Χρόνης Διαμαντόπουλος Η Κύπρος, η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν πλέον μπει στην τελική φάση για τις εκλογές και στις τρεις αυτές χώρες. Όπως είναι λογικό, αυτές οι κοντινές χρονικά εκλογικές αναμετρήσεις μονοπωλούν το ενδιαφέρον και το δημόσιο διάλογο, καθώς σχετίζονται και με την εξέλιξη των σχέσεων Ελλάδας και Κύπρου με την Τουρκία. Σε αυτό το πλαίσιο οι εκλογές στην Τουρκία πρέπει να προσεγγιστούν σε δύο επίπεδα.
Τριαντάφυλλος Καρατράντος*
Το πρώτο αφορά την Τουρκία αυτή καθ’ αυτή και το εκλογικό αποτέλεσμα που θα προκύψει. Υπάρχουν αρκετοί προβληματισμοί για τις εκλογές, ενώ πολλοί αναλυτές εκφράζουν δημόσια και την ανησυχία τους για το αδιάβλητο των εκλογών και τον τρόπο που αυτές θα διεξαχθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πρόσφατο εξώφυλλο του περιοδικού Economist.
Ας ξεκινήσουμε από το αυτονόητο. Για τον Πρόεδρο Ερντογάν οι εκλογές και η διατήρηση της εξουσίας είναι στενά συνυφασμένες με την επόμενη ημέρα για τον ίδιο προσωπικά, αλλά και μέλη της οικογένειας του. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε πως ηγετικές προσωπικότητες της αντιπολίτευσης, όπως η κυρία Ακσενέρ, έχουν αρκετές φορές υποστηρίξει πως ο Πρόεδρος Ερντογάν θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη δικαιοσύνη, ενώ και η θητεία του έχει χαρακτηριστεί από πολλά σκάνδαλα διαφθοράς που εμπλέκουν στενά συγγενικά του πρόσωπα, αλλά και από ένα γενικότερο πλαίσιο αδιαφάνειας. Το δεύτερο σημείο είναι η αυταρχική στροφή του Προέδρου Ερντογάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016 που οδήγησε σε ένα εκτεταμένο κύμα διώξεων, φυλακίσεων, απαγορεύσεων, αλλά και στοχοποίησης αντιπάλων του, με σημαντικότερη περίπτωση τον πρώην σύμμαχο του Φετουλά Γκιουλέν, ως τρομοκράτες. Η Τουρκία έχει όλα τα χαρακτηριστικά μίας ανελεύθερης δημοκρατίας και αυτό σε ένα τέτοιο πλαίσιο κρισιμότητας για τον Πρόεδρο Ερντογάν είναι εξόχως προβληματικό. Το τρίτο σημείο αφορά την πρόθεση του Ερντογάν να αξιοποιήσει κάθε μέσα ώστε να κερδίσει τις εκλογές. Δεν είναι τυχαίο πως παρά τα σημαντικά οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας, η Κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε ένα εκτεταμένο κύμα παροχών κυρίως προς τα πλέον αδύναμα οικονομικά στρώματα. Παράλληλα, ξεχωρίζει η προσπάθεια διαφόρων μορφών απαγορεύσεων κατά κομμάτων και προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης, όπως ο Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Ιμάμογλου, αλλά και το HDP.
Ωστόσο, ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν είναι σίγουρο πως θα ηττηθεί στις επόμενες εκλογές. Πέραν των δικών του πρωτοβουλιών που ήδη αναφέρθηκαν, υπάρχει και η αδυναμία της αντιπολίτευσης να καταλήξει σε μία ενιαία υποψηφιότητα και ένα ξεκάθαρο πολιτικό πλαίσιο που του δίνει την ευκαιρία να κινητοποιήσει κάθε πόρο που μπορεί να τον οδηγήσει στην επανεκλογή.
Το τελευταίο χαρακτηριστικό της εκλογικής αναμέτρησης στην Τουρκία αφορά τον εθνικισμό και τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Δηλαδή το δεύτερο επίπεδο προσέγγισης των εκλογών, τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση και την Ελλάδα. Εκτός από την οικονομία ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει επενδύσει προεκλογικά και στην έξαρση εθνικιστικών αντανακλαστικών, ώστε να ενισχύσει τόσο τη δική του θέση, όσο και του κυβερνητικού του εταίρου, του Εθνικιστικού Κόμματος. Επιθετική ρητορική, ευθείες απειλές και ένα πλαίσιο αναθεωρητισμού συνθέτουν το αφήγημα σε αυτόν τον τομέα. Με τη Δύση και την Ελλάδα να στοχοποιούνται σχεδόν καθημερινά. Πρέπει ωστόσο να τονίσουμε πως ο αναθεωρητισμός, η απειλή πολέμου και προσπάθεια να μπουν στο τραπέζι όλο και περισσότερα ζητήματα ως «διαφορές» από την πλευρά της Τουρκίας, δεν είναι μία αμιγώς προεκλογική στρατηγική, αλλά το βασικό πλαίσιο άσκησης της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου. Η Ελληνική και η Κυπριακή εξωτερική πολιτική δεν πρέπει και δεν προσεγγίζουν τη στάση, αλλά και τη στρατηγική της Τουρκίας, ως μία παροδική προεκλογική τακτική. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως ο εθνικισμός και ο αναθεωρητισμός δεν αποτελούν πολιτική μόνο του AKP, αλλά και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, τα οποία, με ελάχιστες εξαιρέσεις, πλειοδοτούν σε εθνικισμό και ακραία ρητορική.
Τέλος, δύο είναι τα σημαντικά ζητήματα για την επόμενη ημέρα στην Τουρκία μετά τις εκλογές: α) πως θα διαμορφωθεί το καθεστώς μετάβασης της εξουσίας σε πιθανή ήττα του Προέδρου Ερντογάν και β) πως θα διαμορφωθούν οι σχέσεις Ελλάδας- Τουρκίας, καθώς η υψηλή ένταση που καλλιεργείται από την πλευρά της Τουρκίας μεγιστοποιεί τον κίνδυνο πιθανής κλιμάκωσης. Για αυτό είναι σημαντικό να διαμορφωθεί το κατάλληλο πλαίσιο διαλόγου και να οδηγηθούμε, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, σε μία ύφεση της έντασης.
*Δρ. Ευρωπαϊκής ασφάλειας και νέων απειλών. Κύριος Ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ.