NewsEdit Σε έναν κόσμο που αλλάζει, σε μία κοινωνία που υφίσταται ισχυρούς κλυδωνισμούς, ο σύγχρονος νέος έρχεται αντιμέτωπος με καινούργια δεδομένα και με πολύ σημαντικές προκλήσεις.
Εγκλήματα με δράστες νέους και εγκλήματα με θύματα ανήλικους και νέους, απασχολούν με εκτενή ρεπορτάζ τα ΜΜΕ και προβληματίζουν εντόνως την επιστημονική κοινότητα. Εγκλήματα ανηλίκων που φτάνουν στο σημείο να εξισωθούν με την εγκληματικότητα ενηλίκων, αλλά και παραβατική δράση με κύριο χαρακτηριστικό της τη βία και την απαξία στην ανθρώπινη ζωή δεν μπορούν να μας αφήσουν αδιάφορους και απαθείς. Ως ενεργά μέλη της κοινωνίας και ως μέλη της επιστημονικής κοινότητας οφείλουμε να προβληματιστούμε για το φαινόμενο και με κοινωνική ευαισθησία να καταθέσουμε σκέψεις και προτάσεις.
• Μπορούμε μέσα από τη σκιαγράφηση του προφίλ των ανήλικων παραβατών να παρέμβουμε έγκαιρα, δίνοντας βαρύτητα στην ενίσχυση της πρόληψης;
• Πώς τα παιδιά θύματα βίας θα προστατευθούν;
• Ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου στη σύγχρονη κοινωνία;
• Πώς μπορούν να υποστηριχθούν με τρόπο ουσιαστικό οι ανήλικοι που είναι εκτεθειμένοι σε πολλαπλούς κινδύνους και οι ανήλικοι που ζουν σε οικογένειες με σοβαρές δυσλειτουργίες;
• Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά οι μη ορατές δυσλειτουργίες στα οικογενειακά περιβάλλοντα και η ανηλικότητα να μάθει να εκφράζει το συναίσθημά της, χωρίς φόβο και κυρίως χωρίς να καταφεύγει στη χρήση βίας (λεκτικής, σωματικής, ψυχολογικής);
• Πώς οι ομάδες ανηλίκων θα οδηγηθούν σε θετική δράση, απέχοντας από φαινόμενα βίας;
• Πώς το σύγχρονο σχολείο θα επενδύσει στην ολοκληρωμένη έννοια της «παιδείας» δίνοντας χώρο και χρόνο σε όλους τους μαθητές και σε όλες τις μαθήτριες να αναδείξουν τα θετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους;
• Ποια πρέπει να είναι η απάντηση της οργανωμένης Πολιτείας στην ενίσχυση της νεότητας;
Τα παραπάνω αποτελούν ορισμένα από τα ερωτήματα που με απασχολούν σε ερευνητικό επίπεδο και κρίνω αναγκαίο να αναδειχθούν και να δοθούν ολοκληρωμένες απαντήσεις. Τις οφείλουμε στην ανηλικότητα!
Οι Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους αποτελεί το έκτο συγγραφικό μου όνειρο, στο οποίο προσεγγίζω ερευνητικά εγκλήματα με δράστες και θύματα νέους. Στις 626 σελίδες του βιβλίου το αναγνωστικό κοινό θα διαβάσει για πολύκροτες υποθέσεις που απασχόλησαν τα ΜΜΕ στη χώρα μας, με δράστες και θύματα ανήλικους και νέους ανθρώπους. Επίσης, θα έχει τη δυνατότητα να μελετήσει την επιστημονική άποψη των κορυφαίων εγκληματολόγων της χώρας μας και έγκριτων επιστημόνων στον τομέα εξειδίκευσής τους, τους οποίους ευχαριστώ θερμά για την καίρια συμβολή τους στο βιβλίο. Στο βιβλίο παρουσιάζονται έρευνες, μελέτες και συνεντεύξεις για το φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας και θυματοποίησης ανηλίκων και νέων, αλλά και ειδικές θεματικές ενότητες με ένα ιδιαίτερο εγκληματολογικό και κοινωνικό ενδιαφέρον. Επίσης, αναλύονται υποθέσεις με δράστες και θύματα ανήλικους και νέους που απασχόλησαν τα ελληνικά εγκληματολογικά και ποινικά χρονικά στη διάρκεια μίας 25ετίας και ειδικότερα από το 1995 έως και το 2020, με ιδιαίτερη βαρύτητα να δίνεται στη σύγχρονη εποχή. Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται ένα γλωσσάριο με χρήσιμους για τον ερευνητή όρους για τη νεανική παραβατικότητα και θυματοποίηση ανηλίκων.
Οι θεματικές ενότητες του βιβλίου: Δύο μεγάλες θεματικές αποτελούν το αντικείμενο διερεύνησής μου: το φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας και της θυματοποίησης ανήλικων και νέων. Ειδικότερα, το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε μεγάλα μέρη. Ακολουθούν οι Ειδικές Θεματικές Ενότητες και τα Παραρτήματα. Στο Α’ ΜΕΡΟΣ προσεγγίζεται σε θεωρητικό επίπεδο το φαινόμενο της νεανικής παραβατικότητας, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Στο Β’ ΜΕΡΟΣ αναλύονται υποθέσεις με θύματα ανήλικους και νέους σε συσχετισμό με την απεικόνισή τους στα ΜΜΕ. Στο Γ’ ΜΕΡΟΣ εξετάζεται το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και παρουσιάζεται η κάλυψη υποθέσεων από τα media, ενώ δίνεται έμφαση σε ζητήματα ορολογίας. Στο Δ’ ΜΕΡΟΣ πολύ σοβαρά εγκλήματα με δράστες νέους, τα οποία απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ, αποτελούν αντικείμενο μελέτης και εξέτασής μας. Στο Ε’ ΜΕΡΟΣ το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται στο σύγχρονο σχολείο, στις εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ μαθητών αλλά και μαθητών-εκπαιδευτικών.
Στις Ειδικές Θεματικές Ενότητες αναλύονται ζητήματα κρίσιμης σημασίας, όπως τα ανεξιχνίαστα εγκλήματα, η κακοποίηση ζώων από ανήλικους, η αμνησία μετά τη διάπραξη της εγκληματικής πράξης, η «εκδικητική πορνογραφία», τα τροχαία δυστυχήματα με θύματα ανήλικους και νέους, οι αυτοκτονίες, οι επιθέσεις με οξύ. Στα Παραρτήματα το αναγνωστικό κοινό θα βρει ένα γλωσσάριο βασικών νομικών και εγκληματολογικών όρων για τη νεανική παραβατικότητα και τη θυματοποίηση ανηλίκων από το αμερικανικό δίκαιο, με τις αντίστοιχες ερμηνείες στα ελληνικά και θα διαβάσει τις πολύ ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις που ρίχνουν φως σε σημαντικές πτυχές των υπό διερεύνηση θεμάτων. Η παρουσίαση μελετών και η καταγραφή της άποψης κορυφαίων εγκληματολόγων της χώρας και έγκριτων επιστημόνων στον τομέα της εξειδίκευσής τους προσδίδουν στο παρόν βιβλίο μία ιδιαίτερη αξία, με απώτερο στόχο να αποτελέσει στο μέλλον ένα σημείο αναφοράς για τον δημοσιογραφικό κόσμο και την επιστημονική κοινότητα.
Η ερευνητική ενασχόληση με την ανηλικότητα: Οι Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους αποτελούν ένα μεγάλο συγγραφικό μου όνειρο. Η ερευνητική ενασχόληση με το θέμα ξεκίνησε στη διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων και η συστηματική συγγραφή τοποθετείται το 2019 αμέσως μετά την έκδοση του προηγούμενου βιβλίου μου, υπό τον τίτλο Σκιαγράφηση του Ψυχολογικού Προφίλ Εγκληματιών που Απασχόλησαν τα Ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018). Στη διάρκεια αυτής της διετίας είχα τη δυνατότητα να εμβαθύνω τη μελέτη μου για την ανηλικότητα και να προχωρήσω σε εκτενείς συζητήσεις με ειδικούς επί του θέματος επιστήμονες, μέσα από τις οποίες μπόρεσα να προσεγγίσω τις δύο υπό διερεύνηση θεματικής μου μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Αναμφίβολα, η συγκίνηση είναι βαθιά, καθώς οι άνθρωποι που αποτέλεσαν όλα αυτά τα χρόνια πηγή έμπνευσης, με τα δικά τους συγγράμματα και το επιστημονικό τους έργο, με τιμούν σε αυτό το βιβλίο, με πολλούς τρόπους: παραχωρώντας μου συνέντευξη, γράφοντας ένα κείμενο ειδικά για το βιβλίο, αποστέλλοντάς μου όλο αυτό το χρονικό διάστημα πριν από την ολοκλήρωση της συγγραφής του βιβλίου πολύτιμο υλικό ώστε να εμβαθύνω περισσότερο, αλλά και επιφυλάσσοντάς μου/μας εκπλήξεις, όπως το γράμμα του Καθηγητή Γιάννη Πανούση που απευθύνει στους νέους (μετά την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μου παραχώρησε), το κείμενο του Καθηγητή Αντώνη Μαγγανά με την κατάθεση της πολύτιμης επιστημονικής γνώσης του, ο πρόλογος του Καθηγητή Νέστορα Κουράκη, ο οποίος αποτελεί ένα πολύ δυνατό πρότυπο με το επιστημονικό του έργο και του οποίου τα βιβλία για την ανηλικότητα ήταν «οδηγός» μου από φοιτήτρια, αλλά και το ξεχωριστό επίμετρο στο οποίο μοιράζεται μία πολύ σημαντική εγκληματολογική εμπειρία του ο Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω και Πρόεδρος του ΚΕ.Μ.Ε. Διονύσης Χιόνης.
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω μέσα από την καρδιά μου που με τιμάτε με το αναγνωστικό σας ενδιαφέρον. Με τη δική σας, ουσιαστική υποστήριξη, συνεχίζω να ονειρεύομαι συγγραφικά και ελπίζω να ακολουθήσουν πολλά ακόμα συγγραφικά ταξίδια στο μέλλον!
Μήνυμα: Παρά τη σκληρότητα του θέματος, το μήνυμά μου επιδιώκω να είναι θετικό και ελπιδοφόρο. Να δείξουμε έμπρακτα την εμπιστοσύνη μας στη νεολαία, στην οποία πρέπει να δοθούν ευκαιρίες εξέλιξης. Να τονίσουμε την ανάγκη επένδυσης στην παιδεία και ενίσχυσης των δράσεων με θετικό πρόσημο στο σχολείο της σύγχρονης εποχής ώστε οι ανηλικοι/ες μέσα από το προσωπικό βίωμα και το παράδειγμα να διδαχτούν αξίες και ιδανικά και να αναδείξουν τα θετικά στοιχεία της προσωπικότητάς τους, σε έναν κόσμο που έρχεται αντιμέτωπος με πολύ σημαντικές προκλήσεις και υφίσταται ισχυρούς κλυδωνισμούς. Το βλέμμα μας ας είναι επομένως (ουσιαστικά και με θετική διάθεση) στραμμένο στην ανηλικότητα και ας μην ξεχνάμε τον «συνδετικό κρίκο» που δυστυχώς υφίσταται μεταξύ θυματοποίησης ανηλίκων στο πλαίσιο του οικογενειακού τους περιβάλλοντος (η οποία μπορεί να λαμβάνει ποικίλες μορφές και να μην είναι πάντοτε «ορατή») και νεανικής παραβατικότητας.
Απόσπασμα από το βιβλίο:
Σκιαγράφηση του προφίλ των ανήλικων δραστών που κακοποιούν ζώα
Ακολούθως γίνεται μία προσπάθεια κατηγοριοποίησης των ανήλικων δραστών και σκιαγράφησης του προφίλ τους, χωρίς ωστόσο να υπάρχει μία απόλυτη κατηγοριοποίηση που ακολουθείται κατά γράμμα. Οι τυπολογίες είναι χρήσιμες στο πλαίσιο κατευθυντήριων γραμμών που μπορούν να βοηθήσουν τον ερευνητή αλλά και τον δημοσιογράφο που καλύπτει ανάλογες υποθέσεις προκειμένου να εμβαθύνει περισσότερο στο θέμα και στην ανάλυση του προφίλ του δράστη.
• Ο πειραματιστής (The Experimenter): Εδώ εντάσσονται ανήλικοι ηλικίας 1-6 ετών. Κατά κανόνα πρόκειται για παιδιά προσχολικής ηλικίας που δεν έχουν ακόμα αναπτύξει τη γνωστική τους ωριμότητα ώστε να κατανοήσουν ότι τα ζώα έχουν αισθήματα, ότι πονάνε και ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν παιχνίδια. Επίσης, μπορεί να είναι το πρώτο κατοικίδιο του παιδιού ή το παιδί να μην έχει την εμπειρία λόγω ηλικίας και λόγω έλλειψης εκπαίδευσης να φροντίσει το ζώο και να αντιληφθεί τις ανάγκες του. Μπορεί, από την άλλη πλευρά, ο ανήλικος να «αντιγράφει» κακοποιητικές συμπεριφορές ενηλίκων. Επομένως, η εκπαίδευση του ανηλίκου είναι αναγκαία από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, και μάλιστα από την προσχολική ηλικία, προκειμένου να υπάρξει έγκαιρα ευαισθητοποίηση για τα ζώα και τα δικαιώματά τους.
• Ο δράστης που «κραυγάζει για βοήθεια» (The “Cry-for-Help” Abuser): Πρόκειται για ανήλικους ηλικίας 6 με 7 έως και 12 ετών. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα παιδιά έχουν την ωριμότητα να κατανοήσουν τη σοβαρότητα της πράξης τους και ότι το να βλάψουν τα ζώα δεν είναι μία κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Συνεπώς, η κακοποιητική συμπεριφορά που υιοθετεί απέναντι στα ζώα ο δράστης αυτού του τύπου, δεν είναι απόρροια της έλλειψης εκπαίδευσης, όπως στην προηγούμενη περίπτωση, αλλά είναι μία «κραυγή» βοήθειας, μία «κραυγή» για την έλλειψη προσοχής και φροντίδας που στερούνται οι ανήλικοι και είναι πιθανότερο να αποτελεί η εν λόγω κακοποιητική συμπεριφορά το σύμπτωμα ενός βαθύτερου προβλήματος που αντιμετωπίζει ο ανήλικος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνεπώς, είναι αναγκαίο να ζητηθεί η βοήθεια του ειδικού.
• Ο δράστης με αποκλίνουσα συμπεριφορά (The Conduct-Disordered Abuser): Αφορά εφήβους 12 ετών και άνω, οι οποίοι πέρα από την κακοποίηση ζώων εμπλέκονται και σε άλλες αντικοινωνικές και αποκλίνουσες συμπεριφορές, όπως ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε χρήση ουσιών, κατάχρηση αλκοόλ, συμμετοχή σε συμμορίες, σύγκρουση με τον ποινικό νόμο κ.λπ. Σε ορισμένες από αυτές τις περιπτώσεις η κακοποίηση των ζώων είναι απόρροια ή γίνεται συνδυαστικά με τη συμμετοχή στην αποκλίνουσα ομάδα ομηλίκων -είτε ως ένα είδος ιεροτελεστίας μύησης, είτε ως ένας τρόπος για να ικανοποιηθούν βαθύτερες ψυχολογικές ανάγκες του ανήλικου, όπως ανακούφιση της ανίας του και επίτευξη μίας αίσθησης ελέγχου. Επομένως, εδώ η κακοποίηση ζώων είναι μόνο ένα μέρος μίας ευρύτερης αποκλίνουσας ή και παραβατικής συμπεριφοράς.
Όπως διαπιστώνει κανείς, πρόκειται για πολύ σοβαρές καταστάσεις που χρήζουν ειδικής επιστημονικής αντιμετώπισης και ασφαλώς έγκαιρης παρέμβασης. Ο ρόλος της οικογένειας αλλά και του σχολείου, καθώς σε αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις απουσιάζει ένα υποστηρικτικό οικογενειακό πλαίσιο, δύναται να είναι καθοριστικής σημασίας τόσο ως προς την ενίσχυση της πρόληψης όσο και της έγκαιρης παρέμβασης προτού η κατάσταση ξεφύγει τελείως από τον έλεγχο.
Συνοψίζοντας, κάθε πράξη βίας ανήλικου που διαπράττεται σε βάρος ενός ζώου δεν συνεπάγεται, με τρόπο νομοτελειακό, ότι το ανήλικο άτομο θα οδηγηθεί στην ενήλικη ζωή του στην εγκληματική δράση. Ιδιαίτερα με τα παιδιά πολύ μικρών ηλικιών, κυρίως στο ηλικιακό εύρος 1-6 έτη, η περιέργεια και η έλλειψη εκπαίδευσης και ενημέρωσης από τους ενήλικους δύναται να αποτελέσουν επιβαρυντικούς παράγοντες για την υιοθέτηση μίας ακραίας συμπεριφοράς απέναντι στο ζώο. Εν τούτοις, μία επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά που υιοθετείται για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να αποτελεί «προειδοποιητικό σημάδι» και είναι σημαντικό να αξιολογείται από τον ειδικό επιστήμονα.
Συνεπώς, τόσο για την ασφάλεια των ζώων όσο και για την αντιμετώπιση αποκλινουσών συμπεριφορών των ανήλικων, είναι αναγκαίο να μην εθελοτυφλούμε μπροστά σε αυτές τις συμπεριφορές, αλλά να αντιμετωπίζονται έγκαιρα, από την πρώτη κιόλας στιγμή που παρατηρείται μία βίαιη συμπεριφορά σε βάρος του ζώου, ακόμα κι όταν ο ανήλικος βρίσκεται σε προσχολική ηλικία. Οι γονείς και οι παιδαγωγοί πρέπει να συζητούν με το παιδί για την προστασία των ζώων και για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους, ασφαλώς με τρόπο απλό και κατανοητό για τα παιδιά αυτών των ηλικιών, όπως μέσω δημιουργικών projects, αφιερωμάτων, ειδικών θεματικών ενοτήτων, βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων σχετικών με το θέμα κ.λπ. Εξίσου σημαντικό να ενισχυθεί ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας ως προς την ενημέρωση των πολιτών για την προστασία των ζώων και τέλος τα ΜΜΕ έχουν την ευθύνη να παρέχουν στο ευρύ κοινό μία ολοκληρωμένη για το θέμα ενημέρωση, γιατί τα ζώα έχουν δικαιώματα και αυτά πρέπει να γίνονται σεβαστά από όλους -ενήλικους και ανήλικους-. Από την πλευρά της Πολιτείας, σημαντικά θεωρώ τα προγράμματα για τους δράστες, όπως για παράδειγμα προγράμματα διαχείρισης θυμού, στο πλαίσιο ολιστικής προσέγγισης του φαινομένου, ώστε να μην επαναλάβουν στο μέλλον την ειδεχθή πράξη της κακοποίησης ζώων.
Αγγελική Καρδαρά
Η Αγγελική Καρδαρά είναι Εισηγήτρια-Συγγραφέας και Εκπαιδεύτρια στο Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας & ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Φιλόλογος (με εξειδίκευση στη μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία) και Τακτική Επιστημονική Συνεργάτιδα Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.). Το θέμα της διδακτορικής διατριβής της, με Επιβλέποντα τον Καθηγητή Γιάννη Πανούση, αφορά τον ιδιαίτερο γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας του έγκλειστου πληθυσμού. Από τον Φεβρουάριο του 2020 ανέλαβε και Επιστημονικά Υπεύθυνη του Crime & Media Lab του Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος που αποτελεί Ομάδα Εργασίας για το Έγκλημα και την Απεικόνισή του στα ΜΜΕ. Έχει επάρκεια και άδεια διδασκαλίας τριών ξένων γλωσσών (αγγλικών, γαλλικών, ισπανικών). Εργάζεται στον συναρπαστικό χώρο της εκπαίδευσης, δίνει διαλέξεις και οργανώνει μαθήματα σεμιναριακού τύπου στο αντικείμενο εξειδίκευσής της «Έγκλημα & Media». Επίσης, είναι Επιστημονικά Υπεύθυνη ερευνών εγκληματολογικού, κοινωνικού και μιντιακού ενδιαφέροντος, αρθρογραφεί και συγγράφει. Έχει συγγράψει τα βιβλία: Τρομοκρατία και ΜΜΕ (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Όταν η ψυχή μιλάει (εκδόσεις Υδρόγειος), Φυλακή και Γλώσσα (εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα), Εγχειρίδιο Εγκληματολογίας για τον Αστυνομικό και Δικαστικό Συντάκτη (εκδόσεις Παπαζήση), Σκιαγράφηση του ψυχολογικού προφίλ των εγκληματιών που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ (1993-2018): Criminal Profiling and Media (εκδόσεις Παπαζήση). Οι Νέοι Παγιδευμένοι στα Παιχνίδια της Βίας: Εγκλήματα με Δράστες και Θύματα Νέους είναι το έκτο βιβλίο της και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση (σελ.: 626, τιμή: €30,74). Το βιβλίο προλογίζει ο Νέστωρ Κουράκης, Καθηγητής Εγκληματολογίας Πανεπιστημίων Αθηνών και Λευκωσίας, τακτικό Μέλος Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, και το επίμετρο έχει γράψει ο Διονύσης Χιόνης, Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω και Πρόεδρος Κέντρου Μελέτης του Εγκλήματος. Το εξώφυλλο έχει σχεδιάσει η Ζωγράφος Σίσι Τζούμα, σε συνεργασία με τον Γραφίστα Αλέξανδρο Κοκκίνη.