NewsEdit Του Πέτρου Βαμβακά*
Οι βουλευτικές εκλογές στην Πορτογαλία της περασμένης Κυριακής πιστοποίησαν για άλλη μια φορά αυτό που έχουμε παρατηρήσει σε εκλογικές αναμετρήσεις από το 2019. Το κίνημα των αγανακτισμένων της περασμένης δεκαετίας έχει πλέον γυρίσει προς την λαϊκή δεξιά, μετά από την απογοήτευση και μη αποτελεσματικότητα της λαϊκίστικης αριστεράς από το 2012 μέχρι το 2019. Το φαινόμενο εξελίσσεται σε όλες σχεδόν τις «αναπτυγμένες δημοκρατίες» ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη πανδημία, η οποία καθυστέρησε αυτήν την εξέλιξη, ας μην ξεχάσουμε τις διαδηλώσεις του 2019, αλλά στον απόηχο της πανδημίας η αγανάκτηση έχει επανέλθει και ψάχνει έκφραση στην αντίθετη πολιτική όχθη.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο διεύρυνε την δυσαρέσκεια προς τις κυβερνήσεις ως προς την αποτελεσματικότητα και το κόστος των πολιτικών που εφαρμόστηκαν. Οι οικονομικές επιπτώσεις της επιδοματικής πολιτικής κατά την περίοδο της πανδημίας και της ανεξέλεγκτης ακρίβειας και πληθωριστικής πίεσης, η αναποτελεσματικότητα του κοινωνικού κράτους ως προς την υγεία, την παιδεία, την σίτιση, και την στέγαση είναι άμεσα συνδεδεμένα με την σημερινή αγανάκτηση παγκοσμίως, ιδιαίτερα στα λαϊκά στρώματα της κοινωνίας. Η περίοδο της πανδημίας δεν δημιούργησε τα προβλήματα αλλά υπέδειξε την κυβερνητική ανεπάρκεια και άνοιξε περαιτέρω την ψαλίδα της προϋπάρχουσας ανισότητας. Μιας ανισότητας που δεν ήταν μόνον οικονομική αλλά βαθιά πολιτισμική και σαν αποτέλεσμα ταξική. Ανισότητα που δεν μπορεί να εξισορροπήσει και να καλυφθεί με πολιτικά διαγγέλματα επιδοματικών υποσχέσεων. Ενδεικτικό του πολιτισμικού χάσματος είναι και οι πολιτικές των ταυτοτήτων, οι οποίες είναι μέσα στα πλαίσια της φιλελεύθερης κοινωνίας και των δικαιωμάτων του ατόμου, της ισότητας και της πρόσβασης στην αγορά. Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα σε προσωπικές κοινωνίες βασισμένες σε συλλογικές εθνικές και ταξικές ταυτότητες.
Η σημερινή μετάβαση που παρατηρούμε δεν είναι απλά στα πλαίσια της πολιτικής αλλά στα πλαίσια της πολιτισμικής και ιδεολογικής προς την ατομική ταυτότητα ως προς την ισότιμη πρόσβαση στην αγορά και τον ανταγωνισμό με νικητές και ηττημένους. Είναι οι φωνές των ηττημένων ή εκείνων που δεν μπορούν να ακολουθήσουν την ραγδαία και συστημική αλλαγή. Την περασμένη δεκαετία οι «αγανακτισμένοι» ακολούθησαν τις σειρήνες «αριστερών» κομμάτων, όπως των Ποδέμος, του ΣΥΡΙΖΑ, και των Πέντε Αστέρων με αποτέλεσμα να απογοητευτούν όταν δεν ήταν εφικτό για αυτά τα κόμματα να ανατρέψουν τα συστημικά αίτια της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Ο εκλογικός αφανισμός όλων αυτών των κομμάτων ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα.
Τα εκλογικά αποτελέσματα της περασμένης Κυριακής κατοπτρίζουν ακριβώς αυτό το φαινόμενο το οποίο θα δούμε και στις επερχόμενες Ευρωεκλογές του Ιουνίου. Στην Πορτογαλία μια κυβέρνηση σοσιαλιστών βυθισμένη σε οικονομικά σκάνδαλα κατεβαίνει σε εκλογές στις οποίες κατακερματίζεται. Ακριβώς το ίδιο σενάριο το έχουμε παρατηρήσει επανειλημμένα από την Φινλανδία μέχρι την Αργεντινή και εκείνοι που επωφελούνται είναι η λαϊκή και δημαγωγική δεξιά με τον εθνικό-κεντρικό λόγο έναντι της «λαϊκίστικης» ταξικό-κεντρικής αριστεράς. Δυστυχώς, και αυτήν την φορά θα αποδειχθεί ότι δεν θα βρεθούν λύσεις και το χάσμα θα διευρυνθεί μαζί με την απογοήτευση. Η Πορτογαλία ακολούθησε το παράδειγμα της Φιλανδίας, της Ιταλίας, της Αργεντινής και της Ολλανδίας, όπου η έκφραση της αγανάκτησης μεταφέρθηκε από τα αριστερά στα δεξιά. Η αναποτελεσματικότητα κάθε φορά διευρύνει την δυσαρέσκεια όσες φορές και να εκφραστεί το «Αρκετά» Chega.
*Ο Πέτρος Βαμβακάς, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης