ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΣ Η ευθεία απειλή της Ουάσιγκτον για περιθωριοποίηση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ στην περίπτωση που επιμείνει στην εγκατάσταση του ρωσικού πυραυλικού συστήματος s-400 και η απόφαση για την μη παράδοση των F-35, αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη, την οποία διεθνείς αναλυτές χαρακτηρίζουν ως “αλλαγή σελίδας” στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Άγκυρα. “Μπορούν οι ΗΠΑ να χάσουν ένα σύμμαχο όπως η Τουρκία;”, είναι το ερώτημα που τίθεται από διάφορες πλευρές. Αναμφίβολα θα ήταν μια εξέλιξη που ισοδυναμεί με μια γεωπολιτική terra incognitta.
Ωστόσο, όλα δείχνουν πως η επιμονή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εγκατάσταση των ρωσικών πυραύλων δημιουργεί νέα δεδομένα. Η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να επιτρέψει κάτι τέτοιο. Όμως και η αποβολή από το ΝΑΤΟ είναι μια διαδικασία εντελώς πρωτόγνωρη και πρακτικά δύσκολα υλοποιήσιμη. Από την άλλη δημιουργείται ένα “κενό” στην στρατηγική των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή.
Ο Ερντογάν, μετά το μήνυμα των αυτοδιοικητικών εκλογών, είναι αναγκασμένος να λάβει αποφάσεις. Θα επιλέξει τον δρόμο της ανάταξης της τουρκικής οικονομίας -που ήταν και η βασική αιτία της ήττας του-, ή θα εγκλωβιστεί σε μια νέα περίοδο εσωστρέφειας και αναθεωρητισμού; Και, κυρίως, η Ελλάδα πρέπει και μπορεί να αναδιαπραγματευτεί τον ρόλο της, αξιοποιώντας το θετικό momentum στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.
Η Ουάσιγκτον είναι προφανές πως επενδύει αυτή την ώρα στην Ελλάδα και την Κύπρο. Η επίλυση του “Μακεδονικού” και ο αναβαθμισμένος ελληνικός ρόλος στα Βαλκάνια και η ενίσχυση των πολιτικών, οικονομικών, ενεργειακών και αμυντικών δεσμών στη Ν.Α Μεσόγειο μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, Αιγύπτου υπό την αμερικανική ομπρέλα δημιουργούν νέα δεδομένα.
Ταυτόχρονα, η στρατηγική των ΗΠΑ να στηριχθεί στον “κουρδικό παράγοντα” στη Μέση Ανατολή και να επιμείνει ακόμα και στη δημιουργία κουρδικού κράτους -ή έστω στην αναβάθμιση του λεγόμενου “κουρδικού διαδρόμου” που ξεκινά από τις κουρδικές περιοχές του Ιράν, διατρέχει το Ιράκ και τη Συρία και φθάνει μέχρι την Μεσόγειο- είναι κάτι που η Ουάσιγκτον δεν φαίνεται διατεθειμένη να εγκαταλείψει.
Συμφέρει την Ελλάδα μια πιο στενή σχέση με τις ΗΠΑ; Η απάντηση είναι μεν καταφατική, πρέπει, ωστόσο, να δει κανείς εάν κάτι τέτοιο δημιουργεί νέες απαιτήσεις. Και αναμφίβολα πρέπει να συνδέσει αυτή την παράμετρο με το πως θα διαμορφωθούν οι σχέσεις της Αγκυρας με την ΕΕ. Η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας που αποτέλεσε βασική ελληνική στρατηγική εδώ και περίπου 20 χρόνια όχι μόνο εξασθενεί αλλά εξαφανίζεται. Οι Ευρωπαίοι, και κυρίως η Γερμανία, διαμορφώνουν ήδη εναλλακτική για μια αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης με την Τουρκία ως αντίβαρο στην προοπτική πλήρους ένταξης. Κάτι τέτοιο διαμορφώνει νέες αναγκαιότητες για την Αθήνα. Μπορεί και πρέπει να συνδέσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο με σειρά “προαπαιτουμένων” που θα εξασφαλίζουν τις θέσεις της Ελλάδας στα ελληνοτουρκικά και θα δημιουργούν “ζώνες ασφαλείας”.
Κάποιοι επισημαίνουν πως μία τέτοια διαδικασία θα μπορούσε να εντάξει την επιδίωξη για αναβάθμιση του ρόλου του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο και τη Ν.Α Μεσόγειο και μάλιστα με τρόπο που θα αίρει αιτιάσεις της Τουρκίας, όπως για παράδειγμα την αποστρατιωτικοποίηση των Δωδεκανήσων. Η κοινή άσκηση “Ηνίοχος” που βρίσκεται σε εξέλιξη έχει και αυτή την παράμετρο, όπως και η συζήτηση για προμήθεια μαχητικών F-35 από την ελληνική πολεμική αεροπορία.
Αναμφίβολα πρόκειται για μια συζήτηση που πρέπει να γίνει σε υψηλό επίπεδο (Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής) στην Αθήνα. Το γεγονός ότι η χώρα πορεύεται προς τις εθνικές εκλογές δεν πρέπει να δράσει ανασταλτικά διότι ο γεωπολιτικός χρόνος είναι πυκνός και οι εξελίξεις ραγδαίες. Η Ν.Δ προειδοποιεί ότι η παρούσα κυβέρνηση δεν πρέπει να λάβει -στα δυσμάς του βίου της- δεσμευτικές αποφάσεις. Εν μέρει φαίνεται σωστό, όμως σε έξι μήνες από τώρα ίσως τα πράγματα να έχουν διαμορφωθεί με τρόπο που δεν θα ευνοεί τις ελληνικές θέσεις όσο σήμερα.
Είναι χαρακτηριστικά όσα περιέγραψε στις ΗΠΑ ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Κατρούγκαλος ως στρατηγική της Ελλάδας σε όλα τα γεωπολιτικά μέτωπα.
Σύμφωνα με τον κ. Κατρούγκαλο, η αναβάθμιση των διμερών σχέσεων με τις ΗΠΑ οφείλεται στην «πλήρη ευθυγράμμιση των συμφερόντων» των δύο χωρών. Όπως εξήγησε, αυτή η ταύτιση οφείλεται στον σταθεροποιητικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελλάδα αλλά και στο κοινό ενδιαφέρον για την ενίσχυση της διαφοροποίησης των ενεργειακών πηγών της Ευρώπης.
«Δεν επιδιώκουμε να επωφεληθούμε από την πολιτική αποχώρηση της Τουρκίας από τη Δύση… Αυτή τη στιγμή είμαστε μία από τις λίγες χώρες που υποστηρίζει τις ευρωπαϊκές προοπτικές της Τουρκίας…Πιστεύουμε ότι είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να έχει μια φιλική, ευρωπαϊκή και όχι εχθρική Τουρκία στα ανατολικά της σύνορα. Και πιστεύουμε ότι διατηρώντας ζωντανή αυτήν την ευρωπαϊκή προοπτική, η ΕΕ μπορεί να ασκήσει κάποια επιρροή στις πολιτικές της γειτονικής μας χώρας και να την βοηθήσει να συγκλίνει με το ευρωπαϊκό κεκτημένο» ανέφερε.
Αναλυτικά το ελληνικό σχέδιο όπως το περιέγραψε ο ΥΠΕΞ
Το στρατηγικό σχέδιο και το γεωπολιτικό όραμα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για την ενίσχυση της περιφερειακής σταθερότητας και συνεργασίας στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο βρέθηκε στο επίκεντρο της ομιλίας που πραγματοποίησε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Κατρούγκαλος στη δεξαμενή σκέψης Transatlantic Leadership Network στην Ουάσινγκτον.
Στην εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συνόδου των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, συμμετείχαν ως βασικοί ομιλητές ο κ. Κατρούγκαλος, ο πρόεδρος του Transatlantic Leadership Network Michael Haltzel και η ανταποκρίτρια της ΕΡΤ στην Ουάσινγκτον Λένα Αργύρη, η οποία υπογράμμισε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται από την Ουάσιγκτον ως ένας σταθερός και αξιόπιστος σύμμαχος ανεξαρτήτως από το πως εξελίσσονται οι άλλες συμμαχίες στη περιοχή.
.@lenaargiri: Policy makers in Washington shouldn’t consider #Greece as just another option when older alliances begin to fail. Greece can and should be considered a reliable and strong ally, regardless of how other relationships evolve. @GreeceInUSA @GreeceMFA @sashatoperich pic.twitter.com/Pny54JeFAx
— Transatlantic Leadership Network (@TLN_DC) April 4, 2019
Από την πλευρά του, ο κ. Κατρούγκαλος ξεκίνησε την ομιλία του με αναφορά στις διαχρονικές αξίες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, οι οποίες, όπως είπε, στηρίζονται στον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και την αναγνώριση της σύγχρονης φιλελεύθερης διεθνούς τάξης. Υπό αυτό το πρίσμα, επισήμανε ότι η Ελλάδα στηρίζει την ενεργητική της πολιτική σε αυτούς τους βασικούς πυλώνες, έχοντας ως κύριο στόχο να καταστεί εξαγωγέας σταθερότητας σε όλη την ευρύτερη περιοχή.
«Προσπαθήσαμε να εξάγουμε τη σταθερότητα που έχουμε ως έθνος, σε μια πολύ ασταθή περιοχή. Υπάρχει ένα τρίγωνο αστάθειας που ξεκινάει από την Ουκρανία, επεκτείνεται νότια στη Λιβύη και καταλήγει ανατολικά στη Συρία. Σε αυτό το μέρος του πλανήτη, είναι πραγματικά απαραίτητο να έχουμε διπλωματικές προσπάθειες για να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον για την προαγωγή της ασφάλειας και της σταθερότητας», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Όπως εξήγησε ο κ. Κατρούγκαλος, οι πρωτοβουλίες που αφορούν τα διάφορα πολυμερή σχήματα συνεργασίας στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο εντάσσονται σε αυτή τη γενικότερη θεώρηση, καθώς αποσκοπούν μέσα από συνεργίες να ενισχύσουν την οικονομική συνεργασία και τη σταθερότητα στην περιοχή.
Διμερείς Σχέσεις με ΗΠΑ
Ο Έλληνας υπουργός σημείωσε ότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις διανύουν την καλύτερη περίοδο στη σύγχρονη ιστορία τους και πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ πλέον αναγνωρίζουν έμπρακτα τον αναβαθμισμένο γεωπολιτικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελλάδα στην περιοχή. Σύμφωνα με τον κ. Κατρούγκαλο, αυτή η αναβάθμιση των διμερών σχέσεων οφείλεται στην «πλήρη ευθυγράμμιση των συμφερόντων» των δύο χωρών. Όπως εξήγησε, αυτή η ταύτιση οφείλεται στον σταθεροποιητικό ρόλο που διαδραματίζει η Ελλάδα αλλά και στο κοινό ενδιαφέρον για την ενίσχυση της διαφοροποίησης των ενεργειακών πηγών της Ευρώπης.
Τουρκία
Χαρακτηρίζοντας την Τουρκία ως έναν «μεγάλο και συχνά απρόβλεπτο γείτονα», ο Έλληνας ΥΠΕΞ τόνισε ότι η συνεχιζόμενη απειλή του casus belli αποτελεί ένα απαρχαιωμένο στοιχείο της εξωτερική πολιτικής της γειτονικής χώρας, καθώς συνιστά μια κατάφωρη παραβίαση των κανόνων του διεθνούς δικαίου. Παράλληλα, εξήγησε ότι η Ελλάδα εκπέμπει πάντα ένα θετικό μήνυμα και συνεχίζει να στηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, καθώς επιθυμεί να έχει έναν ουσιαστικό διάλογο που θα στηρίζεται στις αρχές και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου.
«Δεν επιδιώκουμε να επωφεληθούμε από την πολιτική αποχώρηση της Τουρκίας από τη Δύση… Αυτή τη στιγμή είμαστε μία από τις λίγες χώρες που υποστηρίζει τις ευρωπαϊκές προοπτικές της Τουρκίας…Πιστεύουμε ότι είναι προς το συμφέρον της Ευρώπης να έχει μια φιλική, ευρωπαϊκή και όχι εχθρική Τουρκία στα ανατολικά της σύνορα. Και πιστεύουμε ότι διατηρώντας ζωντανή αυτήν την ευρωπαϊκή προοπτική, η ΕΕ μπορεί να ασκήσει κάποια επιρροή στις πολιτικές της γειτονικής μας χώρας και να την βοηθήσει να συγκλίνει με το ευρωπαϊκό κεκτημένο» ανέφερε.
Βόρεια Μακεδονία
Κάνοντας λόγο για θεαματική βελτίωση των διμερών σχέσεων, ο κ. Κατρούγκαλος υποστήριξε ότι η Συμφωνία των Πρεσπών εκπέμπει το μήνυμα ότι στην περιοχή των Βαλκανίων είναι δυνατόν να επιλυθούν σημαντικές διαφορές, μέσω του πολιτικού διαλόγου. Αναγνώρισε τη συναισθηματική φόρτιση που έχει προκαλέσει το συγκεκριμένο θέμα. Παρόλα όμως αυτά, έκανε λόγο για μια ισορροπημένη συμφωνία, η οποία, όπως είπε, στηρίχθηκε στη διπλωματία και κατάφερε να διασφαλίσει τα ζωτικά συμφέροντα και των δύο χωρών. Μάλιστα, εξέφρασε την αισιοδοξία πως με την πάροδο του χρόνου η αποδοχή της συμφωνίας θα ενισχυθεί, καθώς θα αρχίσουν να γίνονται ορατά τα πραγματικά της κέρδη.
Γεωπολιτικό Όραμα της Ελλάδας: Πολιτική Γέφυρα και Διαμεσολαβητής
Αναλύοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της χώρας μας, ο κ. Κατρούγκαλος εκτίμησε ότι η γεωγραφική θέση, ο δυτικός πολιτικός προσανατολισμός, αλλά και οι ιστορικοί και πολιτικοί δεσμοί με τις χώρες του αραβικού κόσμου, επιτρέπουν στην Ελλάδα να επιδιώξει τον ρόλο μιας «πολιτικής γέφυρας» που θα την καταστήσει έναν σημαντικό διαμεσολαβητή στην ευρύτερη περιοχή.
«Μπορούμε να είμαστε μια γέφυρα μεταξύ της δύσης και του αραβικού κόσμου. Ποτέ δεν υπήρξαμε αποικιακή δύναμη. Είχαμε μια σημαντική διασπορά, η οποία ζούσε αρμονικά στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Και γι ‘αυτό τον λόγο, προσπαθούμε να αναπτύξουμε αυτό το δίκτυο συνεργασίας με όλες αυτές τις φιλικές χώρες και να επεκτείνουμε τα τριμερή προγράμματα στις χώρες του Κόλπου, ξεκινώντας από τα Εμιράτα. Με τα Εμιράτα έχουμε μια πολύ προωθημένη οικονομική και ακόμη στρατιωτική συνεργασία. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να λειτουργήσουμε ως πολιτική γέφυρα μεταξύ άλλων σημαντικών χωρών στον κόσμο, όπως η Ρωσία και η Κίνα».
Ρωσία
Ο Έλληνας ΥΠΕΞ ξεκαθάρισε ότι η καταδίκη της συμπεριφοράς της Ρωσίας σε περιπτώσεις όπως αυτή που αφορά την προσάρτηση της Κριμαίας αποτελεί θέση αρχής για μια χώρα όπως η Ελλάδα που έχει το διεθνές δίκαιο ως θεμέλιο της εξωτερικής της πολιτικής. Παρόλα όμως αυτά, ο κ. Κατρούγκαλος υποστήριξε ότι η Δύση δεν πρέπει να εγκαταλείψει τον στρατηγικό στόχο για την επανένταξη της Ρωσίας στο δυτικό σύστημα ασφαλείας.
«Έχοντας ως στρατηγικό στόχο την επανεισαγωγή της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή μας αρχιτεκτονική ασφαλείας, θεωρούμε τους εαυτούς μας (Ελλάδα) ως ένα είδος συνομιλητή μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας, επειδή έχουμε ιστορικούς δεσμούς και κοινή θρησκεία και μια παράδοση καλών διμερών σχέσεων. Παρόλο που έχουμε αυτή τη γενική θέση, όταν το περασμένο καλοκαίρι οι υπηρεσίες μας ανακάλυψαν τις καταπατήσεις των Ρώσων διπλωματών, χωρίς κανένα δισταγμό τους απελάσαμε».
Κίνα
Αναφερόμενος στις αμερικανικές ανησυχίες για την κινεζική επιχειρηματική παρουσία στην Ελλάδα, ο κ. Κατρούγκαλος σημείωσε ότι οι κινεζικές επενδύσεις εντάσσονται στο σκεπτικό του οικονομικού μοντέλου που θέλει να καταστήσει τη χώρα μας ως κόμβο μεταφορών και ενέργειας. Υπογράμμισε, οι κινεζικές επενδύσεις είναι πολύ χαμηλότερες σε απόλυτους αριθμούς από αντίστοιχες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ ξεκαθάρισε ότι η οικονομική συνεργασία δεν υπονομεύει την πολιτική δέσμευση της Ελλάδας προς τους συμμάχους της και δεν συνιστά εγκατάλειψή των αξιών που χαρακτηρίζουν τη χώρα μας.
«Αυτό που κάνει την Ελλάδα περισσότερο εμφανή ως προορισμό κινεζικών επενδύσεων είναι το λιμάνι του Πειραιά, αλλά προσπαθήσαμε να συνδυάσουμε αυτή την οικονομική μας φιλοδοξία με τα ευρωπαϊκά σχέδια σύνδεσης της Ευρώπης με την Ασία και μέσα στην πολιτική μας κοινότητα. Με άλλα λόγια, αυτός ο τύπος επένδυσης δεν αποτελεί απειλή για την ασφάλειά μας».
Προσφυγική Κρίση
Σχετικά με την προσφυγική κρίση, ο κ. Κατρούγκαλος τόνισε ότι είναι υπερήφανος που η Ελλάδα κατάφερε να αντιμετωπίσει την ταυτόχρονη θύελλα δύο διαφορετικών κρίσεων, της οικονομικής και της προσφυγικής. «Θα προσπαθήσουμε να είμαστε μια θετική πολιτική δύναμη, υπερασπιζόμενοι τις θεμελιώδεις αξίες που μοιραζόμαστε μαζί σας και ταυτόχρονα να παίζουμε έναν εποικοδομητικό και σταθεροποιητικό ρόλο στην περιοχή μας», κατέληξε.
