ΝΙΚΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ Πρώτη φορά στη ζωή μου αναδημοσιεύω παλαιότερο κείμενο, αλλα πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να μελετήσετε τις προτάσεις του Πράττω για τον δημοκρατικό έλεγχο της ΕΥΠ, της κρατικής ασφάλειας και άλλων τάχα “ανεξαρτήτων θεσμών”. Για το πως και με ποια εργαλεία θα οργανωθεί αυτός ο έλεγχος
Του Νίκου Κοτζιά
ΤΟ ΠΡΑΤΤΩ σπάει τα στεγανά, θέτει ευθέως ένα θεμελιακό πρόβληματα δημοκρατίας και κάνει προτάσεις σε θετική-προοδευτική κατεύθυνση. Η δημοκρατική αντιπολίτευση πρέπει να θέσει θέμα Κυριαρχίας του Κοινοβουλίου και ελέγχου όλων των μυστικών υπηρεσιών και κονδυλίων καθώς και των “ανεξάρτητων αρχών”. Το ΠΡΑΤΤΩ Προτείνει τολμηρά συγκεκριμένες αρχές, νομοθετικές προτάσεις και μέτρα. Καλεί τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, στα οποία απευθύνθηκε με επιστολή την προηγούμενη εβδομάδα, να συμβάλλουν στην δημιουργία ενός μετώπου δημοκρατίας, αλλά και να καταθέσουν νομοσχέδιο στη βουλή επί του θέματος. Δεν μπορεί η αριστερά να βλέπει παθητικά να γίνονται κουρέλια τα δικαιώματα των πολιτών και των οργανώσεών τους, να μένουν ανεξέλεκτες οι μυστικές υπηρεσίες και να γίνεται χρήση μηχανημάτων παρακολούθησης υψηλής τεχνολογίας χωρίς κανέναν κοινοβουλευτικό έλεγχο.
Πιο συγκεκριμένα οι προτάσεις του ΠΡΑΤΤΩ έχουν ως εξής:
Ανακοίνωση ΠΡΑΤΤΩ ΓΙΑ «ανεξάρτητες» Αρχές και έλεγχο των μυστικών υπηρεσιών
Αθήνα 23 Mαίου 2022
Πρόταση ΠΡΑΤΤΩ για ενίσχυση του Κυριαρχίας του Κοινοβουλίου επί των «ανεξάρτητων» Αρχών και έλεγχο των μυστικών υπηρεσιών
Ενίσχυση της Κυριαρχίας του Κοινοβουλίου επί των «ανεξάρτητων» Αρχών και έλεγχο των μυστικών υπηρεσιών, ζητεί το ΠΡΑΤΤΩ με επιστολές του Προέδρου του, Ν. Κοτζιά, σε ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, ΜέΡΑ25, ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και Οικολόγους Πράσινους.
Το ΠΡΑΤΤΩ προτείνει την προώθηση νομοσχεδίου στην βουλή προκειμένου να τεθεί η ΕΥΠ, οι «ανεξάρτητες» Αρχές και τα «μυστικά κονδύλια» υπό δημοκρατικό έλεγχο. Καλούμε δε τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης να υιοθετήσουν την βασική λογική των προτάσεών μας και να καταθέσουν άμεσα στη βουλή νομοσχέδιο.
Οι «ανεξάρτητες» Αρχές, σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν καταστεί δεύτερο παράλληλο δημόσιο θεσμικό σύστημα στο οποίο δεν θα επιτρέπεται να έχει γνώμη το Κοινοβούλιο.
Αποφασιστικής σημασίας για την λειτουργία της Δημοκρατίας είναι ο έλεγχος του προσανατολισμού και της δράσης των μηχανισμών μυστικών υπηρεσιών, δημόσιων και ιδιωτικών. Δεν υπάρχει καμία μέθοδος για τον πλήρη έλεγχό τους. Όμως, μπορούν να τεθούν αυστηρά όρια και εργαλεία αποτροπής τέτοιων δράσεων των μυστικών υπηρεσιών, και πριν απ’ όλα της ΕΥΠ, που να περιορίζουν δραστικά τις τυχόν παρανομίες τους, τις παραβιάσεις του Συντάγματος και των δικαιωμάτων του πολίτη και να την περιορίζουν όσο το δυνατό στα καθήκοντα που της αναθέτει η δημοκρατική πολιτεία.
Επίσης, δεν μπορούν να υπάρχουν «μυστικά κονδύλια» και να γίνεται διαχείρισή τους χωρίς τον έλεγχο της βουλής. Θα πρέπει με νόμο, να υπαχθούν όλα τα λεγόμενα «μυστικά κονδύλια» στους ίδιους κοινοβουλευτικούς κανόνες που υπάχθηκαν τα αντίστοιχα του Υπουργείου Εξωτερικών με νόμο που ψήφισε η ελληνική βουλή μετά από πρόταση του τότε Υπουργού Εξωτερικών και προέδρου του ΠΡΑΤΤΩ, Ν. Κοτζιά.
Το ΠΡΑΤΤΩ προτείνει την προώθηση νομοσχεδίου στην βουλή προκειμένου να τεθεί η ΕΥΠ, οι «ανεξάρτητες» Αρχές και τα «μυστικά κονδύλια» υπό δημοκρατικό έλεγχο. Καλούμε δε τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης να υιοθετήσουν την βασική λογική των προτάσεών μας και να καταθέσουν άμεσα στη βουλή νομοσχέδιο.
Περισσότερη Δημοκρατία: Ενίσχυση της Κυριαρχίας του Κοινοβουλίου και έλεγχος των μυστικών υπηρεσιών
Το Πολιτικό Σκεπτικό
Οι διεθνείς εξελίξεις, η άνοδος ακροδεξιών κινημάτων και η ενίσχυση ανορθολογικών αντιλήψεων έχουν μόνο ένα δρόμο αντιμετώπισης: περισσότερη Δημοκρατία. Ενίσχυση της Κυριαρχίας του Κοινοβουλίου. Ανατροπή της προσπάθειας που γίνεται πιο συστηματικά εδώ και είκοσι χρόνια της δημιουργίας ενός παράλληλου θεσμικού μηχανισμού, εκτός του ελέγχου των πολιτών και του κοινοβουλίου. Προσπάθεια που υποσκάπτει το κύρος και την λειτουργία της Ελληνικής Βουλής και κατά προέκταση της ίδιας της δημοκρατίας στη συνείδηση του Πολίτη. Κανείς θεσμός, όσο ανεξάρτητος και αν χρειάζεται να είναι δεν μπορεί να βρίσκεται εκτός του ελέγχου και της σκέψης του Κοινοβουλίου. Χωρίς να λογοδοτεί σε αυτό. Η αρχή της Κυριαρχίας του κοινοβουλίου είναι αδιάσπαστη και έχει προτεραιότητα έναντι άλλων θεσμικών ρυθμίσεων.
Αποφασιστικής σημασίας για την λειτουργία της Δημοκρατίας είναι ο έλεγχος του προσανατολισμού και της δράσης των μηχανισμών μυστικών υπηρεσιών, δημόσιων και ιδιωτικών. Ασφαλώς γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει καμία μέθοδος για τον πλήρη έλεγχό τους. Δεν υπάρχει ολική δικαιότητα στην σημερινή κοινωνία. Σίγουρα, όμως, μπορούν να τεθούν αυστηρά όρια και εργαλεία αποτροπής τέτοιων δράσεων των μυστικών υπηρεσιών, και πριν απ’ όλα της ΕΥΠ, που να περιορίζουν δραστικά τις τυχόν παρανομίες τους, τις παραβιάσεις του Συντάγματος και των δικαιωμάτων του πολίτη και να την περιορίζουν όσο το δυνατό στα καθήκοντα που της αναθέτει η δημοκρατική πολιτεία.
Βασική πρότασή του ΠΡΑΤΤΩ είναι η απαίτηση παραπέρα ενίσχυσης της θέσης της βουλής στο όλο θεσμικό σύστημα της χώρας καθότι είναι ο θεσμός-πυρήνας της ελληνικής δημοκρατίας. Δεν μπορούν, κατά συνέπεια, να υπάρχουν δημόσιες αρχές που δεν υπόκεινται στον έλεγχο και την διαδικασία συναίνεσης από τη Βουλή. Αυτό ισχύει πρωταρχικά για την ΕΥΠ και για κάθε άλλη δραστηριότητα που εμπίπτει στην κατηγορία της «μυστικής δράσης». Η Ελληνική Δημοκρατία έχει αρνητικές εμπειρίες από την ανεξέλεγκτη δράση, και ακόμα περισσότερο από την εν κρυπτώ λειτουργία και την χωρίς κοινοβουλευτική νομοθετική απόφαση συγκρότηση τέτοιων υπηρεσιών.
Ανάγκη Νομοθετικής Ρύθμισης
Για την ενίσχυση της κυριαρχίας του κοινοβουλίου στο θεσμικό σύστημα της χώρας, το ΠΡΑΤΤΩ προτείνει την προώθηση νομοσχεδίου στην βουλή προκειμένου να τεθεί η ΕΥΠ υπό τον δημοκρατικό έλεγχο. Καλούμε δε τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης να υιοθετήσουν την βασική λογική των προτάσεών μας και να καταθέσουν άμεσα στη βουλή νομοσχέδιο, που κατά τη γνώμη μας οφείλει να συμπεριλαμβάνει τα εξής:
1. Όλες οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας, προεξέχουσας της ΕΥΠ, αλλά και της Κρατικής Ασφάλειας, της αντιτρομοκρατικής, καθώς και των αντίστοιχων μηχανισμών στον ελληνικό στρατό υπόκεινται στον δημοκρατικό έλεγχο της Ελληνικής Βουλής. Προς τον σκοπό αυτό, συγκροτείται Ειδική Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ευθύνης (ΕΚΕΕ) με αναβαθμισμένα δικαιώματα και στήριξη. Στόχοι της είναι, ο έλεγχος των αναφερθέντων υπηρεσιών, η τακτή ενημέρωση για τη δράση τους του συνόλου της Βουλής και η προάσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών από αυθαιρεσίες τους. Διασφαλίζει στο δυνατό βαθμό, ότι δεν παραβιάζεται ο νόμος και τα δικαιώματά τους.
2. Η ΕΚΕΕ αποτελείται από δέκα μέλη. Πέντε από την συμπολίτευση και πέντε από την αντιπολίτευση. Η Επιτροπή εκλέγει από τα μέλη της Πρόεδρο (προερχόμενος από την συγκυβέρνηση) και αντιπρόεδρο (προερχόμενος από την αξιωματική αντιπολίτευση). Κάθε μέλος δικαιούται να ζητήσει την σύγκλιση της Επιτροπής.
3. Η ΕΚΕΕ συνεδριάζει μακριά από την δημοσιότητα τουλάχιστον κάθε δεύτερο μήνα. Διαθέτει δικό της προϋπολογισμό. Τα μέλη της δικαιούνται να έχουν δύο επιπλέον μετακλητούς υπαλλήλους το καθένα με ειδίκευση στο δίκαιο και στην τεχνολογία παρακολουθήσεων. Τα μέλη της εκλέγονται από την ολομέλεια της βουλής μετά από πρόταση του Προεδρείου της για όσο διάστημα λειτουργεί η Βουλή που τους τοποθέτησε.
4. Η επιτροπή και τα μέλη της, όχι μόνο η κάθε φορά πλειοψηφία, δικαιούται να ενημερώνεται για την λειτουργία της ΕΥΠ και των άλλων υπηρεσιών που αναφέρθηκαν. Έχει άμεση πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες, σε κάθε έγγραφο τους, όπως και των υπουργείων, κάθε στοιχείου που εμπίπτει στις αρμοδιότητές της. Δύναται να επισκεφτεί κάθε τμήμα και διεύθυνση των υπηρεσιών. Ορίζει τον επικεφαλής της ΕΥΠ. H επιτροπή δικαιούται να ζητήσει την άρση του τραπεζικού απόρρητου οποιοδήποτε στελέχους ή συνεργάτη των υπηρεσιών ασφάλειας της ΕΥΠ καθώς και των άλλων υπηρεσιών που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Καλεί σε συνεδρίασή της, όποτε το θεωρεί αναγκαίο, τους επικεφαλής των υπηρεσιών που αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο του παρόντος. Τέλος καλεί στη Βουλή τους επικεφαλής αυτών των υπηρεσιών για δημόσια εξέταση μία φορά το χρόνο.
Η Επιτροπή ενημερώνεται από την ΕΥΠ και τις άλλες υπηρεσίες για τον προγραμματισμός στον επιχειρηματικό τομέα. Οι υπηρεσίες οφείλουν ανά εξάμηνο να ενημερώνουν για την υλοποίηση και τυχόν αλλαγές σε αυτό τον προγραμματισμό. Η Επιτροπή λαμβάνει όλα τα μέτρα και διαθέτει όλα τα απαραίτητα εργαλεία, προκειμένου να μην επιτρέπει η ΕΥΠ και οι άλλες υπηρεσίες να ξεφεύγουν των καθηκόντων τους ή/και να επιδιώκουν παρέμβαση στην πολιτική.
5. Ειδική εποπτεία και έλεγχο εξασκεί η επιτροπή επί των πρακτικών των μυστικών υπηρεσιών και ιδιαίτερα εκείνων που συνδέονται με την παρακολούθηση πολιτών, της αλληλογραφίας τους, των τηλεπικοινωνιών τους, της έρευνας ιδιωτικών χώρων, και κάθε είδους συλλογής στοιχείων. Με τον νέο νόμο καταργούνται όλες οι άλλες διατάξεις που προέβλεπαν την ανέλεγκτη παρακολούθηση ή την έγκρισή της από εισαγγελέα μόνο με την αποστολή σε αυτόν αριθμών τηλεφωνίας και χωρίς άλλη αιτιολόγηση.
6. Οι υπάλληλοι των υπηρεσιών και οι πολιτικά αρμόδιοι δεν δικαιούνται να αρνούνται την παροχή των αιτηθέντων πληροφοριών, εκτός αν το αιτιολογήσει ο κάθε φορά πολιτικός προϊστάμενος και αυτό γίνει αποδεκτό από την πλειοψηφία των δύο τρίτων της Επιτροπής. Από την άλλη, η ΕΚΕΕ δεν δικαιούται να ζητά πληροφορίες για τρέχουσες δράσεις εθνικής σημασίας κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους.
7. Κάθε εργαζόμενος σε αυτές τις υπηρεσίες, δικαιούνται να απευθύνεται απευθείας στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, έχοντας ασυλία επ’ αυτού. Υπό προστασία βρίσκονται, επίσης, και κάθε είδους πληροφοριοδότης της Επιτροπής για θέματα αρμοδιότητας και ενδιαφέροντός της.
8. Τυχόν άρνηση υπηρεσίας ή μέλος του προσωπικού της να ενημερώσει την επιτροπή, και η οποία δεν εμπίπτει στο άρθρο 6 του παρόντος, υπόκειται σε ποινικές ποινές που προβλέπει ειδικός νόμος. Σε αυτόν θα προβλέπονται αυστηρότατες ποινές, επίσης, για κάθε παραχάραξη στοιχείων, απόκρυψη της αλήθειας ή ψευδών καταθέσεων στην Επιτροπή. Εξίσου αυστηρές θα είναι οι ποινές για μέλη της Επιτροπής που παραβιάζουν την μυστικότητα των στοιχείων που της περιέρχονται. Η δέσμευσή τους δεν αφορά μόνο την περίοδο που υπηρετούν σε αυτή, αλλά και αφού αφυπηρετήσουν.
9. Μέλος της Επιτροπής μπορεί, εφόσον έχει την σύμφωνη γνώμη τουλάχιστον δύο ακόμα μελών της, να κοινοποιήσει προς το σύνολο των βουλευτών πληροφορίες υπόθεσης η οποία έχει εξεταστεί ολοκληρωτικά και από την οποία προκύπτουν ζητήματα παραβίασης της νομοθεσίας και του Συντάγματος από υπηρεσίες ή συγκεκριμένη διεύθυνσή της ή υπάλληλο. Με την σύμφωνη γνώμη της Βουλής σε μια τέτοια περίπτωση, η Επιτροπή αποκτά το χαρακτήρα ανακριτικής επιτροπής ή προτείνει μια τέτοια.
10. Η Επιτροπή συντάσσει έκθεση πεπραγμένων προς την βουλή της ίδιας και των υπηρεσιών που εποπτεύει κάθε έξη μήνες ή σε ειδικές περιπτώσεις.
11. Η κυβέρνηση οφείλει να ενημερώνει σε τακτά χρονικά διαστήματα για τις δράσεις, τις επιλογές και τις κατευθύνσεις της κάθε ξεχωριστής υπηρεσίας. Εξηγεί και δικαιολογεί κάθε επιλογή.
12. Η ΕΚΕΕ ελέγχει κάθε ιδιωτική εταιρεία ή ιδιώτη που διαθέτει μέσα παρακολούθησης τα οποία πρέπει να δηλώνονται επίσημα στις αρμόδιες ελληνικές αρχές, οι οποίες μια φορά τον χρόνο ενημερώνουν με ειδική έκθεση της Επιτροπή. Κάθε παραβίαση του Συντάγματος και των δικαιωμάτων του πολίτη από ιδιώτη και ιδιωτική εταιρεία τιμωρείται αυστηρά από τον ποινικό κώδικα.
Ειδικές Ρυθμίσεις
Ι. Η επιτροπή, με απόφαση των 2/3 των μελών της, μπορεί να αναθέσει καθήκοντα για την διερεύνηση συγκεκριμένης υπόθεσης που η ίδια κρίνει σκόπιμο σε εμπειρογνώμονα.
ΙΙ. Η Βουλή ορίζει με πλειοψηφία 3/5 ειδικό «Συνήγορο της προστασίας του Πολίτη» στον οποίον μπορούν να απευθυνθούν οι πολίτες και ο οποίος συνεργάζεται στενά με την Επιτροπή για την προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών καθώς και με εκπρόσωπο της Ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων.
ΙΙΙ. Με τον νόμο διασφαλίζεται η απαγόρευση παρακολούθησης από ελληνικές μυστικές υπηρεσίες βουλευτών και υπουργών. Καθώς και η προστασία τους από ξένες αντίστοιχες υπηρεσίες.
IV. Στην επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος εισάγεται άρθρο με το οποίο ενσωματώνεται η ουσία των άνω στο Ελληνικό Σύνταγμα όπως είχαμε προτείνει στην προηγούμενη αναθεώρηση, πρότασή μας που υποβλήθηκε από τους βουλευτές μέλη μας στην τότε κυβέρνηση και η πράξη απέδειξε και τα δύο τελευταία χρόνια, ότι κακώς απορρίφθηκε και μάλιστα χωρίς διάλογο.
V. Η Επιτροπή και η Βουλή, φροντίζουν ώστε να υπάρξει νέος κανονισμός-οργανισμός της λειτουργίας της ΕΥΠ που καθορίζει και τους στόχους της.
Τέλος, VΙ. Προκειμένου να διαμορφωθεί οριστικά ένα νομοσχέδιο με το πιο πάνω περιεχόμενο, η Βουλή συστήνει ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή και συνεργάζεται με ειδικούς επί του θέματος, ιδιαίτερα τεχνικούς και νομικούς
Τρεις αναγκαίες ρυθμίσεις
Α. Ουδείς μπορεί να δρα μακριά από τον έλεγχο της βουλής, χωρίς να λογοδοτεί σε αυτήν. Αυτό ισχύει και για τις αρχές που ονομάστηκαν «ανεξάρτητες». Χρειάζεται να υπαχθούν όλες χωρίς καμία εξαίρεση σε κοινοβουλευτικό έλεγχο, να θεσμοθετηθεί η λογοδοσία τους στη βουλή, καθώς και η εκλογή και η δυνατότητα ανάκλησης των επικεφαλής τους από την Βουλή. Ανεξάρτητες αρχές δεν σημαίνει δημιουργία δεύτερου παράλληλου δημόσιου θεσμικού συστήματος στο οποίο δεν επιτρέπεται να έχει γνώμη το Κοινοβούλιο. Η «ανεξαρτησία τους» πρέπει να διασφαλίζεται με όλους τους τρόπους και, ταυτόχρονα, να υπάγεται στους κανόνες του δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού και να μην αποτελούν θεσμούς παράκαμψης των δημοκρατικών λειτουργιών.
Β. Ανάλογα, δεν μπορούν να υπάρχουν «μυστικά κονδύλια» και να γίνεται διαχείρισή τους χωρίς τον έλεγχο της βουλής. Θα πρέπει με νόμο, να υπαχθούν όλα τα λεγόμενα «μυστικά κονδύλια» στους ίδιους κοινοβουλευτικούς κανόνες που υπάχθηκαν τα αντίστοιχα του Υπουργείου Εξωτερικών με νόμο που ψήφισε η ελληνική βουλή μετά από πρόταση του τότε Υπουργού Εξωτερικών και προέδρου του Πράττω, Ν. Κοτζιά. Το ίδιο ισχύει και για κάθε αγορά εργαλείων αλγόριθμου και εξειδικευμένων μηχανημάτων.
Γ. Άμεσα συγκροτείται επιτροπή ελέγχου τυχόν διασυνδέσεων της ΕΥΠ με ιδιωτικούς μηχανισμούς και παράνομων δραστηριοτήτων του Προσωπικού της τα προηγούμενα χρόνια.