Newsroom Φωτογραφίες, επιστολές, και πλήθος άλλων ιστορικών τεκμηρίων, τα οποία συνθέτουν την έκθεση «Ο Αρμάνδος Μαρσίκ στην Ελλάδα» που παρουσιάζει το Κέντρο Ερευνών και Τεκμηρίωσης στο φουαγέ του Ωδείου Αθηνών, αφηγούνται τα ελληνικά χρόνια του Βέλγου βιολονίστα, μαέστρου και συνθέτη Αρμάνδου Μαρσίκ, ο οποίος συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της μουσικής ζωής στον τόπο μας και ιδιαιτέρως έβαλε τα θεμέλια για τη δημιουργία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών.
Ο Αρμάνδος Μαρσίκ (1877-1959) εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1908, προσκεκλημένος από τον διευθυντή του Ωδείου Αθηνών Γεώργιο Νάζο, εγκαταλείποντας τη θέση του πρώτου βιολιού στην Ορχήστρα Κολόν του Παρισιού. Κύριος σκοπός της πρόσκλησης ήταν η ικανοποίηση μιας επείγουσας ανάγκης – ο διορισμός ενός μόνιμου μαέστρου και εκγυμναστή τής Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου, η οποία από το 1905 είχε αρχίσει να αποκτά χαρακτήρα επαγγελματικό. Ο Μαρσίκ ανταποκρίθηκε με το παραπάνω στο καθήκον αυτό παρουσιάζοντας στο αθηναϊκό κοινό περισσότερα από 200 συμφωνικά έργα. Το ρεπερτόριό του έκλινε, ευλόγως, προς τη «γαλλική σχολή». Η γαλλική υπηκοότητα, την οποία είχε αποκτήσει και η οποία τον ώθησε να καταφύγει στο εξωτερικό το 1917, τη χρονιά της όξυνσης του «Εθνικού Διχασμού», αλλά και οι προοδευτικές πολιτικές του απόψεις, που τον κατέτασσαν στους οπαδούς του Βενιζέλου, δικαιολογούν ίσως μια ραγδαία αύξηση της παρουσίας γαλλικών έργων σε βάρος των γερμανικών, προς το τέλος της δεκαετίας.
Μαθητές του οι Μητρόπουλος και Σκλάβος
Σε αντιστάθμισμα του σχετικά μικρού αριθμού ετήσιων συναυλιών, ο αριθμός των δοκιμών, αλλά και η μεθοδικότητα του Μαρσίκ, οδήγησαν σε μιαν εντυπωσιακή άνοδο του τεχνικού και καλλιτεχνικού επιπέδου. Ο Σαιν-Σανς τον συνεχάρη θερμά, σε προσωπική του επιστολή, για το επίπεδο αυτό, όταν το Ωδείο Αθηνών διοργάνωσε το 1920 σειρά συναυλιών προς τιμήν του. Η ανοδική πορεία συνεχίστηκε και στο διάστημα, κατά το οποίο επικεφαλής της ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών βρισκόταν ο μαθητής τού Μαρσίκ, Δημήτρης Μητρόπουλος. Έτσι, όταν το 1942 έγινε Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ήταν ήδη ένα δυτικοευρωπαϊκού επιπέδου μεγάλο συμφωνικό σύνολο.
Ο Δημήτρης Μητρόπουλος δεν ήταν ο παλαιότερος μαθητής του Μαρσίκ στα Ανώτερα Θεωρητικά, τη Σύνθεση και τη Διεύθυνση Ορχήστρας. Προηγήθηκαν ο Γεώργιος Σκλάβος και ο Φιλοκτήτης Οικονομίδης. Όταν, ωστόσο, ο νεαρός Μητρόπουλος, ξεκίνησε τα μαθήματά του με τον Μαρσίκ, ο δάσκαλός του είχε ήδη αποφασίσει να διδάσκει σύμφωνα με την πρωτοποριακή μέθοδο που είχε σχεδιάσει και αποτυπώσει στο μνημειώδες τετράτομο βιβλίο του Μαθήματα Μουσικής Σύνθεσης ο δικός του δάσκαλος στο Παρίσι, Βενσάν Ντ’Εντύ, ο οποίος σε επιστολή του προς τον Μαρσίκ, το 1910, τον ευχαριστεί που εισήγαγε το βιβλίο του στο πρόγραμμα του Ωδείου Αθηνών και τον συμβουλεύει για τις γενικές παιδαγωγικές αρχές που θα έπρεπε να ακολουθήσει κατά τη διδασκαλία της Σύνθεσης. Έτσι ο Μαρσίκ ήταν από τους πρώτους μουσικοπαιδαγωγούς στην Ευρώπη που τεκμηριωμένα ακολούθησε την πρωτοποριακή εκείνη μουσικοπαιδαγωγική μέθοδο. Ήταν, όμως, και από τους πρώτους «επίσημους» δασκάλους στη Διεύθυνση Ορχήστρας, η δε αναφορά του ονόματός του, υπ’ αυτήν την ιδιότητα, χαρίζει τη σχετική ιστορική πρωτιά στο Ωδείο Αθηνών, απέναντι σε διάσημες σχολές, όπως το Κονσερβατουάρ του Παρισιού και η Μουσική Ακαδημία του Βερολίνου. Όσο για την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας του Μαρσίκ, η διεθνής θέση που κατέκτησε ο Μητρόπουλος, χωρίς περαιτέρω σπουδές στη Διεύθυνση Ορχήστρας, αποτελεί αδιάψευστο τεκμήριο.
Ο Βέλγος βιολονίστας, μαέστρος και συνθέτης Αρμάνδος Μαρσίκ, ο οποίος συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της μουσικής ζωής στον τόπο μας και ιδιαιτέρως έβαζε τα θεμέλια για τη δημιουργία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών.
Συλλέγοντας μελωδίες στην Πελοπόννησο
Το 1910 ο Νάζος οργάνωσε περιοδεία στην Πελοπόννησο όπου ο ίδιος, ο Μαρσίκ και ο Κωνσταντίνος Ψάχος -καθηγητής της Εκκλησιαστικής Μουσικής στο Ωδείο Αθηνών και βαθύς γνώστης της ελληνικής δημοτικής παράδοσης- κατέγραψαν σε κυλίνδρους φωνογράφου, αλλά και σε σημειογραφία, δημοτικές μελωδίες της περιοχής. Σε δύο γαλλόφωνα δημοσιεύματά του (1911 και 1922), με πολλά μουσικά παραδείγματα, ο Μαρσίκ κάνει ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις -όχι μόνο για τον ελληνικό λαϊκό μουσικό ιδιόλεκτο, αλλά και σχετικά με τις επιστημονικές προϋποθέσεις της εθνομουσικολογικής καταγραφής και αξιολόγησης. Οι καταγεγραμμένες μελωδίες εκδόθηκαν από το Ωδείο δύο δεκαετίες αργότερα, αλλά ο αλλοδαπός συνοδοιπόρος της αποστολής φρόντισε να χρησιμοποιήσει με πολλαπλούς τρόπους το μουσικολαογραφικό αυτό υλικό στα περισσότερα έργα που συνέθεσε κατά την παραμονή του στην Ελλάδα και μετά. Τα «εθνικά» στοιχεία που χρησιμοποιούνται συστηματικά από τον Σκλάβο στη μουσική του οφείλονται, δίχως άλλο, στο καλλιτεχνικό παράδειγμα του ξένου δασκάλου.
Από την Αθήνα στο Μπιλμπάο
Ο Μαρσίκ εγκατέλειψε την Ελλάδα στις αρχές του 1922 για να αναλάβει τη διεύθυνση του Ωδείου του Μπιλμπάο, διατηρώντας πάντα μεγάλη νοσταλγία για την Ελλάδα που αγάπησε και υπηρέτησε στα δημιουργικότερα και πιο ευτυχισμένα χρόνια της ζωής του.
Αυτά τα χρόνια προσπαθούν να αναβιώσουν τα τεκμήρια των Αρχείων του Ωδείου Αθηνών, του Συλλόγου «Μανώλης Καλομοίρης» και της οικογένειας Μαρσίκ, στην έκθεση που επιμελήθηκε η Στέλλα Κουρμπανά και θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό έως και την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου.
ΠΗΓΗ: avgi.gr