Newsroom Team Ο Αδόλφος Χίτλερ είναι μια από τις πιο σημαντικές και μισητές προσωπικότητες του 20ου αιώνα. Ο επικεφαλής του Ναζιστικού Κόμματος της Γερμανίας ήταν υπεύθυνος για το θάνατο πολλών εκατομμυρίων Εβραίων, κομμουνιστών, ομοφυλόφιλων και κάθε άλλης μειονότητας που τα χαρακτηριστικά της δεν ταίριαζαν στο προφίλ της Άριας Φυλής.
Στα λίγα χρόνια των κατακτητικών πολέμων που εξαπέλυσε, εξαθλίωσε του λαούς πολλών χωρών και δημιούργησε αναταραχή σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι κατανοητό και αναμενόμενο να θέλουμε να μην είχε γεννηθεί ποτέ αυτός ο αιμοχαρής παρανοϊκός δικτάτορας. Τι θα συνέβαινε άραγε αν μπορούσαμε να αλλάξουμε τη ροή της Ιστορίας και εξαφανίζαμε το Χίτλερ από το χάρτη;
Θα σας θέσουμε ένα δίλλημα: Έστω πως έχει κατασκευαστεί μια χρονομηχανή, η οποία μπορεί να σας οδηγήσει πίσω στο 1900, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ είναι ακόμα βρέφος. Βρίσκεστε μπροστά του και κρατάτε ένα πιστόλι. Θα δολοφονούσατε το μωρό Αδόλφο, σώζοντας εκατομμύρια αθώες ζωές με αυτή σας την πράξη;
Πολλοί θα βιαστείτε και θα απαντήσετε «ναι». Συγχαρητήρια, είστε ο τύπος με την ωφελιμιστική οπτική και σύμφωνα με την ηθική σας, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Αν πάλι διακατέχεστε από δεοντολογική ηθική, η απάντηση είναι πιο δύσκολη, καθώς θεωρείτε τη δολοφονία ως μια αντικειμενικά λάθος πράξη. Εξάλλου, έχετε μπροστά σας ένα αθώο πλάσμα, που ακόμα δεν έχει διαπράξει ούτε έχει καν σχεδιάσει κανένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ας αφήσουμε όμως στην άκρη τα ηθικά διλήμματα και ας συμφωνήσουμε ότι η θυσία ενός μωρού είναι πολύ μικρό τίμημα προκειμένου να αποφευχθεί το Ολοκαύτωμα.
Είστε έτοιμοι να σκοτώσετε το ναζιστικό μωρό και να σώσετε τον κόσμο από το σκοτάδι; Σταθείτε μια στιγμή και ξανασκεφτείτε το! Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το ταξίδι στο χωροχρόνο και η δολοφονία που πρόκειται να διαπράξετε δημιουργεί κάποια παράδοξα και μερικές ενδεχόμενες, όχι και πολύ ευχάριστες εκβάσεις. Ας τα εξετάσουμε ένα προς ένα, πριν αποφασίσετε να τραβήξετε τη σκανδάλη:
Σύμφωνα με την αρχή της αυτό-συνοχής του Novikov, το ταξίδι στο χρόνο μπορεί να συμβεί μόνο αν είναι συμβατό με το παρελθόν που έχει ήδη υπάρξει, αλλιώς κάθε συμβάν που δημιουργεί παράδοξο, δε θα μπορέσει να συμβεί. Ένα καλό παράδειγμα είναι το «παράδοξο του παππού»: Αν γυρίσετε το χρόνο πίσω και σκοτώσετε τον παππού σας όταν είναι ακόμα παιδί, αυτόματα δε θα έχετε γεννηθεί, άρα δε θα μπορέσετε να σκοτώσετε τον παππού σας. Ομοίως, αν σκοτώσετε το Χίτλερ και δε συμβεί ο Β’ Π. Πόλεμος, τότε δεν έχετε λόγο να ταξιδέψετε πίσω στα παιδικά χρόνια του Φύρερ. Άρα δεν τον σκοτώνετε και τελικά ο Χίτλερ μεγαλώνει και η Ιστορία παραμένει ως έχει.
Παρεμβαίνοντας στο παρελθόν, δεν έχουμε ιδέα προς ποια κατεύθυνση μπορεί να αλλάξει η ροή των γεγονότων. Για παράδειγμα, στη νουβέλα του Έρικ Νόρντεν “The Primal Solution”, ένας Εβραίος επιζών του Ολοκαυτώματος ταξιδεύει στο παρελθόν και αναγκάζει το Χίτλερ να αυτοκτονήσει, ελέγχοντας το νου του. Ο Χίτλερ τελικά επιζεί, αναγνωρίζει την εβραϊκή καταγωγή του εχθρού του και μεγαλώνοντας, γίνεται ο γνωστός αντι-Σημίτης δικτάτορας που όλοι ξέρουμε. (παράδοξο του προορισμού)
Έστω πως επιλέγετε μια πιο μετριοπαθή λύση και αντί της δολοφονίας, αποφασίζετε να βάλετε το μωρό Χίτλερ σε ένα ορφανοτροφείο. Κανείς δε σας εγγυάται πως οι γονείς του δε θα γεννήσουν ένα άλλο μωρό, που θα το αναθρέψουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο ώστε τελικά να γίνει δικτάτορας. Ακόμα και αν εμποδίσετε τη γνωριμία των γονιών του εξαρχής, ίσως κάποιο άλλο ζευγάρι γεννήσει έναν άλλο Φύρερ, πολύ πιο επικίνδυνο από το Χίτλερ. Εξηγούμε παρακάτω.
Ας πούμε ότι σκοτώσατε τον ανήλικο Αδόλφο. Θεωρείτε πως έτσι το Ολοκαύτωμα έχει αποφευχθεί; Η Γερμανία των δεκαετιών του ’20-‘30 δεν ήταν κάποιος παράδεισος ευμάρειας και προοδευτικής σκέψης. Ένας χαμένος πόλεμος που είχε καταρρακώσει οικονομικά τη χώρα, σε συνδυασμό με διάφορες πολιτικές διαμάχες και το πεσμένο ηθικό των Γερμανών, είχαν δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για να εκκολαφθούν αισθήματα μίσους και ξενοφοβίας, πράγμα που συνέβαινε εξάλλου σε ολόκληρη τη Δύση. Δεν ήταν ο Χίτλερ αυτός που δημιούργησε το φασισμό, τον αντισημιτισμό, το μιλιταρισμό και την ευγονική. Δεν ήταν ο Χίτλερ ο πρώτος πολιτικός που βάσισε τη ρητορεία του στη φυλετική υπεροχή και το Γερμανικό επεκτατισμό. Το να εστιάζουμε στο πρόσωπό του δεν πρέπει να μας αποσπά από τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής, οι οποίες ευνοούσαν τέτοιες ιδεολογίες και κινήματα. Μπορεί ο Χίτλερ να ήταν χαρισματικός και λαοπλάνος ηγέτης, όμως εξελέγη δημοκρατικά στις εκλογές από μια μεγάλη και φανατισμένη μερίδα του κόσμου. Επομένως, αν δεν ήταν ο Χίτλερ, θα ήταν κάποιος άλλος, ίσως πιο μεγαλομανής και αποτελεσματικός στις επιδιώξεις του.
Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, πολλοί κορυφαίοι επιστήμονες διέφυγαν προς πιο ασφαλείς χώρες. Φυσικοί, μαθηματικοί, χημικοί, μεταξύ των οποίων ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Νιλς Μπορ, ο Ενρίκο Φέρμι, ο Λίο Σζιλάρντ και πολλοί άλλοι, συνέχισαν το επιστημονικό τους έργο στην Αμερική. Οι τρεις τελευταίοι που αναφέραμε ήταν και η βασική ερευνητική ομάδα που κατασκεύασε τις πρώτες ατομικές βόμβες. Αν δεν υπήρχε ο Χίτλερ, ίσως αυτές οι βόμβες δεν κατασκευάζονταν ποτέ, ή μπορεί να κατασκευάζονταν για λογαριασμό της γερμανικής ή ιταλικής κυβέρνησης, με πολύ χειρότερες επιπτώσεις από τις βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ομοίως, καθώς οι Γερμανοί αστροφυσικοί που αναζήτησαν άσυλο στην Αμερική έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην εξερεύνηση του διαστήματος, ίσως αυτή η τεχνογνωσία να βρισκόταν σε πολύ πρωιμότερο στάδιο και έτσι η χρονομηχανή να μην είχε εφευρεθεί ακόμα. Ιδού άλλο ένα παράδοξο.
Μέσα από τις φρικαλεότητες και τα παρανοϊκά πειράματα που διέπραξαν οι γιατροί των SS, μόνο ελάχιστα νέα δεδομένα προστέθηκαν στην ιατρική επιστήμη. Για την ακρίβεια, όσες γνώσεις διαθέτουμε σχετικά με την ανθρώπινη υποθερμία και την αντίδραση του σώματος σε χαμηλά βαρομετρικά, έχουν προκύψει αποκλειστικά από πειράματα των Ναζί. Η ιατρική έρευνα έχει βασιστεί πολλές φορές σε ανήθικες πρακτικές-και αυτό συμβαίνει ακόμα και σήμερα σε τρίτες χώρες-, όμως τα συγκεκριμένα βασανιστήρια που συνέβησαν στο όνομα της επιστήμης στάθηκαν η αφορμή για να ξεκινήσει η συζήτηση για τη βιοηθική και για να διακοπούν τα επικίνδυνα πειράματα σε ανθρώπους-πειραματόζωα, άνευ συναινέσεως. Με τον ίδιο τρόπο, ο Β’ Π. Πόλεμος με τη λήξη του επιτάχυνε τη δημιουργία και τη δράση των ανθρωπιστικών κινημάτων και έκανε ξεκάθαρη την ανάγκη για δημοκρατία και ισότητα. Αν δεν ήταν ο Χίτλερ, ίσως ο φασισμός να μην ήταν ακόμα προσδιοριστέος και άρα καταδικαστέος, καθώς οι Ναζί έδειξαν στην ανθρωπότητα πού οδηγεί το μίσος, η προκατάληψη και ο ρατσισμός.
Πέρα από τα χωροχρονικά παράδοξα, κάθε εναλλακτικό σενάριο που μπορούμε να σκεφτούμε και περιλαμβάνει τη δολοφονία του μωρού Αδόλφου, μπορεί να οδηγήσει σε αμέτρητες απρόβλεπτες εκβάσεις, με λιγότερα ή περισσότερα θύματα, οδηγώντας σε ένα καλύτερο ή και πολύ χειρότερο παρόν, με πιο προοδευτικά ή απολυταρχικά καθεστώτα.
Αν όμως πρέπει να απαντήσουμε στο δίλημμα της δολοφονίας του μωρού Χίτλερ, θα λέγαμε πως η σωστή απάντηση είναι «όχι». Κι αυτό γιατί δεν πρέπει να παραβλέψουμε το πιο σημαντικό κομμάτι της ιστορίας: ο Χίτλερ έχασε. Κατάφερε να εκμεταλλευτεί τα σημεία των καιρών, κατάφερε να ανέλθει στην εξουσία και να σπείρει θάνατο και μίσος για χρόνια, και όμως έχασε. Αν τον αφαιρούσαμε από το χρονολόγιο, θα σβήναμε μια από τις πιο σημαντικές νίκες στον αγώνα του Καλού με το Κακό.
Σαφώς, ο φασισμός δεν πατάχθηκε επειδή ο Χίτλερ έζησε, έπαιξε και έχασε. Η ήττα του ναζιστικού κόμματος, η στοχοποίηση των ναζί ή η καταδίκη μιας εγκληματικής οργάνωσης δε μας απαλλάσσει από το δαίμονα του φασισμού. Αν όμως βρεθεί μια μηχανή του χρόνου μπροστά μας, καλύτερα να αφήσουμε το παρελθόν στην ησυχία του και να φροντίσουμε να αλλάξουμε το παρόν, το οποίο θυμίζει επικίνδυνα τις συνθήκες που 100 χρόνια πριν ανέθρεψαν το Χίτλερ και τους ακολούθους του.