NewsEdit Η Τζέλα Αλιπράντη από την εφημερίδα Εποχή συζήτησε με τον συγγραφέα Δημήτρη Παπανικολόπουλο, για «τον ρόλο των γενεών στα κινήματα της σύγχρονης Ελλάδας, τις διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται λόγω συνθηκών και πολιτικών επιλογών στην κινηματική κοινότητα σήμερα και τη διαμόρφωση των Millennials ως μια πολιτική γενιά».
Τι καλύτερο για τις Ιδέες να φιλοξενούν σήμερα αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία δύο δικών μας ανθρώπων, και μάλιστα Millennials; Ιδιαίτερα, οι εξ ημών Boomers (2) που θα την διαβάσουν, θα αποκτήσουν μια πρώτη συνοπτική εικόνα αυτών των νέων σε ηλικία ανθρώπων της σημερινής εποχής, που δρουν πολιτικά με τον δικό τους τρόπο και στη χώρα μας. Φυσικά, πολύ περισσότερα θα μάθουν γι’ αυτή τη γενιά εκείνες και εκείνοι, ανεξαρτήτως ηλικίας, που θα μελετήσουν το ίδιο το βιβλίο.
Επιμέλεια: Χάρης Γολέμης
Στο βιβλίο σου Οι Millennials στον δρόμο χρησιμοποιείς τη γενιά ως επεξηγηματικό και αναλυτικό παράγοντα για τη μελέτη των κινημάτων. Γιατί θεωρείς σημαντική την ανάλυση του φαινομένου υπό αυτό το πρίσμα και πώς συνδιαλέγεται ο παράγοντας της ηλικίας με αυτούς της τάξης και του φύλου;
Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε και εμπειρικά, οι νέοι άνθρωποι αποτελούν τις περισσότερες φορές την κρίσιμη μάζα των κινημάτων. Αν εξαιρέσουμε το εργατικό κίνημα, όλα τα υπόλοιπα έχουν ως βάση τους νέους ανθρώπους, από τους οποίους προέρχεται και το πλέον ριζοσπαστικό ρεπερτόριό τους. Θα μπορούσαμε να πούμε πως όχι μόνο στην εποχή μας, αλλά και παλαιότερα, δεν λογίζονται κοινωνικά κινήματα χωρίς την πρωταγωνιστική παρουσία των νέων ανθρώπων. Όχι μόνο οι νέοι άνθρωποι που συναντιούνται με τα κινήματα τα διαμορφώνουν, αλλά και αντίστροφα τα κινήματα διαμορφώνουν τις γενιές. Αν, δηλαδή, ένας άνθρωπος στα νεανικά του χρόνια συμμετέχει, οργανωμένα ή μη, στην κινηματική δράση, τότε είναι πολύ πιθανό αυτή να διαμορφώσει τις απόψεις του, την προσωπικότητα και την ταυτότητά του, και αυτές οι εμπειρίες να την/τον ακολουθούν για μια ζωή. Για παράδειγμα, η γενιά του Πολυτεχνείου μέχρι και σήμερα τις περισσότερες φορές ψηφίζει πιο αριστερόστροφα από την προηγούμενη και την επόμενη γενιά.
Ή γενιά του ‘60, οι Boomers, οι οποίοι κινητοποιήθηκαν πάρα πολύ παλιότερα (πόλεμος του Βιετνάμ, Μάης του ‘68 κ.λπ.), απέκτησαν κάποια χαρακτηριστικά που τους ακολουθούν μέχρι σήμερα. Πιστεύω, αντίστοιχα, ότι οι Millennials, από την εποχή του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος μέχρι την εποχή της λιτότητας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, αφήνουν και αυτοί ένα στίγμα μέσω των αγώνων τους, ενώ διαμορφώνονται μέσα από αυτούς. Η η γενιά, βέβαια, είναι ένας ερμηνευτικός παράγοντας μεταξύ άλλων. Δεν είναι ο μόνος, αλλά παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Οπωσδήποτε οι γενιές δεν είναι ενιαίες, όπως δεν είναι άλλωστε και τα φύλα (πχ, δεν κινητοποιούνται όλες οι γυναίκες για την ισότητα). Όπως και στην περίπτωση του φεμινισμού, έτσι και σε όλα τα κινήματα, οι άνθρωποι που κινητοποιούνται είναι αυτοί που έχουν να κερδίσουν ή/και να χάσουν κάτι, που νιώθουν τις απειλές και τις ευκαιρίες ταυτόχρονα. Αυτοί συνήθως πρωταγωνιστούν στα κινήματα. Εν γένει, λοιπόν, θα λέγαμε ότι οι νέοι που συμμετέχουν δεν προέρχονται ούτε από τα ανώτερα στρώματα, ούτε από τα πολύ χαμηλά, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο.
Πράγματι, ιστορικά παρατηρείται η έντονη παρουσία των νέων στα κινήματα. Πέραν της βιολογικής διαθεσιμότητας, όπως και άλλων παραγόντων που εντοπίζεις στο βιβλίο και θα θέλαμε να μας τους αναλύσεις, μήπως σ’ αυτό παίζει ρόλο και το φαντασιακό πρότυπο του «επαναστατημένου νέου»; Ανέφερες πως οι άνθρωποι που συμμετέχουν στα κινήματα διατηρούν ένα πιο ριζοσπαστικό προφίλ στη διάρκεια της ζωής τους. Αυτό αφορά τους ρόλους που κατέχουν στην πολιτική δράση ή επειδή και σε επίπεδο ιδεών παραμένουν πιο ανοιχτοί σε νέες προσεγγίσεις;
Αρχικά, οι νέοι άνθρωποι ψάχνουν την ταυτότητά τους και προσπαθούν να τη βρουν μέσα σε κάποιες συλλογικότητες. Από τα εφηβικά τους χρόνια μέχρι τα 30 τους πασχίζουν να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους, να ξέρουν ποιες/ποιοι είναι, με ποιους/ες είναι κ.λπ. Η συμμετοχή στα κινήματα, λοιπόν, είναι ένας από τους τρόπους να απαντήσουν σε ερωτήματα που αφορούν την ταυτότητά τους. Έπειτα, οι νέες και οι νέοι έχουν ουσιαστικά λιγότερα δικαιώματα, κι ας έχουν τυπικά πολιτικά δικαιώματα από τα 17 τους. Μπορεί να ψηφίζουν, αλλά δεν ψηφίζονται, δεν έχουν εν γένει τις ίδιες ευκαιρίες να βρεθούν σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Γι’ αυτό τους βλέπουμε να δραστηριοποιούνται απέναντι σε ένα σύστημα που κυριαρχείται από τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους, οι οποίοι πολύ συχνά δεν ακούνε τη φωνή τους. Όταν φτάνουν σε μια ηλικία που πλέον έχει διαμορφωθεί η ταυτότητά τους, συχνά βλέπουμε μια απομάκρυνση από αυτές τις δράσεις και μια προσπάθεια να βρεθούν σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Δεν θέλω να πω ότι οι άνθρωποι συντηρητικοποιούνται υποχρεωτικά όσο μεγαλώνουν, αλλά σίγουρα παύουν να είναι τόσο ρηξικέλευθοι ή δεκτικοί σε νέα ερεθίσματα. Είναι πιο δύσκολο να αλλάξουν απόψεις, παρότι βέβαια αυτό μπορεί να συμβεί. Άλλωστε, μετά υπεισέρχονται και οι οικογενειακές ευθύνες, οι επαγγελματικές υποχρεώσεις, κ.ο.κ. Όλα αυτά περιορίζουν τον διαθέσιμο χρόνο για δράση, ενώ παράλληλα οι άνθρωποι βαραίνουν από την κούραση και τα άγχη.
Οι Millennials στην Ελλάδα πώς έχουν διαμορφωθεί συγκριτικά με τις προηγούμενες γενιές; Πρόκειται για μια πολιτική γενιά ή μόνο για κοινωνιολογική κατηγορία;
Στον δημόσιο λόγο αναφερόμαστε σε κάποιες κοινωνιολογικές γενιές, πχ. στους Boomers και τη Gen Z3, τα παιδιά του 21ου αιώνα. Είναι κάποιοι συμβατικοί διαχωρισμοί που εξυπηρετούν τον δημόσιο διάλογο, αλλά και την έρευνα. Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι που ανήκουν σε μία κοινωνιολογική γενιά έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, καθώς εκτίθενται σε κοινά ερεθίσματα. Για παράδειγμα, στη διαμόρφωση της ταυτότητας των Millennials κρίσιμο ρόλο έχουν παίξει η ψηφιοποίηση και η παγκοσμιοποίηση, που δεν επηρέασαν τις προηγούμενες γενιές. Αλλά οι κοινωνιολογικές γενιές –που μπορούν να αναγνωρίζονται μέσα από τα χαρακτηριστικά της κοινής κατανάλωσης, της κοινής κουλτούρας κ.λπ.– δεν ευθυγραμμίζονται ακριβώς με τις πολιτικές γενιές. Αυτές είναι οι γενιές που φτιάχνονται στο πλαίσιο σημαντικών πολιτικών γεγονότων, πχ. η Μεταπολίτευση ή οι κινητοποιήσεις του 1-1-4. Οι Millennials, λοιπόν, είναι μια κοινωνιολογική γενιά που διαμορφώθηκε από τον νεοφιλελευθερισμό, τη λιτότητα, την επισφαλειοποίηση και την ψηφιακή επανάσταση που άλλαξε τον τρόπο του σχετίζεσθαι.
Ταυτόχρονα, ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της γενιάς (όχι ολόκληρη, καθώς δεν συμμετέχουν ποτέ όλοι/ες στα κινήματα) ήταν αριστερόστροφο και συμμετείχε στις μεγάλες κινητοποιήσεις κατά τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, διαμορφώνοντας κοινές μνήμες και ταυτότητα, που είναι πολύ πιθανό να την ακολουθήσουν και στο μέλλον. Είναι πολύ πιθανό, δηλαδή, η γενιά των Millennials να παραμείνει στην ιστορία ως μια αντι-νεοφιλελεύθερη γενιά. Αυτό θα το δούμε στο μέλλον βέβαια, καθώς η γενιά είναι και τόπος μνήμης, την αναγνωρίζεις δηλαδή a posteriori, αφού έχουν κατασταλάξει οι εμπειρίες και έχει «τελεσιδικήσει» η Ιστορία. Υπάρχουν, βέβαια, και γενιές που έχουν συνείδηση ότι γράφουν Ιστορία ή ότι είναι διαφορετικές, είτε λόγω της έντασης των γεγονότων είτε λόγω της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής συνθήκης που βιώνουν σε σχέση με τις παρελθοντικές γενιές.
Οι Millennials είναι μια γενιά τα μέλη της οποίας, πριν καν κινητοποιηθούν, σκέφτονταν πως είναι μια ιδιαίτερη γενιά λόγω των διαφορετικών συνθηκών που βίωναν. Έπειτα, μέχρι και την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, οι Millennials κινητοποιήθηκαν σε κάθε ευκαιρία: αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα εντός και εκτός Ελλάδας, υπεράσπιση άρθρου 16, εξέγερση του Δεκέμβρη, πλατείες και αντιμνημόνιο. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι εκτέθηκαν σε μεγάλης σημασίας γεγονότα που κράτησαν καιρό και έτσι μπορούμε να πούμε ότι η πολιτική ταυτότητα που διαμόρφωσαν, μπορεί να τους ακολουθήσει και στο μέλλον. Μένει να το δούμε. Ταυτόχρονα, η ψηφιακή επανάσταση έκανε πιο σημαντική τη χρήση των social media και του διαδικτύου. Έτσι, βλέπουμε να κερδίζει περισσότερο έδαφος η οριζόντια επικοινωνία. Στους νέους ανθρώπους σήμερα δεν αρέσει να συμμετέχουν σε γραφειοκρατικές και ιεραρχικές δομές. Προτιμούν την άμεση δράση. Δεν συμμετέχουν σε σχέδια που θα αποδώσουν κάποια στιγμή στο μέλλον, θέλουν να δουν τα αποτελέσματα τώρα. Διαφορά βλέπουμε και στον λόγο που χρησιμοποιούν (αποφεύγουν τον πολύ ιδεολογικοποιημένο και ξύλινο λόγο των συνδικάτων και των κομμάτων), όπως και στη διαθεματικότητα των κινημάτων. Έχουμε, λοιπόν, διαφοροποιήσεις από την προηγούμενη γενιά τόσο στο ρεπερτόριο δράσης και τα οργανωτικά μοντέλα, όσο και στον λόγο.
30-31_papanikolopoulos_2.jpg
Η αυξημένη χρήση του διαδικτύου προκαλεί την τάση των Millennials για πιο χαλαρή στράτευση και οριζόντια οργάνωση, ή απορρέει από αυτήν; Υπάρχει, δηλαδή, αποκλεισμός τους από πιο ηγετικούς ρόλους στα κινήματα και σε άλλες πολιτικές δομές, τον οποίο παρακάμπτουν με αυτόν τον τρόπο, ή η ψηφιοποίηση καλλιεργεί την προτίμηση για άλλες μορφές οργάνωσης;
Ισχύουν και τα δύο, καθώς η εποχή διαμορφώνει τη γενιά, η οποία με τη συμμετοχή της στα κινήματα την επηρεάζει. Γι’ αυτό είναι και τόσο σημαντική η έννοια της γενιάς∙ γιατί μεταξύ των εξελίξεων της εποχής και των χαρακτηριστικών των κινημάτων μεσολαβεί αυτή ως υποκείμενο. Οι νέοι ακολουθούν, λοιπόν, τις εξελίξεις της εποχής τους, αλλά κάνουν και μια επιλογή που σχετίζεται με την κρίση αντιπροσώπευσης. Ήδη από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, είδαμε ότι παραδοσιακές οργανώσεις, κόμματα και συνδικάτα έχαναν έδαφος, λόγω γραφειοκρατικοποίησης και αδυναμίας να ενσωματώσουν τα νέα αιτήματα της κοινωνίας, μιας κοινωνίας εξατομίκευσης. Η εξατομίκευση, πρέπει να πούμε, δεν έχει μόνο αρνητικό πρόσημο, έχει και θετικό, από την άποψη του τονισμού της προσωπικής αξίας, της αυτοέκφρασης και της επιθυμίας για ισότιμη συμμετοχή στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Έχει γραφτεί πολλές φορές ότι οι νέες γενιές, οι Millennials και η Gen Z, είναι απολίτικες. Αυτό διαψεύδεται, αφού αφορά απλώς στην απομάκρυνσή τους από τη θεσμική πολιτική. Κατά τα άλλα, χρησιμοποιούν ως όχημα πολιτικοποίησης τα κινήματα και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Οπότε, η σχέση των νέων γενιών με τα ψηφιακά μέσα δεν συνιστά μόνο ένα αποτύπωμα των ψηφιακών εξελίξεων, αλλά και μία επιλογή να στραφούν σε νέες μορφές πολιτικής δράσης, με χαρακτηριστικά οριζοντιότητας και συμπερίληψης.
Ανέφερες ότι τα κινήματα της νέας γενιάς διαφοροποιούνται και ως προς τα αιτήματα. Πρόκειται για μια διαφοροποίηση συνέχειας –παίρνουν, δηλαδή, τη σκυτάλη από παλαιότερα κινήματα και πάνε ένα βήμα παραπέρα– ή αντιπαράθεσης; Τα νέα κινήματα έχουν ανατρεπτικά χαρακτηριστικά μιας μεγάλης αφήγησης για έναν διαφορετικό κόσμο, όπως παλαιότερα, ή αφορούν μάχες υπεράσπισης και διεκδίκησης επιμέρους αγαθών και δικαιωμάτων;
Οπωσδήποτε έχει υπάρξει μια μετατόπιση από τις προηγούμενες γενιές. Το πρόταγμα των Millennials δεν είναι τόσο ολιστικό∙ αυτό βέβαια απηχεί τις παγκόσμιες αλλαγές στην κοινωνία που προαναφέραμε. Έχει υπάρξει ένας κατακερματισμός του κοινωνικού και του εργασιακού χώρου και είναι πολύ πιο δύσκολο να συνθέσεις μεγάλες αφηγήσεις και αυτές να γίνουν πιστευτές. Από τη μία, η κοινωνία της εξατομίκευσης διαμερισματοποιεί τα αιτήματα, τα ξεχωρίζει, και αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως υποχώρηση, καθώς οι άνθρωποι παλεύουν μόνο για το επιμέρους, όταν αυτό εξαρτάται από το συνολικό. Από την άλλη, όμως, το να υπάρχουν και μονοθεματικά κινήματα δεν είναι απαραίτητα κακό, αφού επιτρέπει τη συμμετοχή ανθρώπων που ενδιαφέρονται μόνο για το x θέμα, πχ. την οικολογία, την αναπηρία, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ κ.λπ. Γίνεται, βέβαια, προσπάθεια, όπως είπαμε, να βρεθούν οι κοινές αιτίες που παράγουν αυτά τα προβλήματα, στο πλαίσιο μιας διαθεματικής ανάλυσης, αλλά κυρίως επικρατούν τα μονοθεματικά κινήματα, σε αντίθεση με τα παλαιότερα, που ενοποιούνταν από μία μεγάλη αφήγηση, αναρχική, αριστερή, σοσιαλδημοκρατική κ.λπ. Τα αιτήματα των Millennials αποτελούν σε έναν βαθμό συνέχεια των αιτημάτων των προηγούμενων γενεών. Για παράδειγμα, στο φεμινιστικό κίνημα, τα αιτήματα του τρίτου κύματος είναι μετεξέλιξη του δεύτερου, αλλά ταυτόχρονα ο τρόπος που γίνεται η επικαιροποίησή τους τού προσδίδει νέα δυναμική. Από την άλλη, παρατηρούνται και τομές, με αντιπαραθετικά αιτήματα, όπως στο ζήτημα της σεξεργασίας και της παρένθετης μητρότητας. Υπάρχει, λοιπόν, μια συνέχεια σε αιτήματα, τρόπους δράσης και οργανωτικά μοντέλα, που όμως τροποποιούνται, ενώ υπάρχει και ένας βαθμός καινοτομίας και αντιπαράθεσης.
Παρατηρείται, λοιπόν, περισσότερο ένα χάσμα γενεών μεταξύ των Millennials και των Boomers ή μια γενεαλογική σύγκρουση υπό όρους διαφορετικών πολιτικών γενεών και πεποιθήσεων;
Υπάρχει ένα χάσμα γενεών, που δεν χρειάζεται όμως να το υπερτιμούμε. Όπως σε όλες τις σχέσεις υπάρχει ταυτόχρονα σύγκρουση και συνεργασία στη βάση της διαγενεακής διαφοράς. Έτσι και στην κινηματική κοινότητα σήμερα, υπάρχουν στοιχεία αντιπαράθεσης, που βασίζονται στις διαφορετικές εμπειρίες και στοχεύσεις, υπάρχει όμως και συνεργασία. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, ένα κίνημα να σταδιοδρομήσει χωρίς αυτήν, αφού κάθε γενιά φέρνει κάτι που δεν το έχει η άλλη. Για παράδειγμα, οι παλαιότερες γενιές κομίζουν εμπειρία και οι νεότερες δυναμισμό τόσο στον τρόπο δράσης, όσο και σε γνωστικό επίπεδο.
Οι Millennials, βέβαια, μπορεί να θεωρούνται, μαζί και με την Gen Z, ακόμα νέα γενιά, αλλά βιολογικά οι περισσότεροι είναι μεσήλικες. Υπάρχει ένα μπλοκάρισμα ηλικιακής μετάβασης; Αν συνεχίσουν να θεωρούνται αιωνίως νέα παιδιά, τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό τόσο για την πολιτική, οικονομική και κοινωνική τους ζωή και ταυτότητα, όσο και για την πορεία της κοινωνίας; Υπάρχει κίνδυνος η ζωή να τους προσπεράσει, χωρίς να συγχρονιστούν ποτέ με αυτήν;
Ναι, υπάρχει σαφώς τέτοιος κίνδυνος. Να διευκρινίσουμε πως η ηλικιακή μετάβαση αφορά κάποια σημαντικά σταυροδρόμια της ζωής του ανθρώπου, πχ. πότε φεύγεις από το οικογενειακό σπίτι, πότε κάνεις οικογένεια, πότε γίνεσαι οικονομικά ανεξάρτητη/ος κ.λπ. Στις μέρες μας, φαίνεται ότι αυτή η ηλικιακή μετάβαση παρατείνεται, αφού παρατείνεται η οικονομική επισφάλεια, οι σπουδές, ο χρόνος δημιουργίας οικογένειας κ.ο.κ., οπότε ένας άνθρωπος μπορεί να θεωρείται νέα ή νέος πολύ πέραν των 30 ετών. Υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες για το ποιοι/ες μπορούν να θεωρούνται νέοι/ες, αλλά οι περισσότερες συντείνουν στις ηλικίες μεταξύ 30 και 40 ετών. Υπάρχουν, βέβαια, και αυτοί που λένε ότι η νεότητα είναι ένα state of mind, από την άποψη ότι νέοι είναι όσοι κυνηγούν πάντα κάτι καινούργιο κ.λπ.
Δεν θα το προσυπέγραφα αυτό, όχι γιατί η νεότητα είναι βιολογικό μέγεθος, δεν είναι. Διαμορφώνεται από πολιτικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Παράλληλα, όμως, η νεότητα δεν είναι αποσυνδεδεμένη από την ηλικία, χωρίς να είναι ευθέως εξαρτημένη από αυτήν. Σε κάθε περίπτωση, η ηλικιακή μετάβαση είναι πολύ δύσκολη σήμερα για τους Millennials, όχι μόνο για όσους/ες μένουν ακόμα στα παιδικά τους δωμάτια, αλλά γιατί εν γένει δυσκολεύονται να αναλάβουν τους ρόλους που είχαν αναλάβει οι γονείς τους στην αντίστοιχη ηλικία. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την κοινωνία μας; Η πρώτη συνέπεια, που ήδη βλέπουμε, είναι η δημογραφική γήρανση. Σε ένα μάλλον ανεπίγνωστο επίπεδο, οι Millennials, προκειμένου να καταφέρουν να διατηρήσουν το βιοτικό τους επίπεδο, δεν αναλαμβάνουν οικογενειακούς ρόλους, δεν κάνουν παιδιά. Η Ελλάδα είναι από τις πλέον γερασμένες κοινωνίες της Ευρώπης –και αυτό μπορεί να λυθεί μόνο με την αθρόα εισδοχή μεταναστών. Δεν υπάρχει περίπτωση, δηλαδή, οι Millennials να αλλάξουν συμπεριφορά ως προς αυτό, καθώς δεν σχετίζεται μόνο με θέματα του τρόπου απόλαυσης της ζωής, αλλά και με πρακτικούς λόγους: Η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού έχει καταστρέψει την αναπαραγωγική δυνατότητα των νέων γενιών.
πηγή: Η εποχη
Σημειώσεις:
1. ΣτΕ: Άντε πάλι το γλωσσάρι, μέχρι να συνηθίσουμε οι μεγαλύτεροι τη γλώσσα της νέας γενιάς. Millennials, λοιπόν, είναι η ηλικιακή ομάδα που περιλαμβάνει όσες και όσους γεννήθηκαν την περίοδο από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80 έως τα μέσα της δεκαετία του 1990, δηλαδή αυτοί/ές που ενηλικιώθηκαν στην αρχή της νέας χιλιετίας (millennium) και σήμερα είναι, πάνω-κάτω, μεταξύ 28 και 43 ετών.
2. ΣτΕ: Boomers αποκαλούνται οι γεννημένοι/ες την πρώτη και τη δεύτερη μεταπολεμική δεκαετία: 1945-1955 (68-78 ετών σήμερα),και 1955-1965 (58-68 ετών σήμερα). Αποκαλούνται και baby-boomers, με τον όρο να αναφέρεται στη μεγάλη αύξηση (boom) των γεννήσεων αμέσως μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
3. ΣτΕ: Gen Z, σύντμηση του Generation Z (Γενιά Ζ), είναι η γενιά των ανθρώπων που έχει γεννηθεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 (ας πούμε, το 1997) μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2010 (ας πούμε, το 2012), δηλαδή είναι σήμερα μεταξύ 11 και 26 ετών.