Newsroom Το 1968 κάνει πρεμιέρα στους αθηναϊκούς κινηματογράφους η κωμωδία του Αλέκου Σακελλάριου «Ο Ρωμηός έχει φιλότιμο». Ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της είναι και ο 57χρονος Ραφαήλ Ντενόγιας. Υποδύεται έναν πλούσιο Αργεντίνο ονόματι Ρόκας που έκανε την τύχη του στην Αργεντινή και τον οποίον ο κεντρικός ήρωας Τηλέμαχος (Λάμπρος Κωνσταντάρας) καλοβλέπει για γαμπρό του.
Τον αμέσως επόμενο χρόνο, το 1969, κάνει πρεμιέρα μια άλλη ελληνική κωμωδία, του Γιάννη Διαλιανίδη, το «Ξύπνα, Βασίλη». Σε αυτήν, ο Βασίλης Βασιλάκης (Γιώργος Κωνσταντίνου) καταλήγει στο φρενοκομείο και οι νεόπλουτοι συγγενείς του αποκρύπτουν πού βρίσκεται, λέγοντας στον κόσμο ότι μετανάστευσε στην Αργεντινή καθώς κληρονόμησε κάποιον πλούσιο θείο του. Όταν τον συναντά μετά το εξιτήριό του ο υπηρέτης της οικογένειας (Δημήτρης Κουκής), νομίζοντας πως όντως ο Βασίλης βρισκόταν στην Αργεντινή, τον παρακαλεί να τον βοηθήσει να μεταναστεύσει και εκείνος εκεί, μιας και, όπως λέει, είναι η χώρα όπου όλοι πλουτίζουν.
Παρ’ ότι στο τέλος της δεκαετίας του 1960 η Αργεντινή δεν είναι πια το 10ο πιο πλούσιο κράτος στον κόσμο ανά κεφαλή όπως ήταν το 1913, παρά την περίοδο παρακμής που ξεκίνησε το 1930 και παρά τα σοβαρά προβλήματα ρευστότητας από το 1949 ώς το 1963, η αίγλη της χώρας των ευκαιριών, προτού ως τέτοια αναδυθούν οι ΗΠΑ, εξακολουθεί να την συνοδεύει. Άλλωστε, βρισκόμαστε στην εποχή της παντοδυναμίας του Αριστοτέλη Ωνάση που δημιούργησε την οικονομική αυτοκρατορία του στην Αργεντινή.
Αλλά και οι Γάλλοι συνήθιζαν να λένε στο μέσον του 20ού αιώνα τη φράση «Πλούσιος σαν Αργεντίνος» για κάποιον που δημιούργησε μεγάλη περιουσία. Έως πριν μερικές δεκαετίες, η χώρα αυτή προσήλκυε περισσότερους μετανάστες από όσους οι ΗΠΑ καθώς παρείχε περισσότερες ευκαιρίες πλουτισμού και χωρίς φυλετικές διακρίσεις.
Κοσμοπολιτισμός από το παρελθόν
Αυτά και μόνο είναι ενδεικτικά για την κοσμπολίτικη αύρα που αποπνέει η πρωτεύουσα της Αργεντινής, η Nuestra Señora de Santa Maria del Buen Aire ή απλώς Buenos Aires. Συγκρίνοντάς την δε με τις υπόλοιπες πρωτεύουσες της Νότιας Αμερικής θα έλεγα πως είναι, μπροστά και από το Μοντεβιδέο, η πλέον κοσμοπολίτικη.
Ο κοσμοπολιτισμός αυτός, η συνύπαρξη Άγγλων με Ισπανούς, Ελλήνων με Τούρκους ή της μεγαλύτερης ιουδαϊκής κοινότητας της Νότιας Αμερικής με τις πολυπληθείς παροικίες Σύρων και Λιβανέζων, κατέστησε πολυπολιτισμικό το Bs.As. ή Baires όπως συχνά το βλέπουμε γραμμένο σε μορφές συντόμευσης, πολύ νωρίτερα από άλλες μητροπόλεις, και η ακμάζουσα κάποτε οικονομία της χώρας, δίνουν ένα ιδιαίτερο χρώμα στην πόλη η οποία δικαίως χαρακτηρίζεται «Παρίσι της Λατινικής Αμερικής». Αυτά, μαζί με την ενδιαφέρουσα ιστορία της, το αριστοκρατικό παρελθόν της, τον σύγχρονο πολιτισμό της, το tango βεβαίως, τη ρυμοτομία, τον κόσμο της, με παρακίνησαν να την επισκεφθώ περισσότερες φορές από οποιαδήποτε άλλη πόλη της Λατινικής Αμερικής.
Αυτά που μου έχουν εντυπωθεί περισσότερο δεν είναι ούτε ένα ούτε δύο. Είναι πολλά:
Είναι η Plaza de Mayo: η «Πλατεία του Μαΐου (ο μήνας της ανεξαρτησίας της χώρας καθώς αυτή ανακηρύχθηκε την 25η Μαΐου 1810). Επί 4 αιώνες (δημιουργήθηκε το 1580 ως «Πλατεία του Οχυρού» που προστάτευε την πόλη από ενδεχόμενες επιθέσεις από την πλευρά του ποταμού) αποτελεί το κέντρο της πόλης. Φιλοξενεί την Catedral Metropolitana (την πολυτελή Μητρόπολη του 1827 με τις τοιχογραφίες του Rubens, το μνημείο του απελευθερωτή της Νότιας Αμερικής San Martin, τα εξαιρετικά ξυλόγλυπτα, και με πρόσοψη της οποίας το σχήμα, οι κίονες και το τριγωνικό αέτωμα παραπέμπουν σε αρχαιοελληνικό ναό) και την Casa Rosada: το ροζ χρώματος κτήριο που χτίστηκε το 1896 ως έδρα της κυβέρνησης και έγινε γνωστό παγκοσμίως από τις χαρακτηριστικές εικόνες των ομιλιών του ζεύγους Χουάν και Εύα Περόν στο συγκεντρωμένο πλήθος ή τα γυρίσματα που έκανε εκεί η Madonna για την ταινία «Evita» χάρη σε ειδική άδεια τού τότε Προέδρου Carlos Menem για τα γυρίσματα στην προεδρικό μέγαρο, το οποίο, σύμφωνα με τον θρύλο, οφείλει το χρώμα του (απ΄ όπου και η ονομασία του) στη μίξη της μπογιάς με αίμα ταύρου. .
Πρόκειται για μια ιστορική πλατεία όπου έχουν πραγματοποιηθεί κατά καιρούς ογκωδέστατες συγκεντρώσεις (κάτι όχι και τόσο ασυνήθιστο για τη συγκεκριμένη χώρα) με διάφορες αφορμές: από τις κατακτήσεις του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου το 1978 και το 1986, απέναντι σε Ολλανδία και Δυτική Γερμανία αντίστοιχα, μέχρι τις διαδηλώσεις εναντίον του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και των πολιτικών του στην οικονομική κρίση του Δεκεμβρίου 2001 και από την ενθουσιώδη υποστήριξη των νήσων Φώκλαντς (των Μαλβίνας, που λένε οι Αργεντίνοι) μέχρι τη διαδήλωση / απαίτηση των «descamisados» το 1943 για την αποφυλάκιση του Χουάν Περόν. Εδώ είδα και τις «Μητέρες της Πλατείας του Μαΐου» με τις εμβληματικές λευκές μαντίλες τους, τις φωτογραφίες και τα ονόματα των εξαφανισμένων παιδιών τους να απαιτούν δικαιοσύνη και δικαίωση για τα θύματα της χούντας του Βιντέλα.
Στην Μπόκα
H Μπόκα είναι ένα από τα «barrios» (συνοικίες) γνωστό ως ένα από τα κυριότερα διεθνώς λιμενικά εμπορικά κέντρα του 19ου αιώνα, για τις κατοικίες από πολύχρωμες λαμαρίνες που συχνά απεικονίζονται στις τουριστικές καρτ ποστάλ, για τις τοιχογραφίες του Quinqella στον περίφημο παζόδρομο «Caminito», τους υπαίθριους αρτίστες, ζωγράφους, μίμους, την «Bombonera», το γήπεδο της Boca Juniors, που πήρε το όνομά του από το σχήμα του, αφού θυμίζει κουτί με γλυκά. Όσον αφορά στην Boca Juniors, ο αστικός μύθος θέλει τον σύλλογο να έχει πάρει τα χρώμα του (κίτρινο / μπλε) από ένα χαμένο στοίχημα: Όταν ιδρύθηκε η Boca Juniors, έτυχε να χρησιμοποιεί τα ίδια χρώματα με μια άλλη ομάδα της περιοχής. Για να μην έχουν λοιπόν τα ίδια χρώματα, συμφώνησαν να παίξουν μεταξύ τους και ο χαμένος να αλλάξει χρώμα φανέλας. Το ματς έγινε, η Boca Juniors το έχασε και έτσι άλλαξε χρώματα. Μην ξέροντας όμως οι υπεύθυνοι του συλλόγου ποιό άλλο χρώμα να διαλέξουν, είπαν να υιοθετήσουν τα χρώματα της εθνικής σημαίας που θα είχε το πρώτο πλοίο το οποίο θα έμπαινε στο λιμάνι. Αυτό λοιπόν ήταν ένα σουηδικό εμπορικό πλοίο και έτσι, από τα χρώματα της σουηδικής σημαίας, η ομάδα θα έπαιζε έκτοτε με τη διχρωμία μπλε – κίτρινο.
Το Teatro Colon είναι ένας ακόμη μαγνήτης για κάθε επισκέπτη. Αφότου έκλεισε το παλαιό «Θέατρο Κολόμβος» το 1888 στην Plaza Mayo, πέρασαν 20 έτη ωσότου επαναλειτουργήσει η Όπερα στην οδό Viamonte. Με χωρητικότητα 2.487 θέσεων (και ενώ έχουν ανέβει και παραστάσεις με… 4.000 θεατές), έκταση 37.884 τ,μ., αυλαία 400 τ.μ. και 166 θεωρεία, είναι από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως, ενώ η πλούσια διακόσμηση των χώρων της περιλαμβάνει πολλά ελληνικά θέματα (Μούσες, Απόλλων, Σαπφώ, Όμηρος κ.λπ.). ‘Εργα έχουν διευθύνει στην Όπερα του Buenos Aires οι Stravinsky, Bernstein, Saint Saens, Mascagni, De Falla, Villalobos και άλλοι.
Βuenos Aires σημαίνει πάνω απ’ όλα tango
Το tango είναι παντού: από τις μπάντες που παίζουν Piazzola (αν και προσωπικά τείνω να συμφωνήσω με αυτούς που θεωρούν πως ο Piazzola δεν έκανε tango, αλλά κάτι άλλο, jazz ίσως…) μέχρι τους χορευτές του δρόμου (street tango performers) και από τους ήχους tango που ακούς στα γυμναστήρια (πουθενά αλλού δεν έχω δει τέτοια ψύχωση των γυναικών με τα γυμναστήρια αλλά, χαλάλι οι ώρες που ξοδεύουν εκεί, έχουν εκπληκτικά σώματα και προσεγμένες σιλουέτες) μέχρι τα σόου πίστας.
Καταστήματα που πωλούν αποκλειστικά είδη σχετικά με το tango, αρκετά. Ένα από αυτά που μου έχουν φανεί ενδιαφέροντα, το «BsAs Tango» στο 249 της κεντρικής οδού Florida, εκεί από CDs των Pugliese και Troilo μέχρι σπιρτόκουτα με τον Carlos Gardel και σκίτσα με τον Francini. Διάφορα bar restaurants με tango shows στη Bocca ή στο San Telmo θυμίζουν πως δεν νοείται Buenos Aires χωρίς tango.
Αργεντίνικη κουζίνα
Η Λατινική Αμερική -και η Αργεντινή δεν είναι εξαίρεση στον κανόνα αυτόν- δεν είναι ακριβώς ο γαστριμαργικός παράδεισος της μειονότητας που αποτελούμε οι χορτοφάγοι, είναι όμως το Ελντοράντο των σκληροπυρηνικών κρεοφάγων: milanesa (η λατινοαμερικάνικη εκδοχή του σνίτσελ), parillada (κρέας στο γκριλ), biffe de lomo (γιγαντιαίων διαστάσεων μπριζόλα), empanadas (κρεατόπιτες) και chorizos (λουκάνικα) αποτελούν τυπικά δείγματα, ενώ δύο γεύσεις που αξίζει να δοκιμάσει κάποιος είναι το παραδοσιακό αφέψημα «mate» (δημοφιλές σε όλη τη Νότια Λατινική Αμερική μίγμα βοτάνων) και το γλυκό «dulce de leche» με γεύση καραμέλας. Παράγονται ακόμη αρκετά γνωστά Cabernet (κυρίως) και Chardonnay (δευτερευόντως).
Μεγάλο μέρος της κοινωνικής ζωής των «porteños» (έτσι ονομάζονται οι κάτοικοι του Μπουένος Άιρες) έχει σημείο αναφοράς τα café. To να πάει κάποιος για φαγητό ή καφέ στο Café Tortoni (λειτουργεί από το 1958) είναι σαν να επισκέπεται ένα μουσείο. Εκεί έπαιξε πιάνο ο Arturo Toscanini, ο Andre Segovia έπαιξε Villalobos, ο βασιλιάς Juan Carlos της Ισπανίας τιμήθηκε το 1995 με το μετάλλιο των 130 χρόνων του café, θαμώνες του υπήρξαν ο μεγάλος συγγραφέας Jorge Luis Borges (σήμερα φιλοξενείται η προτομή του) και ο νομπελίστας Federico Leloir, ενώ ο Carlos Gardel τραγούδησε κάποτε στο Tortoni προς τιμήν του Luigi Pirantello. Ιδιαίτερη αισθητική διαθέτουν όμως τα café και τα restaurants της συνοικίας των μποέμ με τις πολλές αντικερί και τα βιβλιοπωλεία, του San Telmo.
Ένα από τα πιο γνωστά tango όλων των εποχών αναφέρεται σε κάποιο από τα cafe αυτά: το «Cafetin de Buenos Aires» (1948, μουσική Mariano Mores και στίχοι Enrique Santos Discepolo, στον οποίο πρόσφατα είχα αφιερώσει ένα κείμενο):
«…Como olvidarte en esta queja,
cafetin de Buenos Aires…
…Me diste en oro un punado de amigos,
que sol los mismos que alientan mis oras…»
(«…Πώς να σε ξεχάσω σε αυτό το παράπονο,
καφενέ του Μπουένος Άιρες…
…Μου χάρισες τιο χρυσάφι μιας παρέας φίλων
που ήταν όπως η ανάσα στη ζωή μου…»
Στο υπεραιωνόβιο Subte
To Subte (από το Subterraneo) είναι το μετρό της πόλης. Δεν είναι μόνο ο φθηνότερος και ταχύτερος τρόπος να γυρίσει κάποιος την πόλη, αλλά επιπλέον είναι ένα ξεχωριστό αξιοθέατο. Αρκετοί από τους 79 σταθμούς του λειτουργούν πάνω από 100 χρόνια (ο πρώτος εγκαινιάστηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1913) και διατηρούν την αισθητική προηγούμενων εποχών. Θυμάμαι, για παράδειγμα, που μπήκα κάποτε σε ένα βαγόνι με ξύλινα καθίσματα, σαν παγκάκια, όμως με κομψά μπράτσα, υφασμάτινες πλάτες και για φωτισμό, αντί για νέον, λάμπες που θύμιζαν Art Deco, με φθηνή μεν, αλλά πορσελάνη, ζωγραφισμένη με σμάλτο!
Το «σκοτεινό» πρόσωπο του Buenos Aires ήταν ανέκαθεν και αισθητό και γοητευτικό, τουλάχιστον από όταν γεννιόταν το tango στους κακόφημους δρόμους και συνοικίες του. Μετά την οικονομική κρίση του 2001, η εγκληματικότητα αυξήθηκε απότομα και ανησυχητικά παίρνοντας μεγάλες διαστάσεις, όμως στην πορεία το φαινόμενο παρουσίασε κάποια σχετική ύφεση. Υπάρχουν, για παράδειγμα, συνοικίες όπου ανέκαθεν οι ντόπιοι απέφευγαν να κυκλοφορούν τη νύχτα (π.χ. η Μπόκα). Πολλά παράθυρα, ακόμη και σε 4ο όροφο, έχουν κάγκελα. Πολύ συχνά, τα κουδούνια των πολυκατοικιών δεν γράφουν ονοματεπώνυμα αλλά αριθμούς διαμερισμάτων, τους οποίους πρέπει να γνωρίζει σε ποιο όνομα αντιστοιχούν ο επισκέπτης για λόγους ασφαλείας. Και βέβαια, σεκιουριτάδες παντού, όπως και θυρωροί σε πολλές πολυκατοικίες.
Το Πουέρτο Μαδέρο
Αν μια συνοικία μού έχει εντυπωθεί περισσότερο στη μνήμη, αυτή είναι το Puerto Madero. Είναι μάλλον σπάνιο φαινόμενο να μπαίνεις σε μια χώρα και οι πρώτες εικόνες να είναι το κέντρο της πρωτεύουσας. Μία από τις φορές που επισκέφτηκα την πόλη ήταν με «δελφίνι» από την Κολόνια ντελ Σακραμέντο της Ουρουγουάης. Μόλις 45 λεπτά από την άλλη όχθη του Ρίο ντελ Πλάτα. Το δελφίνι συνδέει το Μπουένος Άιρες και με την πρωτεύουσα της Ουρουγουάης Μοντεβιδέο και μία από τις ομορφότερες και γραφικότερες πόλεις της Νότιας Αμερικής (προστατευόμενη από την UNESCO), την Κολόνια. Η διαδρομή από το Μοντεβιδέο κρατάει 2 ώρες και το δελφίνι πιάνει στο εμπορικό λιμάνι Τίγρε. Αντίθετα, η Κολόνια απέχει μόλις 45 λεπτά και το δελφίνι πιάνει στο πιο «αριστοκρατικό» λιμάνι Πουέρτο Μαδέρο. Από εκεί, με τα πόδια, το κέντρο απέχει 20 λεπτά. Πρόκειται για μια από τις πλέον μοντέρνες συνοικίες με καλά εστατόρια (και με θέα στον ποταμό), με χαρακτηριστικά ψηλοτάβανα κτήρια επενδυμένα με κόκκινα τούβλα.
Η λεωφόρος Nove de Julio (Eνάτη Ιουλίου) είναι η φαρδύτερη στον κόσμο, με πλάτος 140 μέτρων και (σε κάποια σημεία της) 16 λωρίδων.
Κολοσσαία είναι τα μεγέθη σε κτήρια, γιγαντοαφίσες και μποτιλιαρίσματα σε ώρες αιχμής που «πνίγουν» τον περαστικό.
Στη συμβολή με τη Λεωφόρο Corrientes υψώνεται εδώ και 8 δεκαετίες ένας επίσης κολοσσαίος οβελίσκος -ως σήμα κατατεθέν της πόλης πάντως την αδικεί κατάφωρα- παρ’ ότι το Δημοτικό Συμβούλιο έχει ψηφίσει από το 1939 την κατεδάφισή του για λόγους αισθητικής! Σε πείσμα της αμφίβολης αισθητικής του οβελίσκου και της θορυβώδους 9 de Julio που την τέμνει, η Avenida Corrientes είναι ίσως ο ομορφότερος δρόμος του Μπουένος Άιρες και οπωσδήποτε με το περισσότερο παραδοσιακό χρώμα και ατμόσφαιρα στο κέντρο της πόλης, με έντονη κίνηση καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου.
Μπορεί το Μπουένος Άιρες να μην έχει το χρώμα των πόλεων των Άνδεων, του Αμαζονίου ή της Καραϊβικής, ωστόσο είναι μια κατηγορία μόνο του, μια «Ευρώπη», αυτό και το γειτονικό του Μοντεβιδέο – μέσα στη νοτιοαμερικανική ήπειρο.
1. H Estación Retiro ή Ferrocarril Mitre είναι ένας μεγάλος σιδηροδρομικός σταθμός, ο οποίος βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την πλατεία Σαν Μαρτίν, στο Ρετίρο, μια συνοικία στα βορειοανατολικά του Μπουένος Άιρες με οικονομικά ευκατάστατο κόσμο, πολυτελή καταστήματα και τράπεζες. Εγκαινιάστηκε την 1η Αυγούστου του 1915 και από το 1997 αποτελεί εθνικό μνημείο. Στάθηκα τυχερός καθώς μου δόθηκε η ευκαιρία να παρατηρήσω τον σταθμό από τον Πύργο της Εκκλησίας, τον Torre de los Ingleses ή Torre Monumental όπως ονομάζεται από το 1982, από τον οποίο ελήφθη και η συγκεκριμένη φωτογραφία, πριν κλείσει για το κοινό.
2. Στην Plaza de la República, στη συμβολή της Corrientes και της 9 de Julio, στέκεται από το 1936 ο Οβελίσκος του Μπουένος Άιρες για τα 400 χρόνια από την ίδρυση της πόλης και έκτοτε αποτελεί ένα από τα «σήματα κατατεθέντα» της πρωτεύουσας της Αργεντινής.
ΠΗΓΗ: avgi.gr