Ήταν η αυγή μιας νέας εποχής. Οι καμινάδες των εργοστασίων ξερνούσαν καπνό πάνω από τις πόλεις, κι ο αέρας μύριζε κάρβουνο και ιδρώτα. Στις συνοικίες, οι άνθρωποι ξυπνούσαν πριν το φως, στοιβάζονταν σε βάρδιες που διαρκούσαν δώδεκα, δεκατέσσερις, δεκαέξι ώρες.
Κανείς δεν μετρούσε τα παιδιά που χάνονταν στα ορυχεία, τις γυναίκες που λύγιζαν στις μηχανές, τα κορμιά που άφηναν πίσω τους τα εργατικά ατυχήματα. Κι όμως, κάτι άρχιζε να αλλάζει. Μια ιδέα γεννιόταν: οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ξεκούραση, οχτώ ώρες ελεύθερου χρόνου. Το όνειρο του οχτάωρου γινόταν φλόγα.
Στο Σικάγο, το καμίνι της οργής, η φλόγα αυτή φούντωνε. Συνδικάτα, σοσιαλιστές, αναρχικοί, μετανάστες – Γερμανοί, Ιρλανδοί, Ιταλοί – όλοι ενώνονταν κάτω από τη σημαία του εργατικού κινήματος. Η 1η Μαΐου 1886 ήταν η μέρα τους. Το σύνθημα διαπερνούσε τα εργοστάσια σαν ηλεκτρικό ρεύμα: «Eight hours for work, eight hours for rest, eight hours for what we will!»
Στην αρχή, όλα έμοιαζαν γιορτή. Εκατοντάδες χιλιάδες κατέβηκαν σε πορείες σε όλη την Αμερική. Στο Σικάγο μόνο, πάνω από 80.000 απεργοί πλημμύρισαν τους δρόμους. Οι ηγέτες του κινήματος – ο Άλμπερτ Πάρσονς, ο Όγκαστ Σπάις, ο Σάμιουελ Φίλντεν – μιλούσαν με πάθος, καλώντας σε ειρηνική αντίσταση, μαζική ανυπακοή, αξιοπρέπεια.
Όμως το σύστημα δεν συγχωρούσε τη διεκδίκηση. Στις 3 Μαΐου, έξω από το εργοστάσιο McCormick Reaper Works, οι απεργοί συγκρούστηκαν με απεργοσπάστες και αστυνομικούς. Η αστυνομία άνοιξε πυρ. Δύο εργάτες έπεσαν νεκροί, το αίμα τους πότισε το πεζοδρόμιο και φούντωσε τη σπίθα.
Την επόμενη, 4 Μαΐου, οργανώθηκε συγκέντρωση στην πλατεία Haymarket. Η βροχή έπεφτε ψιλή, το πλήθος ήταν λιγότερο, αλλά η οργή δεν είχε σβήσει. Οι αστυνομικοί στέκονταν απέναντι, σε παράταξη. Οι ομιλητές μιλούσαν για δικαιοσύνη, για τα δικαιώματα των εργατών, για τον φόβο που προσπαθούσε να τους φιμώσει. Η συγκέντρωση πλησίαζε στο τέλος της, όταν ένα άγνωστο χέρι πέταξε μια βόμβα.
Η έκρηξη τσάκισε το πλήθος. Επτά αστυνομικοί σκοτώθηκαν, δεκάδες τραυματίστηκαν. Η αστυνομία απάντησε με μανία: πυροβόλησε στα τυφλά, σκότωσε εργάτες, συνέλαβε ηγέτες του κινήματος, έκανε έρευνες χωρίς εντάλματα, εισέβαλε σε σπίτια αναρχικών και σοσιαλιστών. Η υπόθεση Haymarket έγινε εθνική υστερία.
Οκτώ άνδρες συνελήφθησαν – οι περισσότεροι δεν ήταν καν παρόντες όταν έσκασε η βόμβα. Η ενοχή τους δεν αποδείχθηκε ποτέ, αλλά η καταδίκη τους ήταν προαποφασισμένη. Ο δικαστής τους καταδίκασε σε θάνατο. Στις 11 Νοεμβρίου 1887, τέσσερις από αυτούς οδηγήθηκαν στην αγχόνη. Ο Λούις Λινγκ, ο νεότερος, αυτοκτόνησε στο κελί του λίγο πριν απαγχονιστεί. Άφησε πίσω του ένα τελευταίο μήνυμα: «Η σιωπή σας δεν θα σας σώσει.»
Τα χρόνια πέρασαν. Οι αληθινοί ένοχοι της βόμβας δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ. Το 1893, ο κυβερνήτης του Ιλινόις αθώωσε τους επιζώντες και αναγνώρισε δημόσια ότι δεν υπήρχαν στοιχεία εναντίον τους.
Όμως το αίμα των μαρτύρων του Haymarket είχε ήδη χαράξει την Ιστορία. Η 1η Μαΐου έγινε σύμβολο. Οι εργάτες όλου του κόσμου την αγκάλιασαν ως δική τους ημέρα. Η Πρωτομαγιά δεν ήταν πια γιορτή των λουλουδιών, αλλά των αγώνων. Η μνήμη των οχτώ του Haymarket έγινε ζωντανή σημαία.
Σε Παρίσι, Βερολίνο, Αθήνα, Μπουένος Άιρες, Σανγκάη – παντού όπου οι εργάτες σήκωναν κεφάλι, οι σκιές των Πάρσονς, Σπάις, Λινγκ και των συντρόφων τους στέκονταν εκεί. Γιατί η ιστορία της Πρωτομαγιάς δεν γράφεται με πανηγυρικούς, αλλά στον αγώνα. Στο πεζοδρόμιο του Σικάγο, στη σκάλα της αγχόνης, στη βροχή της 4ης Μαΐου. Εκεί που η φωνή των εργαζομένων τόλμησε να διεκδικήσει.
