ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Τους τελευταίους μήνες και υπό την πίεση της αποκάλυψης διεθνών σκανδάλων φοροαποφυγής και φοροδιαφυγής, όπως τα Panama και Paradise Papers, η Κομισιόν κι ακόμα περισσότερο το Ευρωκοινοβούλιο έχουν αναπτύξει πρωτοβουλίες ενίσχυσης θεσμών του Ευρωπαϊκού Δικαίου και των Εθνικών Δικαίων, καθώς και διαδικασιών οι οποίες θα επιτρέπουν την καταγγελία σκανδάλων και την προστασία των καταγγελτών (whistleblowers) και των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.
Ειδικότερα, η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 24 Οκτωβρίου 2017 ψήφισε με ψήφους 399 υπέρ, 101 κατά και 166 αποχές την έκθεση με τίτλο «Θεμιτά μέτρα για την προστασία των καταγγελτών, που ενεργούν προς το δημόσιο συμφέρον όταν αποκαλύπτουν εμπιστευτικές πληροφορίες για επιχειρήσεις και δημόσιους οργανισμούς» (το αρχείο της έκθεσης επισυνάπτεται στα ελληνικά).
Το ζήτημα αποκτά μία ιδιαίτερη επικαιρότητα στην Ελλάδα, καθώς με αφορμή την έρευνα για το σκάνδαλο Novartis, ο θεσμός των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος δέχεται οξύτατες και στοχευμένες επιθέσεις, που υπηρετούν ολοφάνερες σκοπιμότητες εκ μέρους προσώπων και κομμάτων.
Ενδεικτικά στην παράγραφο 2 της έκθεσής του το Ευρωκοινοβούλιο αναφέρει ότι «είναι παράλογο και ανησυχητικό το γεγονός ότι πολίτες και δημοσιογράφοι διώκονται ποινικά αντί να τους παρέχεται νομική προστασία, όταν αποκαλύπτουν πληροφορίες χάριν του δημοσίου συμφέροντος». Επιπλέον στην παράγραφο 8, το Ευρωκοινοβούλιο «υπογραμμίζει τον ρόλο των καταγγελτών στην πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθοράς» ενώ λίγο αργότερα στην παράγραφο 18 σημειώνεται πως «το γενικό δημόσιο συμφέρον θα πρέπει να υπερισχύει της ιδιωτικής ή της οικονομικής αξίας της αποκαλυπτόμενης πληροφορίας». Στην αμέσως επόμενη παράγραφο 19, υπογραμμίζεται εκ νέου η ανάγκη για «διασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας των καταγγελτών». Αξιοσημείωτο είναι ότι το Ευρωκοινοβούλιο, στην παράγραφο 25, αναγνωρίζει την δράση των καταγγελτών «ως πράξη ευσυνείδητου πολίτη», γεγονός που δημιουργεί ένα σημαντικό περιβάλλον κοινωνικής αποδοχής και νομιμοποίησης.
Η Έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου, όπως υπερψηφίστηκε από την πλειοψηφία των Ευρωβουλευτών, καλεί τα κράτη-μέλη να συμμορφωθούν με τη σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης, σχετικά με την προστασία των καταγγελτών, και «τονίζει ότι η προστασία των καταγγελτών είναι ζωτικής σημασίας για την ορθή εφαρμογή των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (παράγραφοι 20 και 23 αντίστοιχα).
Παρά τις παραπάνω θετικές διατάξεις της Έκθεσης, η συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωβουλευτών της ΝΔ αρνήθηκε να υπερψηφίσει την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επέλεξε την αποχή, ενώ σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ψηφοφοριών φαίνεται ότι επιχείρησε να αποδυναμώσει με κάθε τρόπο την προσπάθεια του Ευρωκοινοβουλίου να ενισχυθεί η προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος που αποκαλύπτουν, αναλαμβάνοντας κινδύνους και ρίσκα, σκάνδαλα που ζημιώνουν το δημόσιο συμφέρον.
Ειδικότερα, στην τροπολογία 2 (σελ. 152 των πρακτικών ψηφοφορίας) σύσσωμη η ομάδα των Ευρωβουλευτών της ΝΔ υπερψήφισε αναφορά που αφαιρεί το δικαίωμα από τον μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος να απευθύνεται απευθείας στις αρμόδιες αρχές και θέτει σε προτεραιότητα την εσωτερική καταγγελία στον εμπλεκόμενο οργανισμό. Είναι σαφές ότι η τροπολογία αυτή ουσιαστικά δίνει τη δυνατότητα στην εκάστοτε επιχείρηση, που καταγγέλλεται για διαφθορά, να μπορεί να ασκεί πιέσεις και απειλές στον καταγγέλτη με σκοπό να μην του επιτρέψει να απευθυνθεί στις αρμόδιες αρχές.
Αντιστοίχως, οι Ευρωβουλευτές της ΝΔ, στην ίδια έκθεση, καταψήφισαν την παράγραφο 36 (σελ. 155 των πρακτικών ψηφοφορίας), που ξεκάθαρα αναφέρει ότι «ένας καταγγέλτης θα πρέπει να έχει πάντα τη δυνατότητα να αποκαλύπτει πληροφορίες σχετικά με μια παράνομη ή αθέμιτη πράξη ή πράξη που βλάπτει το δημόσιο συμφέρον».
Έκπληξη προκαλεί η στάση που κράτησαν οι Ευρωβουλευτές της ΝΔ στην παράγραφο 13 της έκθεσης, η οποία ζητάει από την Κομισιόν «να υποβάλει ολοκληρωμένο σχέδιο για να αποθαρρύνει τη μεταφορά περιουσιακών στοιχείων σε χώρες εκτός ΕΕ, που προστατεύουν την ανωνυμία διεφθαρμένων προσώπων». Οι Ευρωβουλευτές όχι μόνο δεν στηρίζουν αυτό το αυτονόητο αίτημα ενάντια στη διαφθορά, άλλα μάλιστα επέλεξαν να απέχουν από την ψηφοφορία.
Με βάση τα παραπάνω, φαίνεται καθαρά ότι η ΝΔ στη σύγκρουση δημόσιου συμφέροντος και ιδιωτικών συμφερόντων, επιλέγει το δεύτερο. Την ώρα που το σκάνδαλο Novartis έχει φτάσει στη Βουλή και οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος δέχονται επιθέσεις και απειλές από τους εμπλεκόμενους στην υπόθεση, η ΝΔ μιλάει με τις πράξεις της και τις ψήφους της.
Ο κ. Παπαδημούλης με αφορμή το ζήτημα δήλωσε τα εξής: «O ΣΥΡΙΖΑ, και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, υπερασπίζεται με θεσμική σοβαρότητα και ευθύνη τη διαφάνεια και τη μάχη ενάντια στην διαφθορά – Η ΝΔ τι ακριβώς υπερασπίζεται;».