ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Όταν ζούσα, εργαζόμουν κι έτρωγα εγκληματικές ποσότητες μακαρονιών στη Ρώμη πριν από δεκαπέντε χρόνια, οι Ιταλοί αγαπούσαν την Αμερική. Όχι όλοι, φυσικά, κι όχι δίχως όρους Όπως όλες οι σχέσεις, έτσι και η δική μας είχε τα προβλήματά της. Οι Ιταλοί έβρισκαν την Αμερική αλαζονική, κι είχαν δίκιο, ενώ οι Αμερικανοί δεν άντεχαν τη σαπουνόπερα της ιταλικής πολιτικής, κι είχαν δίκιο, γράφει ο Frank Bruni στους New York Times.
Παρά ταύτα πίστευα ότι η σχέση μας ήταν μακράς πνοής. Αλλά υπολόγιζα χωρίς τον Τραμπ, τον Πούτιν και τους εθνικιστές.
«Η σημερινή Ευρώπη είναι ένας τελείως διαφορετικός κόσμος από αυτόν που γνώρισες το 2004», μου είπε πριν από λίγες ημέρες ο διευθυντής της La Stampa Μαουρίτσιο Μολινάρι.
Η Ιταλία σίγουρα είναι τελείως διαφορετική. Οι μεγάλοι νικητές στις εκλογές της 4ης Μαρτίου ήταν το σχετικά νέο, ιδεολογικά θολό, αντισυστημικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η δεξιά, αντιμεταναστευτική Λέγκα, που πολλαπλασίασε τη δύναμή της σε σχέση με πριν από μερικά χρόνια.
Το αποτέλεσμα αυτό χαρακτηρίστηκε θρίαμβος του λαϊκισμού. Ήταν όμως ένας θρίαμβος και του Πούτιν: απόδειξη ότι πολλοί Ιταλοί μάς απέρριψαν και μας αντικατέστησαν με τη Ρωσία. Επί προεδρίας Τραμπ, αφήνουμε άλλοτε αγαπημένες μας συμμαχίες να γλιστρούν από τα δάκτυλά μας και πετάμε άλλες στα σκουπίδια.
«Αν και δεν έγινε ποτέ μια τέτοια δημοσκόπηση στην Ιταλία», μου είπε ο Μολινάρι, «πιστεύω ότι αν ρωτήσεις όλους τους Ιταλούς ποιος είναι ο πιο δημοφιλής ξένος ηγέτης, θα νικήσει ο Πούτιν».
Παρόλο που οι ηγέτες του Κινήματος των Πέντε Αστέρων συχνά αντιδρούν όταν χαρακτηρίζονται φιλορώσοι, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να τους δει κανείς υπό αυτό το πρίσμα. Θεωρούν ότι για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ευθύνονται η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Τάσσονται υπέρ του τερματισμού των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Και εκφράζουν επιφυλάξεις για το ΝΑΤΟ.
Όλα αυτά ακούγονται σαν μια γλυκιά μουσική στα αυτιά της Μόσχας. Όπως βέβαια και το δόγμα της εξωτερικής τους πολιτικής, όπου η Ρωσία περιγράφεται ως «ένας στρατηγικός εταίρος που έχει αδίκως τιμωρηθεί» και οι Ηνωμένες Πολιτείες ως «ένας προσβλητικός σύμμαχος που η 70ετής σχέση του με την Ιταλία έχει εξαντληθεί».
Αλλά και ο ηγέτης της Λέγκας Ματέο Σαλβίνι θέλει τον τερματισμό των κυρώσεων και δεν φείδεται επαίνων για τον Πούτιν.
Υπάρχει ένας πρακτικός λόγος που εξηγεί τον φιλικό τόνο των Ιταλών πολιτικών απέναντι στη Ρωσία: οι κυρώσεις έχουν αποκόψει τη ρωσική αγορά από τους Ιταλούς βιομήχανους και αγρότες. Στην Ιταλία υπήρχε επίσης κάποτε το ισχυρότερο Κομμουνιστικό Κόμμα εκτός Σοβιετικής Ένωσης. Και ο πρώην πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι, που εξακολουθεί να ηγείται του κόμματος Φόρτσα Ιτάλια, διατηρεί για τον Πούτιν τα ίδια αισθήματα που διατηρώ εγώ για το προσούτο.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα όμως είναι διαφορετικό. Υπάρχει καταρχήν ο παράγων Τραμπ. «Νομίζω πως οι περισσότεροι Ιταλοί πιστεύουν πως ο Τραμπ είναι τρελός», μου είπε ο Ρομπέρτο Ντ’ Αλιμόντε, ένας εξέχων Ιταλός αναλυτής.
Ο Τραμπ έχει στείλει το μήνυμα ότι ενδιαφέρεται πολύ λιγότερο από τους προκατόχους του για το τι θέλουν παραδοσιακοί σύμμαχοι όπως η Ιταλία. Ο ίδιος έχει μιλήσει περιφρονητικά για το ΝΑΤΟ. Την περασμένη Πέμπτη υπέγραψε νομοσχέδιο για την επιβολή κυρώσεων στον εισαγόμενο χάλυβα. Και έχει επίσης διακηρύξει την πρόθεσή του να αποσύρει τη χώρα του από τη συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα.
«Ακόμη και οι Ιταλοί που ήταν πάντα φιλοαμερικανοί σήμερα είναι εναντίον του Τραμπ», μου είπε ο Τζανκάρλο Λοκουέντσι, συντονιστής μιας δημοφιλούς ραδιοφωνικής εκπομπής. «Θεωρούν πως η Αμερική δεν είναι πια αξιόπιστη».
Κι όταν κοιτάζουν προς την πλευρά του Τραμπ τι βλέπουν; Έναν Αμερικανό πρόεδρο που επαινεί και μερικές φορές προσπαθεί να μιμηθεί τους αυταρχικούς ηγέτες του πλανήτη, ξεκινώντας από τον Πούτιν. Ο Τραμπ δεν υποστηρίζει τις αξίες – ελεύθερες αγορές, ανοιχτά σύνορα, ανθρωπιστική βοήθεια – που συνδέουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη δυτική Ευρώπη. Παίζει το παιχνίδι του Πούτιν, λιγότερο επιδέξια και φορώντας την μπλούζα του.
«Ο φάρος των συναισθημάτων που μοιράζονταν κάποτε η Ιταλία και οι ΗΠΑ δεν φωτίζει πια», είπε ο Λοκουέντσι. «Τώρα το φως έρχεται από τον Πούτιν, που λέει: προστατεύστε τα σύνορά μας! Προστατεύστε τη χώρα μας!»
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λέγκα απέσπασαν την υποστήριξη των Ιταλών που, όπως οι ψηφοφόροι του Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, αισθάνονται προδομένοι από μια πολιτική που ευνοεί τις ελίτ. «Η χώρα αυτή ζει μια κρίση του αντιπροσωπευτικού συστήματος», μου είπε ο Μολινάρι. «Οι Ιταλοί δεν εμπιστεύονται τους θεσμούς. Κι αν δεν εμπιστεύεσαι τους θεσμούς, εμπιστεύεσαι την εναλλακτική λύση. Η εναλλακτική λύση είναι ο πρόεδρος Πούτιν».
* Ο Φρανκ Μπρούνι είναι αρθρογράφος των New York Times.