ΝΙΚΟΛ ΛΕΙΒΑΔΑΡΗ H Χάγη του Κώστα Σημίτη περιλάμβανε «συνοριακές διαφορές». Ηταν ίσως οι «μη ευχάριστες λύσεις» που υποδείκνυε ο πρώην πρωθυπουργός στα ελληνοτουρκικά στο γνωστό άρθρο του στην «Καθημερινή». Και ήταν σίγουρα η γκρίζα ζώνη της απόφασης του Ελσίνκι που συνέδεε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας με την προσφυγή στην Χάγη για τις «συνοριακές διαφορές» με την Ελλάδα.
Σήμερα ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας δεν υφίσταται πια. Υφίσταται όμως το παζάρι για το “new deal” Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ενωσης – ένα παζάρι, που παίζεται μεταξύ επιλεκτικού αναθεωρητισμού, αναδιάταξης γεωπολιτικών επιρροών και διαμοιρασμού της ενεργειακής πίτας της ανατολικής Μεσογείου. Και ο διακαής πόθος της Αγκυρας σ’΄αυτό το παζάρι είναι η αναθεώρηση και αναβάθμιση της Τελωνειακής Ενωσης με την Ευρώπη – μια αναβάθμιση από την οποία η Τουρκία προσδοκά μακροπρόθεσμο οικονομικό όφελος ακόμη και 200 δις δολαρίων. Ποσό διόλου ευκαταφρόνητο για μια οικονομία που βρίσκεται (ξανά) έξω από την πόρτα του ΔΝΤ.
Πάνω σ’ αυτό το σκηνικό ο Αλέξης Τσίπρας έρχεται να χτίσει την δική του θέση για την Χάγη. Και να καταθέσει την αναθεωρημένη εκδοχή του Ελσίνκι – το «Ελσίνκι plus».
Είναι η θέση που παρουσίασε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ στο Φόρουμ των Δελφών προτείνοντας πλέον την σύνδεση της αναθεώρησης της Τελωνειακής Ενωσης με την υπογραφή συνυποσχετικού Ελλάδας και Τουρκίας για την προσφυγή στην Χάγη. Χωρίς αναφορά σε «συνοριακές διαφορές» και με μόνο ζητούμενο την λύση στο θέμα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.
«Με βάση το διεθνές δίκαιο», είπε ο Αλέξης Τσίπρας στο Φόρουμ και στον Πέτρο Παπακωνσταντίνου, «οφείλουμε να ανοίξουμε δρόμους στην προοπτικής της επίλυσης, ή του εξαναγκασμού της Τουρκίας στην επίλυση με το σεβασμό του διεθνούς δικαίου, στην προοπτική της Χάγης».
Και σ’ αυτό το πλαίσιο έδειξε «παράθυρο ευκαιρίας» – «πιστεύω», είπε, «ότι υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας χωρίς να είμαι εξαιρετικά αισιόδοξος για το μέγεθος» – για να πάει η χώρα μας στην ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής του Ιουνίου καταθέτοντας καθαρή πρόταση:
«Θεωρώ», είπε, «ότι θα πρέπει η χώρα να συνδέσει την προοπτική αναθεώρησης της Τελωνειακής Ενωσης Ε.Ε.– Τουρκίας με δυο βασικά ζητήματα: την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την προοπτική της Χάγης με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο για την επίλυση της διαφοράς μας σε σχέση με την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη».
Είναι η θέση που σήμερα, επίσης στο Φόρουμ των Δελφών, ο τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργος Κατρούγκαλος χαρακτήρισε ως «Ελσίνκι plus». Διότι αίρει, όπως λένε στην Κουμουνδούρου, τις γκρίζες ζώνες και τα προβληματικά στοιχεία της απόφασης του Ελσίνκι, επαναοριοθετεί ως μόνη ελληνοτουρκική διαφορά την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, και επαναπροσδιορίζει το πλαίσιο της ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής – ένα πλαίσιο, που θα μπορούσε να παραπέμπει και σε «νέες Πρέσπες».
Πρακτικά, η θέση Τσίπρα σημαίνει ότι η χώρα δεν έχει λόγο να μπει σε έναν πολιτικό διάλογο με την Τουρκία – που μάλλον είναι δεδομένο ότι θα μπει (και) υπό την αμερικανική πίεση –απλώς και μόνον για να δηλώνει ότι συνομιλεί (όπως συμβαίνει στις διερευνητικές επαφές).
Αντί αυτού, μπορεί να διεκδικήσει ενεργά λύση, συνδέοντας τα δύο μείζονα θέματα και βάζοντας πια και καθαρό χρονικό ορίζοντα για την προσφυγή στην Χάγη: Εάν και όποτε κλείσει δηλαδή η διαπραγμάτευση για την αναθεώρηση της Τελωνειακής Ενωσης –είτε σε τρία, είτε σε πέντε χρόνια –, αυτή να μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνον εάν η Τουρκία αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία κι εάν επίσης συμφωνήσει σε προσφυγή στην Χάγη για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ.
Με την πρόταση αυτή ο Αλέξης Τσίπρας βγαίνει μπροστά από τον Κώστα Σημίτη, αφήνει πίσω του τον Αντώνη Σαμαρά αλλά και τον Κώστα Καραμανλή – που δεν συζητούν καν την Χάγη – και προκαλεί ευθέως τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Τον προκαλεί να δείξει εμπράκτως εάν όντως εννοεί την δεδηλωμένη πρόθεσή του για λύση στα ελληνοτουρκικά επί της μίας, και μόνης, διαφοράς.
Είναι ανοιχτό, και προφανούς δυσκολίας, ερώτημα το εάν και ο πρωθυπουργός μπορεί και εκείνος να αφήσει πίσω του το βέτο Σαμαρά και το δόγμα Καραμανλή. Όπως και το εάν θέλει – και μπορεί – να αναμετρηθεί με το αντιπολιτευτικό παρελθόν των ηρωϊκών, εθνικών ανένδοτων…