευκρίνιση.

Μέλη και αξιωματικοί των Φρουρών της Επανάστασης, επίλεκτου σώματος του στρατού του Ιράν, σκοτώθηκαν το τελευταίο διάστημα σε αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ στη Συρία, πέντε την 20ή Ιανουαρίου, ακόμη δύο την 25η Δεκεμβρίου.

Προχθές Δευτέρα, νέο ισραηλινό πλήγμα έβαλε στο στόχαστρο «ιρακινό κέντρο στρατιωτικών συμβούλων» στη Συρία, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δυο άνθρωποι, σύμφωνα με το ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων Tasnim. Όμως ο ιρανός πρεσβευτής στη Δαμασκό διέψευσε πως στόχος της επιδρομής ήταν ιρανική εγκατάσταση και διαβεβαίωσε πως τα θύματα δεν ήταν Ιρανοί.

Από την πλευρά του, το Ιράν εξαπέλυσε πυραυλικά πλήγματα στην ημιαυτόνομη περιφέρεια του Κουρδιστάν στο Ιράκ τη 15η Δεκεμβρίου, βάζοντας ιδίως στο στόχαστρο αυτό που περιέγραψε ως «αρχηγείο» της Μοσάντ, της υπηρεσίας κατασκοπείας του Ισραήλ.

Σύμφωνα με τις τοπικές αρχές, στα πλήγματα αυτά σκοτώθηκαν τέσσερις πολίτες.

WSJ: Τα τρία σενάρια

Εβδομάδες αφότου το Ισραήλ εισέβαλε στη Γάζα ως απάντηση στην τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ συγκάλεσε συνάντηση των ηγετών του λεγόμενου «άξονα της αντίστασης». Η επίθεση, την οποία ο Χαμενεΐ είχε επαινέσει δημόσια ως «επική νίκη», σηματοδότησε ένα κρεσέντο τεσσάρων δεκαετιών ιρανικών προσπαθειών να εκπαιδεύσει και να οπλίσει ένα δίκτυο «μαχητών» για να απειλήσει τους εχθρούς του και να επεκτείνει την επιρροή του στη Μέση Ανατολή.

Όμως, πίσω από κλειστές πόρτες, ο Ιρανός ηγέτης είπε σε ανώτερους εκπροσώπους της Χαμάς, μαζί με Λιβανέζους, Ιρακινούς, Γεμενίτες και άλλους ηγέτες εξτρεμιστικών οργανώσεων, ότι η Τεχεράνη δεν είχε πρόθεση να εισέλθει απευθείας στη σύγκρουση και να διευρύνει τον πόλεμο, σύμφωνα υψηλόβαθμους αξιωματούχους της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, που επικαλείται η Wall Street Journal. Παράπλευρες μάχες, είπε, κινδύνευαν να αποσπάσουν την προσοχή του κόσμου από τις καταστροφικές εισβολές του Ισραήλ στη Γάζα. Το βασικό μήνυμα; Η Χαμάς ήταν μόνη της.

Τώρα, ωστόσο, έφτασε η ώρα της αλήθειας για το Ιράν και τον «άξονα της αντίστασης». Οι σύμμαχοι της Τεχεράνης ανάβουν συνεχώς νέες εστίες φωτιάς, από επιθέσεις τις επιθέσεις των Χούθι σε εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα μέχρι την επίθεση με drone της Κυριακής, που σκότωσε τρεις στρατιώτες των ΗΠΑ στα σύνορα Συρίας – Ιορδανίας. Με τον τρόπο αυτό ωθούν τον ευεργέτη τους πιο κοντά στο χείλος μιας άμεσης σύγκρουσης με την Ουάσιγκτον, δηλαδή σε αυτό που όλο τον προηγούμενο καιρό προσπαθούσε να αποφύγει.

Η Τεχεράνη δεν έχει τον απόλυτο έλεγχο – Διαφορετικές οι ατζέντες

Όπως εξηγεί η WSJ το ιρανικό καθεστώς – που προσφέρει χρηματοδότηση και εξοπλισμό στις ομάδες – αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της συμμαχίας, αλλά δεν ασκεί απόλυτη διοίκηση και έλεγχο πάνω της. Δεν συμμερίζονται όλα τα μέλη τη σιιτική ιδεολογία του Ιράν και όλες οι ομάδες έχουν εγχώριες ατζέντες που μερικές φορές έρχονται σε σύγκρουση με αυτές της Τεχεράνης.

Ορισμένοι δραστηριοποιούνται σε γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές, γεγονός που καθιστά δύσκολο για το Ιράν να παρέχει συνεχώς όπλα, συμβούλους και εκπαίδευση. Αυτό ισχύει για παράδειγμα για τη Χαμάς, που είναι ένα σουνιτικό κίνημα, αλλά και τους Χούθι στην Υεμένη, των οποίων οι επιθέσεις στη ναυτιλία έχουν ανατρέψει τις παγκόσμιες εμπορικές ροές και έχουν προκαλέσει αντεπιθέσεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Όσον αφορά στην αιματηρή επίθεση της Κυριακής ο Λευκός Οίκος είπε πως πιστεύει ότι οι δράστες υποστηρίχθηκαν από την Kataib Hezbollah, οργάνωση με έδρα το Ιράκ, η οποία διαθέτει δυνάμεις και στη Συρία. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είπε ότι ζυγίζει τις επιλογές του για απάντηση. Το Ιράν διατείνεται ότι δεν είχε την οποιαδήποτε ανάμειξη. Η Τεχεράνη αποστασιοποιείται από τις πολιτοφυλακές, ακόμη και όταν εξυπηρετούν τα στρατηγικά συμφέροντά της, αντιμετωπίζοντας την ισχύ των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην περιοχή.

Η προσέγγιση αυτή έχει επιτρέψει έως τώρα στην Τεχεράνη να αποφύγει τα σαρωτικά αντίποινα από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ που θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν την εξουσία της, εξηγεί ο Νόρμαν Ρουλ, ειδικός στη Μέση Ανατολή και πρώην αναλυτής της CIA. Η ιρανική επιθετικότητα, είπε, «περιλαμβάνει πάντα ενέργειες που μπορούν να αποδοθούν στην Τεχεράνη, αλλά τις οποίες το Ιράν μπορεί να αρνείται».

Η τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου δοκιμάζει αυτό το μοντέλο όσο ποτέ άλλοτε. Καταφέροντας το μεγαλύτερο μεμονωμένο χτύπημα ποτέ στο Ισραήλ – σκοτώνοντας περισσότερους από 1.200 ανθρώπους, η επίθεση πυροδότησε μια τεράστια ισραηλινή στρατιωτική εκστρατεία με στόχο την εξάλειψη της Χαμάς από προσώπου γης. Το Ισραήλ έχει ισοπεδώσει ολόκληρα τμήματα της Λωρίδας της Γάζας και έχει βάλει στο στόχαστρο τους ηγέτες της Χαμάς ακόμη και στο εξωτερικό, με πιο χαρακτηριστική την αεροπορική επιδρομή στη Βηρυτό τον Ιανουάριο, κατά την οποία σκοτώθηκε ο Σάλεχ αλ-Αροούρι, που είχε συμμετάσχει στη συνάντηση στην Τεχεράνη με τον Χαμενεΐ.

Οι επιλογές των ΗΠΑ

Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποτρέψει την επέκταση του πολέμου της Γάζας σε μία περιφερειακή σύρραξη, ανώτατοι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν προειδοποιήσει επανειλημμένα ότι σε ενδεχόμενο θανατηφόρο πλήγμα θα υπάρξει απάντηση. Ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε τη Δευτέρα ότι θα πρέπει να αναμένεται αντίδραση στην επίθεση.

«Θα απαντήσουμε αποφασιστικά σε οποιαδήποτε επίθεση και θα αναγκάσουμε εκείνους που επιτέθηκαν στα στρατεύματά μας να λογοδοτήσουν», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν στους δημοσιογράφους. «Αυτή η απάντηση θα μπορούσε να είναι πολυεπίπεδη, να έρθει σταδιακά και να διατηρηθεί με την πάροδο του χρόνου». Μέχρι στιγμής η Ούασινγκτον δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά της. Αλλά ουσιαστικά έχει 3 επιλογές στη διάθεσή της.

Μία ευθεία επίθεση σε ιρανικό έδαφος, που ζητούν ορισμένοι Ρεπουμπλικάνοι, θα ήταν άνευ προηγουμένου. Η κυβέρνηση Ρέιγκαν επιτέθηκε σε ιρανικά πλοία και υπεράκτιες πλατφόρμες πετρελαίου σε αντίποινα για την επίθεση σε αμερικανικό πολεμικό πλοίο. Αλλά ο στρατός των ΗΠΑ δεν έχει πλήξει ποτέ στόχους σε ιρανικό έδαφος. Ακόμη και ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ηγήθηκε μιας εκστρατείας «μέγιστης πίεσης» κατά του Ιράν κατά τη διάρκεια της παραμονής του στον Λευκό Οίκο, σχεδίασε, αλλά στη συνέχεια ακύρωσε απευθείας χτυπήματα στο Ιράν το 2019, όταν η Τεχεράνη κατέρριψε ένα αμερικανικό drone παρακολούθησης.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν επιδίωξε μια λιγότερο συγκρουσιακή προσέγγιση στο Ιράν, μειώνοντας σημαντικά τις πιθανότητες χτυπήματος εντός του Ιράν ή των χωρικών του υδάτων. Ωστόσο το 2024 είναι εκλογικό έτος. Και ο Τζο Μπάιντεν δεν θέλει να φανεί «αδύναμος» απέναντι στην Τεχεράνη.

Ο Γκάμπριελ Νορόνα, πρώην σύμβουλος του Ιράν στην κυβέρνηση Τραμπ, δήλωσε στη WSJ ότι το Ιράν πιστεύει ότι οι ομάδες πληρεξουσίων του μπορούν να αναγκάσουν τις ΗΠΑ να αποσυρθούν από τη Μέση Ανατολή και ότι μόνο μια ισχυρή απάντηση μπορεί να το αντιμετωπίσει. «Το χτύπημα στο εσωτερικό του Ιράν δημιουργεί μια αίσθηση ευαλωτότητας για το καθεστώς που θέλει απεγνωσμένα να αποφύγει», εκτίμησε.

Όμως τα άμεσα πλήγματα στο Ιράν κινδυνεύουν να πυροδοτήσουν έναν ολοκληρωτικό περιφερειακό πόλεμο. Πιο πιθανό θεωρείται να επιλέξει η Ουάσινγκτον να χτυπήσει τις συνεργαζόμενες με το Ιράν ομάδες ή να εντείνει την πίεση στην ήδη δοκιμαζόμενη ιρανική οικονομία με πρόσθετες κυρώσεις.

Αναλυτές και οικονομολόγοι έχουν εκφράσει σοβαρές ανησυχίες για το ενδεχόμενο τα αμερικανικά αντίποινα να προκαλέσουν μια νέα κρίση στο πετρέλαιο και την αγορά ενέργειας. Ήδη οι traders, όπως αναφέρει το Forbes, προσπαθούν να καταλάβουν πού θα οδηγήσει η τελευταία κλιμάκωση.

Μια αμερικανική επίθεση σε ιρανικό έδαφος αναμφίβολα θα εκτόξευε τις τιμές του πετρελαίου και κατά συνέπεια θα προκαλούσε ένα νέο γαϊτανάκι οικονομικής αστάθειας.

Το Ιράν είναι μια από τις μεγαλύτερες πετρελαϊκές χώρες και η Τεχεράνη ελέγχει σε σημαντικό βαθμό τη βασική οδό διακίνησης του «μαύρου χρυσού», το Στενό του Ορμούζ, του πορθμού που αποτελεί το μοναδικό θαλάσσιο πέρασμα του κόλπου. Από αυτό περνάει το 25% με 30% της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου.

Στον αντίποδα η Δύση μαστίζεται ακόμη από το πληθωριστικό κύμα που προκάλεσε η ενεργειακή κρίση ύστερα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πρόκειται, όπως αναφέρουν οι αναλυτές, για τον «νέο μαύρο κύκνο» στην παγκόσμια οικονομία.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, WSJ, Naftemporiki, Ieidiseis