panos_drivas Εντύπωση προκαλούν δύο επιστημονικές έρευνες που οδηγούν σε συμπεράσματα και ανακαλύψεις εξόχως ενδιαφέρουσες. Καταρχάς άλλο ένα ζώο, ένα ψαράκι μήκους δέκα εκατοστών, πέρασε το περίφημο «τεστ του καθρέφτη», αναγνωρίζοντας σε αυτόν τον εαυτό του, κάτι που θεωρείται ένδειξη νοημοσύνης και αυτοσυνείδησης. Το τεστ έχουν ήδη περάσει ορισμένα μεγαλύτερα ζώα, αλλά οι επιστήμονες εξεπλάγησαν, καθώς δεν περίμεναν να κάνει το ίδιο ένα μικρό ψάρι, αν και παραδέχτηκαν ότι δεν έχουν πειστεί ακόμη πλήρως από το σχετικό πείραμα σε ενυδρείο.
Οι Γερμανοί και Ιάπωνες ερευνητές του Ινστιτούτου Ορνιθολογίας Μαξ Πλανκ και του Πανεπιστημίου της Οσάκα, με επικεφαλής τον εξελικτικό βιολόγο δρ ‘Αλεκ Τζόρνταν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας PLoS Biology, είχαν βάλει καφέ σημάδια πάνω στο τροπικό ψάρι Lambroides dimidiatus, ένα κοινωνικό ψάρι που ζει στους κοραλλιογενείς υφάλους και καθαρίζει παράσιτα από άλλα μεγαλύτερα ψάρια. Όταν το έβαλαν μπροστά σε ένα καθρέφτη και είδε το είδωλό του, το ψάρι προσπάθησε να αφαιρέσει τα σημάδια από το σώμα του.
«Οι συμπεριφορές που παρατηρήσαμε, αφήνουν λίγες αμφιβολίες ότι αυτό το ψάρι πληροί όλα τα κριτήρια του τεστ του καθρέφτη. Αυτό που είναι λιγότερο ξεκάθαρο, είναι αν αυτές οι συμπεριφορές πρέπει να θεωρηθούν ως απόδειξη ότι το ψάρι έχει αυτοσυνείδηση. Πάντως, στο παρελθόν οι ίδιες συμπεριφορές έχουν ερμηνευθεί ως αυτοσυνείδηση σε πολλά άλλα ζώα», δήλωσε ο Τζόρνταν.
Ζώα που έχουν περάσει το τεστ, είναι μερικοί πίθηκοι (χιμπατζήδες, γορίλες, μπονόμπο, ουρακοτάγκοι), ελέφαντες και δελφίνια, ενώ οι άνθρωποι περνάνε το τεστ στην ηλικία περίπου των 18 μηνών.
Η ικανότητα αναγνώρισης του ειδώλου του εαυτού (αυτο-αναγνώριση) θεωρείται το «σήμα κατατεθέν» της γνωστικής λειτουργίας στα ζώα. Για να περάσει το τεστ του καθρέφτη, το ζώο πρέπει να αγγίξει ή να εξερευνήσει το σημάδι -ή τα σημάδια- που σκοπίμως του έχουν βάλει οι επιστήμονες και τα οποία το σώμα του δεν διαθέτει εκ φύσεως (κάτι σαφώς δύσκολο για ένα ψάρι που δεν έχει ούτε χέρια ούτε πόδια). Τα σημάδια αυτά φαίνονται μόνο αν το ζώο δει το είδωλό του στον καθρέφτη.
Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι το ψάρι προσπάθησε να αφαιρέσει τα σημάδια ξύνοντας το σώμα του σε σκληρές επιφάνειες, κάτι που έκανε μόνο όταν έβλεπε τον εαυτό του στον καθρέφτη και όχι όταν δεν υπήρχε καθρέφτης. Επίσης, δεν αντιδρούσε όταν τα σημάδια υπήρχαν πάνω στον καθρέφτη και όχι πάνω στο σώμα του, ούτε όταν τα σημάδια ήσαν διαφανή.
Ο διάσημος ειδικός στα πρωτεύοντα καθηγητής Φρανς ντε Βάαλ του Πανεπιστημίου Έμορι της Ατλάντα, ο οποίος έχει μελετήσει το τεστ του καθρέφτη σε πιθήκους και μαϊμούδες, χαρακτήρισε «ενδιαφέροντα και προκλητικά» τα ευρήματα, αλλά εμφανίστηκε επιφυλακτικός για το αν το νέο πείραμα αποδεικνύει πως το ψάρι έχει κανονική αυτοσυνείδηση.
Ο καθηγητής εξελικτικής ψυχολογίας Γκόρντον Γκάλοπ του Πανεπιστημίου Όλμπανι της Νέας Υόρκης, ο οποίος είχε πρώτος χρησιμοποιήσει το τεστ του καθρέφτη το 1970, επίσης αμφισβήτησε κατά πόσο το ψάρι πράγματι αναγνώρισε τον εαυτό του. Χαρακτήρισε το νέο πείραμα «μη αξιόπιστο μεθοδολογικά» και πρότεινε να αναζητηθούν άλλες εξηγήσεις για τη συμπεριφορά του μπροστά στον καθρέφτη.
Οι ερευνητές χρειάσθηκαν πέντε χρόνια για να γίνει δεκτή η έρευνά τους προς δημοσίευση σε κάποιο γνωστό επιστημονικό περιοδικό. «Μερικές περιοχές της ακαδημαϊκής κοινότητας φαίνονται να μεροληπτούν σε βάρος των ψαριών, προκειμένου αυτά να μην ενταχθούν στο πάνθεον των έξυπνων ζώων, επειδή τότε τα δικά τους ζώα θα χάσουν την ιδιαίτερη θέση τους στον κόσμο», σχολίασε ο Τζόρνταν. Επίσης, ανέφερε ότι τα νέα ευρήματα εγείρουν ξανά το ζήτημα του στρες και του πόνου που πιθανώς βιώνουν τα ψάρια, όταν αλιεύονται και σκοτώνονται.
Το “μαγικό” ύφασμα
Επιστήμονες στις ΗΠΑ δημιούργησαν το πρώτο ύφασμα, το οποίο αλλάζει αυτόματα τις μονωτικές ιδιότητές του, ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος, έτσι ώστε είτε να δροσίζει είτε να ζεσταίνει αυτόν που το φορά.
Παρόλο που, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν υπάρξει αρκετές καινοτομίες στα υφάσματα, προκειμένου να αποκτήσουν βελτιωμένες θερμικές ιδιότητες, οι οποίες π.χ. επιτρέπουν να δροσίζεται ένας μαραθωνοδρόμος ή να διατηρείται ζεστός ένας ορειβάτης, δεν είχε υπάρξει έως τώρα ένα ύφασμα που να αλλάζει μόνο του, ανταποκρινόμενο στις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, με επικεφαλής τον καθηγητή Γιουχουάνγκ Γουάνγκ του Τμήματος Χημείας και Βιοχημείας, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science”, δημιούργησαν το πρώτο ύφασμα που αυτόματα ρυθμίζει πόση θερμότητα περνά διαμέσου αυτού.
Όταν ο καιρός είναι ζεστός και υγρός, οπότε το σώμα ιδρώνει, το ύφασμα επιτρέπει στην υπέρυθρη ακτινοβολία (θερμότητα) του σώματος να το διαπερνά και να διαφεύγει στο περιβάλλον, οπότε το σώμα δροσίζεται. Αντίθετα, όταν ο καιρός είναι κρύος και ξηρός, το ύφασμα μειώνει τη θερμότητα που δραπετεύει στο περιβάλλον, οπότε το σώμα ζεσταίνεται.
Τη βάση του υφάσματος αποτελεί ένα νήμα από δύο διαφορετικά συνθετικά υλικά, από τα οποία το ένα απορροφά το νερό και το άλλο το απωθεί. Το νήμα είναι επικαλυμμένο με νανοσωλήνες άνθρακα, ένα μέταλλο που είναι καλός αγωγός της θερμότητας.
Οι επιστήμονες ανέφεραν ότι το νέο ύφασμα χρειάζεται περισσότερη δουλειά, προτού αξιοποιηθεί εμπορικά, όμως όλα τα υλικά του είναι ήδη διαθέσιμα στην αγορά, ενώ ούτε η παραγωγή του δεν θα αντιμετωπίσει τεχνικές δυσκολίες.