Σε τρεις επιστήμονες, τους Ντέιβιντ Μπέικερ, Ντέμη Χασάμπης και Τζον Τζάμπερ, μοιράστηκε φέτος το Νόμπελ Χημείας, για το έργο τους πάνω στις πρωτεΐνες.
Ο Ντέμης (Δημοσθένης) Χασάμπης (Demis Hassabis) τιμήθηκε με το 1/3 του βραβείου – μαζί με τον Τζον Τζάμπερ- «για την πρόβλεψη της δομής της πρωτεΐνης».
Ο Βρετανός επιστήμονας έχει κυπριακή καταγωγή, από την πλευρά τους πατέρα του, ενώ η μητέρα του είναι κινεζικής καταγωγής με προέλευση από την Σιγκαπούρη.
Ο Ντέμης Χασάμπης είναι ερευνητής τεχνητής νοημοσύνης και νευροεπιστήμονας, ενώ για το έργο του έχει τιμηθεί έως τώρα με πλήθος βραβεύσεων.
Επιπλέον είναι σχεδιαστής ηλεκτρονικών παιχνιδιών και επιχειρηματίας, ευρύτερα γνωστός ως ένας από τους ιδρυτές της εταιρείας DeepMind, η οποία μετέπειτα αγοράστηκε από την Google όπου πλέον ο Χασάμπης εργάζεται.
«Η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τον κόσμο». Με αυτή τη φράση, ο Ντέμης Χασάμπης συνοψίζει την ουσία του έργου και του οράματός του.
Ιδιοφυΐα από μικρός – Γκουρού της τεχνολογίας
Ο Ντέμης Χασάμπης γεννήθηκε στις 27 Ιουλίου 1976, στο Λονδίνο.
Η πορεία του Χασάμπης δεν είναι απλώς η αφήγηση ενός success story, αλλά και ένα παράδειγμα της δύναμης της τεχνολογίας και της επιστήμης να αλλάξουν τον κόσμο μας.
Μεγαλώνοντας στο Λονδίνο, με πατέρα ελληνοκυπριακής καταγωγής και μητέρα από τη Σιγκαπούρη, ο Χασάμπης έδειξε από νεαρή ηλικία τις ικανότητές του.
Ήδη από την παιδική ηλικία ήταν εξαιρετικός σκακιστής, και κατείχε τον βαθμό του μαιτρ στην ηλικία των 13 ετών, με βαθμολογία Έλο 2300 κάτι που απέδειξε γρήγορα την πνευματική του ικανότητα και τη στρατηγική του σκέψη. Παράλληλα υπήρξε ο αρχηγός πολλών αποστολών της εθνικής παίδων Αγγλίας στο σκάκι.
Ωστόσο, όπως σχολιάζει ο Guardian, ενώ οι περισσότεροι έφηβοι περνούσαν τον χρόνο τους παίζοντας βιντεοπαιχνίδια, ο Χασάμπης ήταν απασχολημένος σχεδιάζοντάς τα.
Ολοκλήρωσε το σχολείο στην ηλικία των 16 ετών, και σύντομα έπειτα εργάστηκε ως προγραμματιστής παιχνιδιών στην εταιρεία Bullfrog Productions, στα παιχνίδια Syndicate και Theme Park.
Το 1997, ενώ ήταν 21 ετών, ο Χασάμπης απέκτησε ένα διπλό πτυχίο (Double First) στην Πληροφορική στο Queens’ College του Cambridge, όμως η ακαδημαϊκή του πορεία δεν σταμάτησε εκεί. Αργότερα ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στη γνωστική νευροεπιστήμη στο University College London (UCL) το 2009.
Η έρευνά του επικεντρώθηκε στη σχέση μεταξύ μνήμης και φαντασίας, οδηγώντας σε επαναστατικές ανακαλύψεις σχετικά με τον ιππόκαμπο εγκεφάλου (hippocampus) και τη επεισοδιακή μνήμη (episodic memory).
«Πολλά παιδιά αρχίζουν παίζοντας παιχνίδια, όπως έκανα κι εγώ, και έπειτα προχωρούν στον προγραμματισμό και στη συνέχεια χρησιμοποιούν αυτό το απίστευτο εργαλείο, τον υπολογιστή, για να δημιουργήσουν πράγματα», είχε δηλώσει σχετικά με την ακαδημαϊκή του πορεία.
Κατόπιν απέκτησε το πτυχίο του στην επιστήμη υπολογιστών από το πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ με διάκριση και για την επόμενη δεκαετία συνέχισε να εργάζεται ως προγραμματιστής ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Το 1998 ίδρυσε εταιρεία Elixir Studios.
Το 2009 συνέχισε τις σπουδές του για διδακτορικό δίπλωμα στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο Λονδίνου στην γνωσιακή νευροεπιστήμη, με θέμα έρευνας τους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να προκύψουν από τις διαδικασίες του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Σταδιοδρομία
Μετά την απόκτηση του διδακτορικού του, συνέχισε την έρευνα σχετικά με τη νευροεπιστήμη και τεχνητή νοημοσύνη ως επισκέπτης ακαδημαϊκός στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασσαχουσέτης και στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Μια από τις πλέον σημαντικές δημοσιεύσεις που έκανε κατά το διάστημα αυτό, ήταν η μελέτη στην οποία έδειξε πως οι ασθενείς με βλάβη στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου, κάτι που προκαλεί αμνησία, δεν έχουν την δυνατότητα να φανταστούν τον εαυτό τους σε νέες εμπειρίες, κάτι που συνέδεσε την δημιουργική διαδικασία της φαντασίας με την αναδημιουργική διαδικασία της επαναφοράς της επεισοδιακής μνήμης.
Βάσει της μελέτης αυτής, καθώς και της συνέχισης της σε σχέση με τη λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού,ο Χασάμπης ανέπτυξε ένα νέο θεωρητικό μοντέλο της επεισοδιακής μνήμης ταυτοποιώντας την κατασκευή σκηνικών – παραγωγή και διατήρηση στη μνήμη μια σύνθετης και συμπαγούς κατάσταστης-, ως κεντρική διαδικασία η οποία βρίσκεται πίσω και από την μνήμη και από την φαντασία.
Το έργο του αυτό, έλαβε ευρεία κάλυψη από τα διεθνή ΜΜΕ και κατατάχθηκε ως μια από τις 10 πιο σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις από το περιοδικό Science.
DeepMind
Το 2010, ο Χασάμπης μαζί με τους Σέιν Λεγκ και τον Μουσταφά Σουλεϋμάν συνίδρυσε την εταιρεία DeepMind στο Λονδίνο. Το αντικείμενο της DeepMind ήταν η επίλυση της νοημοσύνης και κατόπιν η χρήση της νοημοσύνης για να επιλύσει οτιδήποτε άλλο.
Για τον σκοπό αυτό, η εταιρεία χρησιμοποιεί γνώσεις από τα πεδία της νευροεπιστήμης και της μηχανικής μάθησης μαζί με τις τελευταίες εξελίξεις στην υπολογιστή ισχύ, για την κατασκευή εξαιρετικά ισχυρών αλγορίθμων γενικού σκοπού οι οποίοι θα οδηγήσουν στην δημιουργία τεχνητής γενικής νοημοσύνης.
Ο Χασάμπης προβλέπει πως η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι μια από τις πλέον ωφέλιμες τεχνολογίες που έχουν υπάρξει ποτέ για την ανθρωπότητα, ωστόσο παραμένουν σημαντικά ηθικά ζητήματα.
Το 2010, ο Χασάμπης, εφοδιασμένος με τη εκτενή γνώση του στη νευροεπιστήμη και την πληροφορική, συνέστησε την DeepMind Technologies, μια startup με στόχο την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για την επίλυση σύνθετων προβλημάτων. Το όραμά του ήταν σαφές: να αντιμετωπίσει «το πρόβλημα της νοημοσύνης» και να εφαρμόσει αυτή την κατανόηση σε ποικιλία προκλήσεων σε διάφορους τομείς.
Υπό την ηγεσία του, η DeepMind δημιούργησε προηγμένα συστήματα ΤΝ που ενσωματώθηκαν σε τομείς όπως η ιατρική, άλλες επιστήμες και τα βιντεοπαιχνίδια, ενώ έχει αναγνωριστεί ως ηγέτιδα εταιρεία στην έρευνα της τεχνητής νοημοσύνης.
Το 2014, η Google εξαγόρασε την DeepMind για περίπου 400 εκατομμύρια λίρες, κάνοντάς την μία από τις μεγαλύτερες εξαγορές στην Ευρώπη.
Η Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη (AGI)
H AGI, ή Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη, που συχνά συνδέεται με την υπερ-νοημοσύνη (superintelligence), η οποία ορίζεται ως νοημοσύνη που ξεπερνά τα ανθρώπινα επίπεδα, αναφέρεται σε ένα επίπεδο TN που έχει τη δυνατότητα να κατανοεί, να μαθαίνει και να εφαρμόζει γνώσεις και δεξιότητες σε ένα ευρύ φάσμα εργασιών, παρόμοια με τον ανθρώπινο νου. Σε αντίθεση με την εξειδικευμένη τεχνητή νοημοσύνη, που μπορεί να εκτελεί συγκεκριμένα καθήκοντα, η AGI επιδιώκει την ικανότητα να σκεφτεί και να ενεργήσει με μια ευρύτερη, πιο γενική κατανόηση του κόσμου.
Ο Ντέμης Χασάμπης θεωρεί ότι η ανάπτυξη της AGI θα είναι τόσο επαναστατική όσο η ανακάλυψη της ηλεκτρικής ενέργειας ή της φωτιάς, προαναγγέλλοντας ριζικές αλλαγές στους τομείς της επιστήμης, της βιομηχανίας και της καθημερινής ζωής.
Ωστόσο, έχει τονίσει την αναγκαιότητα για ηθική και υπεύθυνη ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας, προειδοποιώντας για τους πιθανούς κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την ανεξέλεγκτη διάδοση της. Πιστεύει ότι η κοινωνία πρέπει να αναγνωρίσει τις προκλήσεις που συνδέονται με την τεχνητή νοημοσύνη, όπως οι κοινωνικές ανισότητες και οι κίνδυνοι για την ασφάλεια, και να εργαστεί προληπτικά ώστε να διασφαλίσει ότι τα οφέλη από την AGI θα είναι καθολικά και θετικά.
Τα επίτευγμα της AlphaGo
Ένα από τα πιο εμβληματικά επιτεύγματα της DeepMind ήταν η ανάπτυξη του AlphaGo, του πρώτου AI που κατάφερε να νικήσει επαγγελματία παίκτη στο παραδοσιακό και εξαιρετικά περίπλοκο παιχνίδι Go. Το 2016, η νίκη του AlphaGo επί του παγκόσμιου πρωταθλητή Lee Sedol αποτέλεσε ένα ιστορικό γεγονός που επιβεβαίωσε τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης. Ο Χασάμπης είχε δηλώσει: «Η νίκη μας στο Go δεν ήταν μόνο μια επιτυχία για την DeepMind, αλλά και για την τεχνητή νοημοσύνη στο σύνολό της».
Το AlphaGo χρησιμοποίησε αλγορίθμους βαθιάς μάθησης (deep learning) και ενισχυτικής μάθησης (reinforcement learning) για να αναλύσει εκατομμύρια παιχνίδια και να μάθει στρατηγικές νίκης, ακόμη και μέσα από τις ήττες. Αυτό το επίτευγμα έφερε στην επιφάνεια την ικανότητα της AI να επιλύει σύνθετα προβλήματα και να προσαρμόζεται σε δυναμικά περιβάλλοντα, ανοίγοντας νέους ορίζοντες για την τεχνητή νοημοσύνη.
AlphaFold: Η επανάσταση στην πρόβλεψη πρωτεϊνών
Η πιο πρόσφατη και ίσως πιο μεταμορφωτική συνεισφορά του Χασάμπης είναι το AlphaFold, ένα AI σύστημα που προβλέπει τη δομή των πρωτεϊνών με εξαιρετική ακρίβεια. Το 2020, το AlphaFold κέρδισε το CASP (Critical Assessment of Techniques for Protein Structure Prediction), λύνοντας ένα πρόβλημα που προβλημάτιζε τους επιστήμονες για δεκαετίες. Με την υποστήριξη του AlphaFold, οι ερευνητές μπορούν να αποκτούν άμεση πρόσβαση σε δομικά δεδομένα σχεδόν όλων των γνωστών πρωτεϊνών μέσα σε λίγες ώρες, αντί για χρόνια εργαστηριακής δουλειάς.
«Αυτό το εργαλείο μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τομέα της βιολογίας και της ιατρικής. Η κατανόηση της δομής των πρωτεϊνών είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη θεραπειών και φαρμάκων» είχε δηλώσει, σχολιάζοντας την πρόοδο του AlphaFold.
Ο ίδιος και οι συνεργάτες του έχουν τονίσει τη σημασία της AlphaFold για την επιτάχυνση της ανακάλυψης φαρμάκων και για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και η ανάπτυξη βιώσιμων λύσεων για την καταπολέμηση ασθενειών.
Η αναγνώριση στη συνεισφορά του
Το 2017, για τις υπηρεσίες του στην AI, ο Χασάμπης έγινε μέλος του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (CBE), συμπεριλήφθηκε στη λίστα Time 100 με τα πρόσωπα που ασκούν τεράστια επιρροή και το 2024 ανακηρύχθηκε ιππότης για την προσφορά του στην επιστήμη και την τεχνολογία.
«Η αναγνώριση αυτών των επιτευγμάτων είναι μεγάλη τιμή για μένα. Έχω αφιερώσει όλη μου τη ζωή στην εργασία πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη, γιατί πιστεύω στην ικανότητά της να αλλάξει τον κόσμο», δήλωσε την Τετάρτη για την απονομή του Νόμπελ Χημείας 2024.
Ένας οραματιστής στον δρόμο της AI
Αναγνωρίζοντας τη σημασία της ηθικής στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, ο Σερ Ντέμης Χασάμπης τονίζει την ανάγκη για προσεκτική νομική ρύθμιση της επαναστατικής τεχνολογίας και υπεύθυνη εφαρμογή αυτής, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης μεγιστοποιούνται ενώ ταυτόχρονα περιορίζονται οι κίνδυνοι.
«Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης το ίδιο σοβαρά με άλλες μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή», δήλωσε στην παγκόσμια σύνοδο κορυφής για την ασφάλεια της ΤΝ το 2023, τονίζοντας παράλληλα πως «η διεθνής κοινότητα άργησε πάρα πολύ να συντονίσει μια αποτελεσματική παγκόσμια αντίδραση» για την κλιματική αλλαγή και «δεν μπορούμε να αντέξουμε την ίδια καθυστέρηση με την τεχνητή νοημοσύνη».
Ο Χασάμπης είναι ένας από τους πιο σημαντικούς και επιδραστικούς επιστήμονες της εποχής μας. Η εργασία και το όραμά του στην τεχνητή νοημοσύνη έχει όχι μόνο επαναστατήσει στη βιομηχανία της τεχνολογίας, της βιολογίας και της ιατρικής, αλλά προμηνύει και έναν κόσμο όπου η AI μπορεί να συνεργαστεί με τους ανθρώπους για να επιλύσουν τις πιο σύνθετες προκλήσεις.
«Θέλω να κατανοήσω τα μεγάλα ερωτήματα, τα πραγματικά μεγάλα ερωτήματα που συνήθως σε ενδιαφέρουν στη φιλοσοφία ή τη φυσική. Σκέφτηκα ότι η δημιουργία τεχνητής νοημοσύνης θα ήταν η ταχύτερη οδός για να απαντήσω σε ορισμένα από αυτά τα ερωτήματα», είχε δηλώσει το 2023 στο περιοδικό Time, εκφράζοντας την τρόπο που η ανθρώπινη ύπαρξη τροφοδοτεί το πάθος του για την τεχνητή νοημοσύνη.
Καθώς η αναζήτηση της γνώσης και της καινοτομίας είναι η ουσία της ανθρωπότητας, ο Χασάμπης φαίνεται πως μπορεί να μας οδηγήσει σε μονοπάτια μέχρι πρότινος ανεξερεύνητα, και μέσω αυτής της διαδρομής και της διαδικασίας ο κόσμος μας να γίνει πιο φωτεινός.
Σε συνεντεύξεις του, έχει μιλήσει εκτενώς για την πορεία του στην τεχνητή νοημοσύνη και την επιστήμη, καθώς και για τον ρόλο της τεχνολογίας στην ενίσχυση της επιστημονικής έρευνας. Ακολουθούν μερικά βασικά σημεία που έχει τονίσει:
- Για τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στην επιστήμη: Ο Hassabis έχει υπογραμμίσει πως η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να λειτουργήσει ως το απόλυτο εργαλείο για τους επιστήμονες. Όπως έχει πει, η AI είναι ικανή να αναλύει δεδομένα και να βρίσκει μοτίβα, αλλά οι άνθρωποι είναι αυτοί που θέτουν τις σωστές ερωτήσεις και διαμορφώνουν τις υποθέσεις. Εξέφρασε την πεποίθηση πως τα εργαλεία όπως το AlphaFold μπορούν να ενισχύσουν την ικανότητα των επιστημόνων να ανακαλύψουν νέα πράγματα σε μικρότερες ομάδες, επειδή μπορούν να βασίζονται στην AI για τα πιο δύσκολα μέρη της ανάλυσης δεδομένων.
- Για την έμπνευση και το όραμά του: Ο Hassabis εμπνεύστηκε από τα χρυσά χρόνια ερευνητικών κέντρων, όπως το Bell Labs, και ήθελε να δημιουργήσει έναν παρόμοιο χώρο στο Google DeepMind, όπου ειδικοί από διάφορα πεδία συνεργάζονται για να κάνουν πρωτοποριακές έρευνες. Στόχος του ήταν να συνδυάσει την τεχνητή νοημοσύνη με την επιστήμη, τη φιλοσοφία και άλλες επιστήμες για να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που οδηγεί σε ανακαλύψεις.
- Για τον ρόλο της τεχνολογίας στην κοινωνία: Ο Hassabis έχει επίσης αναφερθεί στο πόσο σημαντική είναι η υπεύθυνη χρήση της AI. Σε συνεντεύξεις, συζητά πώς η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να φέρει μεγάλες αλλαγές όχι μόνο στην επιστήμη αλλά και στην κοινωνία, και πόσο κρίσιμο είναι να εξασφαλιστεί ότι τα συστήματα αυτά χρησιμοποιούνται με ασφάλεια και ευθύνη(.
Αυτές οι θέσεις του τονίζουν την ενθουσιώδη του προσέγγιση για την τεχνητή νοημοσύνη, την προοπτική της να επαναπροσδιορίσει την επιστήμη και την ανάγκη για ηθική και υπεύθυνη ανάπτυξή της.
