NewsEdit Πολλά έχουν γραφτεί για το θέμα αυτό. Η τεχνολογία αναπτύσσεται και προχωρά με στόχο την διευκόλυνσή μας χωρίς αμφιβολία. Όπως κάθε μέσο όμως έτσι και η αυτό, χρειάζεται σύνεση και διάκριση για να αποτελέσει εργαλείο εξέλιξης και όχι το αντίθετο. Και ποιος δεν ξέρει πως η συνήθεια αυτή ήρθε για να μείνει και μέσα στην εδραίωσή της εμπεριέχει απειλητικές συνέπειες για τον νου, την καρδιά και το σώμα όλων μας αλλά κυρίως των παιδιών;
Ερατώ Χατζημιχαλάκη*
Και αμέσως μετά να μην αναρωτηθούμε «Τι κάνουμε αλήθεια ως κοινωνία και ως γονείς για το θέμα αυτό;» Χρειάζεται να πούμε άραγε πως μια κοινωνία που δεν φροντίζει τα παιδιά της, δεν φροντίζει το μέλλον της; Όπως σε πολλά άλλα θέματα μοιάζει να αφηνόμαστε αδιάβαστοι, αβοήθητοι και αποχαυνωμένοι στην τυχαιότητα, στην εύκολη λύση, σε αυτό που κάνουν οι πολλοί και για τούτο το τόσο σοβαρό θέμα.
Μια γρήγορη ματιά γύρω μας θα μας πείσει πως τα παιδιά και οι οθόνες είναι πια ένας μόνιμος συνδυασμός που τον βρίσκεις συχνά στην υπερβολή του δυστυχώς σε όλες τις ηλικίες. Γιατί όμως επιτρέπουμε να μας παρασύρει αυτή η λαίλαπα ακόμη και εκείνοι που γνωρίζουν τις ολέθριες συνέπειες της επιλογής αυτής;
Σ’ αυτό το άρθρο δεν θα μιλήσουμε για τις συνέπειες των οθονών γιατί είναι γνωστές κι αν δεν είναι, μια αναζήτηση στο διαδίκτυο θα δώσει σε εκείνον που το επιθυμεί, στατιστικές και στοιχεία ανατριχιαστικά. Σε προκαλώ αναγνώστη να το κάνεις! Στο άρθρο αυτό θα μιλήσουμε για τον εγκλωβισμό μας μέσα σ’ αυτή τη συνθήκη, και την παραίτησή μας από την εναντίωση στο υγιές, στο αυτονόητο. Απευθύνομαι σε γονείς που είναι καθόλα νοήμονες άνθρωποι, εγγράμματοι κατά το πλείστων και ικανοί να αντιληφθούν πολύπλοκες έννοιες και να διαχειριστούν θέματα κρίσεων σε πολλαπλά επίπεδα. Δεν είναι ενδιαφέρον να αναρωτηθεί κανείς γιατί αυτοί οι γονείς, (δεν μιλώ για τους άλλους που δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα και δυστυχώς είναι πολλοί), γιατί δεν αντιλαμβάνονται ότι ένα κινητό στα χέρια του παιδιού είναι ίδιο με την εξαρτησιογόνα ουσία στα χέρια του εφήβου. Ναι είναι το ίδιο ακριβώς! Δεν το κάνουμε γιατί μας συμπαρασύρουν οι λόγοι της χρήσης της τεχνολογίας.
Ας δούμε μερικούς λόγους:
· Είναι αναγκαίο
· Είναι απαραίτητο (αρκετές φορές όχι πάντα)
· Είναι ευχάριστο
· Είναι δημιουργικό
· Έχει εναλλαγές
· Σε κρατά απασχολημένο
· Το κάνουν όλοι
· Προσφέρει την αίσθηση του «ανήκειν» (ιδιαιτέρως μέσω των κοινωνικών δικτύων)
· Προσφέρει ικανοποίηση (αύξηση των επιπέδων της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο)
Δεν αλλάζουν αυτοί οι λόγοι αν πρόκειται για παιδί. Είναι οι ίδιοι με μικρές παραλλαγές.
Βρισκόμαστε λοιπόν όλοι εγκλωβισμένοι μέσα σ’ αυτή τη συνθήκη και άλλος λίγο και άλλος πολύ, βρίσκει τρόπους είτε να δικαιολογεί την εξάρτησή του, είτε πολύ συχνά να την αγνοεί και να αφήνεται σ’ αυτήν δικαιολογώντας τα αδικαιολόγητα. Αυτό παρατηρούν τα παιδιά. Αυτό τους δείχνουμε με την συμπεριφορά μας. Το παιδί δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί ότι ο ενήλικας έχοντας στα χέρια του αυτό το αντικείμενο το χρησιμοποιεί ως εργαλείο. Παρατηρεί απλά πόσο εξαρτημένοι είμαστε όλοι από αυτό. Παγκόσμιο το φαινόμενο άλλωστε. Το ερώτημα που γεννιέται είναι: Θέλουμε να επέμβουμε όσο μας παίρνει και να κάνουμε μια υπέρβαση; Στατιστικές λένε πως ο μελλοντικός άνθρωπος θα είναι παχύσαρκος, θα έχει προβλήματα με τον αυχένα του και την σπονδυλική του στήλη. Θα έχει διάσπαση προσοχής. Θα είναι περισσότερο εσωστρεφής και απομονωμένος ξεχνώντας την ομορφιά της ανταλλαγής και της κοινωνικότητας και όλα αυτά από την υπερβολική χρήση της τεχνολογίας. Παρατηρούμε τα σημάδια ήδη. Δεν είναι πια σπάνιο να βρίσκεσαι σε μια παρέα που κανένας δεν μιλά και όλοι είναι απασχολημένοι με το κινητό τους. Πόσο θα αφηνόμαστε σ’ αυτό το πολύ-ειπωμένο: «Μα το κάνουν όλοι, εγώ πώς να αντισταθώ;»
Έχω μιλήσει σε εκατοντάδες γονείς, είτε μέσω των προσωπικών συνεδριών είτε μέσω των Σεμιναρίων μου, είτε των ομιλιών μου. Η ατάκα «Δεν μπορώ μόνη/ος μου να αντισταθώ» είναι η πιο συχνή δικαιολογία. Λοιπόν για σένα συνειδητέ γονιέ που θέλεις να αντισταθείς γράφονται αυτές οι γραμμές. Φαίνεται να αντιλαμβάνεσαι περισσότερο από το μέσο όρο πως ο ρόλος του γονιού είναι ο σπουδαιότερος που σε καλεί η ζωή να παίξεις και μπορείς να τον τιμήσεις όσον αφορά το θέμα που διαπραγματευόμαστε εδώ, με δυο τρεις επιλογές που η μεγάλη πλειονότητα των γονέων δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται.
Επιλογή 1. Όσο πιο αργά τόσο πιο καλά
Εσύ συνειδητοποιημένε γονιέ, αντιλαμβάνεσαι ότι ένα παιδί κλεισμένο μέσα σε ένα διαμέρισμα που δεν έχει εκτονώσει την ενεργητικότητά του με κανέναν τρόπο, αν ανακαλύψει τις άπειρες ευκαιρίες που του δίνει ένα κινητό γιατί να θελήσει να το αφήσει; Άρα το θέμα μας είναι στο να μην το ανακαλύψει! Σωστά; Τι να απαντήσω σε έναν γονιό που μου ζητά βοήθεια για την οριοθέτηση του 3χρονου λέει με την τεχνολογία. Και θέλω να φωνάξω με όση φωνή μπορώ να διαθέτω. «Πού το βρήκε το κινητό αγαπητέ μου γονιέ το 3χρονο;» «Πού το βρήκε;» «Πήγε στα μαγαζιά και το αγόρασε με το χαρτζιλίκι του;» «Ποιος ευθύνεται;» Όσο πιο αργά λοιπόν φέρουμε σε επαφή το παιδί με το κινητό τόσο καλύτερα. Βασική αρχή: Το κινητό είναι ένα εργαλείο το οποίο το χρειάζεται στις μέρες μας εκείνος που κινείται μόνος του, εκείνος που έχει ανάγκη επικοινωνίας, εκείνος που χρειάζεται την πρόσβαση σε πληροφορίες συχνά, εκείνος που έχει να διευθετήσει θέματα. ΔΕΝ το χρειάζεται το παιδί. Όσο πιο αργά τόσο πιο καλά!
Επιλογή 2. – Οριοθέτηση
Ευθύνη του γονιού είναι να βάλει τα όρια, ευθύνη του παιδιού να κινηθεί μέσα στα όρια. Αν κάναμε το λάθος και φέραμε σε επαφή το παιδί με την τεχνολογία και τώρα καλούμαστε να μαζέψουμε τα χυμένα δεν σου έχω καλά νέα. Χρειάζεται να επενδύσεις πολύ περισσότερο χρόνο για να επαναπροσδιορίσεις το θέμα. Όσο δε δεν τα καταφέρνεις, γιατί το παιδί έχοντας γνωρίσει τη γλύκα της απασχόλησης με τη εθιστική αυτή συνήθεια αντιστέκεται και αντιστέκεται σθεναρά, η μάχη για το ποιος θα επικρατήσει κορυφώνεται και αυτός που θα βγει χαμένος είσαι εσύ αγαπημένε μου γονιέ αλλά κατ’ επέκταση το παιδί σου. Εσύ γιατί έχεις δεκάδες άλλα θέματα που περιμένουν την διευθέτησή σου και κάποια είναι τόσο άμεσα που εύκολα παραιτείσαι. Αλίμονο στον γονιό που μπλέκεται σε αντιπαράθεση με το παιδί του. Θα χάσει! Και θα χάσει γιατί δεν ξέρει τον τρόπο να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση άρα θυμώνει και ο ανταγωνισμός αρχίζει να κυριαρχεί. Θα χάσει γιατί θα λειτουργήσει ενίοτε ενοχικά και θα γίνει επιτρεπτικός και άλλοτε ανταγωνιστικά και θα γίνει αυταρχικός. Κανένα μα κανένα πρόβλημα δεν λύνεται την ώρα του προβλήματος. Λύνεται ή πριν δημιουργηθεί ή αρκετά μετά όταν έχουν σιγήσει οι εντάσεις. Στο θέμα της τεχνολογίας η οριοθέτηση μπορεί να γίνει μόνον πριν ακόμη δημιουργηθεί το πρόβλημα. Μια βασική αρχή είναι να συναποφασιστεί με το παιδί (άρα για να μπορεί να συναποφασίσει χρειάζεται να είναι σε μια ηλικία που αντιλαμβάνεται κάποιες έννοιες και κυρίως το χρόνο) το πότε, το πόσο και το τι θα κάνει με την τεχνολογία.
Προϋποθέσεις για την οριοθέτηση της χρήσης του τεχνολογικού μέσου:
· Πότε θα το χρησιμοποιεί
· Πόσο θα το χρησιμοποιεί
· Τι θα κάνει χρησιμοποιώντας το
Και το βασικότερο: Χρειάζεται να συναποφασιστεί μαζί με το παιδί το πιο σημαντικό που παρατηρώ πως κανένας δεν ασχολείται με αυτό. Το τι θα γίνει αν τα προηγούμενα δεν τηρηθούν. Για να γίνει με επιτυχία αυτή η συναπόφαση χρειάζεται να υπάρχει σχέση εμπιστοσύνης και ισοτιμίας. Ποιος γονιός μπορεί να καυχηθεί πως αναπτύσσει μια ισότιμη σχέση με το παιδί του. Μπορώ να σας πω με βεβαιότητα. ΕΛΑΧΙΣΤΟΙ. Και ξέρετε γιατί; Γιατί δεν γνωρίζουμε την ισοτιμία. Και δεν την γνωρίζουμε γιατί δεν μας την έμαθε κανείς. Για να μπορέσουμε λοιπόν να βάλουμε όρους πρέπει εμείς οι γονείς να μαθητεύσουμε, να εκπαιδευτούμε, να στοχαστούμε και να αποφασίσουμε πως ο δρόμος της γονεϊκότητας δεν είναι ευκολοδιάβατος. Είναι δύσκολος, έχει κακοτοπιές και χρειάζεται να μάθουμε να τις διαχειριζόμαστε. Δεν είναι εύκολο θέμα λοιπόν το θέμα Παιδί και Τεχνολογία γιατί έχει να κάνει με τα όρια.
Επιλογή 3. – Διαφοροποίηση από τους πολλούς
Χρειάζεται αρετή και τόλμη η ελευθερία και όντως εδώ μιλάμε για την πιθανότητα να ελευθερωθούμε από την εξάρτηση του να ανήκουμε στους πολλούς. Είναι επιλογή και η επιλογή οδηγεί σε απόφαση. Το να αποφασίσει κάποιος να διαφοροποιηθεί δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα γιατί χρειάζεται να είναι έτοιμος να υποστεί τις συνέπειες της επιλογής του. Όταν ένας γονιός διαφοροποιεί τις συνήθειες του παιδιού του είτε αυτό αφορά την διατροφή του, είτε τις ενασχολήσεις του, χρειάζεται να είναι έτοιμος να παραμείνει σταθερός και ευγενικός στην οδήγηση του παιδιού του γνωρίζοντας ότι ο δρόμος είναι δύσκολος. Ο συνδυασμός σταθερότητας και ευγένειας στην συμπεριφορά του είναι που θα κάνει τη διαφορά. Αν αφεθεί κάποιος μόνο στη σταθερότητα θα οδηγηθεί εύκολα στον αυταρχισμό, αν αφεθεί μόνο στη ευγένεια θα οδηγηθεί στον επιτρεπτισμό άρα μόνο ο συνδυασμός των δύο κάνει τη διαφορά. Για να το εφαρμόσει αυτό ένας γονιός χρειάζεται να είναι αποφασισμένος και έτοιμος να διαχειριστεί τα συναισθήματά του με ωριμότητα και διάκριση όταν μιλάμε για την τεχνολογία.
Δεν είναι τυχαίο που παγκόσμια έχουμε μόνο ένα λαμπρό παράδειγμα και αυτό πρόσφατο, εκείνο του Greystones της Ιρλανδίας. Θέλει πολύ κόπο να αντισταθείς. Θέλει μεγάλο σθένος να εναντιωθείς. Ας μην φοβάται ο γονιός που διαφέρει από το σύνολο. Αρκεί στερώντας την κακή συνήθεια του κινητού και του tablet από τα χέρια του παιδιού, να έχει να προτείνει εναλλακτικές, να ασχοληθεί με το παιδί, να το εντάξει στην καθημερινότητά του αναθέτοντας καθήκοντα και ενθαρρύνοντας ΟΧΙ επαινώντας την συμμετοχή. Αλήθεια γνωρίζουμε την διαφορά ενθάρρυνσης και επαίνου; Είμαι σε θέση να απαντήσω περίτρανα ΟΧΙ. Χρειάζεται ακόμη να εκπαιδεύσει το παιδί του να αντιλαμβάνεται από πολύ νωρίς τις συνέπειες των πράξεών του και όχι ασφαλώς τιμωρώντας αλλά εφαρμόζοντας με σύνεση και διάκριση τις συνέπειες. Αλήθεια γνωρίζουμε την διαφορά της τιμωρίας από την συνέπεια; ΟΧΙ δυστυχώς και αυτό γιατί κανείς δεν μας την έμαθε.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε και με πολλές άλλες συστάσεις αλλά ο περιορισμός ενός άρθρου δεν μας το επιτρέπει. Ας καταλήξουμε λοιπόν αναγνωρίζοντας ότι οι συνέπειες από την αλόγιστη χρήση της τεχνολογίας είναι θλιβερές και έχουν να κάνουν με την συνολική υπόσταση του παιδιού. Επηρεάζουν τον νου, την καρδιά και το σώμα του με τρόπους που δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά, αλλά ελλοχεύουν αδιόρατοι στην αρχή και βαθύτατα απειλητικοί καθώς περνά ο χρόνος. Ήδη φαίνονται στον κοινωνικό ιστό. Η πανδημία ως γνωστόν συνέτεινε καταλυτικά.
Η νοητική ζημιά γίνεται αργά και βασανιστικά, μιας και ο χρήστης σιγά σιγά εθίζεται και ο μόνος τρόπος να νιώσει την ευλογία της χαράς είναι μέσω της αύξησης της ντοπαμίνης που γίνεται μόνον με την ικανοποίηση της εξάρτησής του. Αυτό επιθυμούμε για το παιδί μας; Θέλουμε να το δούμε εξαρτημένο να δυστυχεί και να μην μπορεί να διαχειριστεί την έλλειψη της εξάρτησής του;
Η συναισθηματική ζημιά είναι ένα τεράστιο θέμα που προκύπτει και ήδη εμφανίζεται απειλητική. Το παιδί μαθαίνει από νωρίς να χρησιμοποιεί τα συναισθήματά του εκφρασμένα με μηχανιστικούς τρόπους, (με φατσούλες και αν ρωτήσεις τι εννοεί αυτή η φατσούλα δεν ξέρει να σου πει!!!). Μαθαίνει από νωρίς να εκφράζεται μόνο με τον γραπτό λόγο και όχι με την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία και όλοι ξέρουμε πόσο εύκολα γράφονται κάποια πράγματα που δύσκολα λέγονται και πόσο ο γραπτός λόγος μπορεί να παρεξηγηθεί. Επίσης τα γραπτά μένουν, και μένοντας χρειάζεται να βρεθούν τρόποι να δικαιολογηθούν καμιά φορά τα αδικαιολόγητα και εύκολα ένας νέος άνθρωπος μπορεί να μπει σε απειλητικές συνθήκες ενοχών, απειλών και δύσκολων συνθηκών που οδηγούν συχνά σε φοβικές έως μανιοκαταθλιπτικές συνθήκες και καταλήγουν σε οικογενειακά και προσωπικά δράματα. Τα έχουμε δει να γίνονται και είναι πολύ δύσκολο να θεραπευτούν.
Και τι να πούμε για τις σωματικές συνέπειες. Ένα παιδί μαθαίνει κυρίως κιναισθητικά. Χρειάζεται την κίνηση και όλη την γκάμα των αισθήσεων για να αντιληφθεί σφαιρικά τη ζωή. Όταν με την χρήση της τεχνολογίας η μάθηση γίνεται με την όραση και την ακοή μόνο, το παιδί εύκολα οδηγείται σε μια ελλιπή γνωσιακή συνθήκη που σιγά σιγά το οδηγεί στο να μην αναγνωρίζει πηγές πληροφορίας που θα το κάνουν να αντιληφθεί τη ζωή όπως η ζωή το χρειάζεται.
Και για να καταλήξουμε, είμαστε μια ενοχική κοινωνία που μεταφέρει τα τραύματά της από γενιά σε γενιά και φθάνει στο εύκολο και πολυειπωμένο συμπέρασμα: «Έλα μωρέ και εμείς τι πάθαμε που μεγαλώσαμε όπως μεγαλώσαμε;» Αυτό που πάθαμε αγαπητέ. Αυτό που πάθαμε. Ρίξε μια συνειδητή ματιά γύρω σου και συμπέρανε. Σου αρέσει ο κόσμος που κληροδοτούμε στα παιδιά μας; Ας τον αλλάξουμε! Ας αναθεωρήσουμε! Ο δρόμος είναι δύσκολος σίγουρα! Ας κάνουμε το μερίδιο που μας αναλογεί. Η λύση είναι μία! Γονιός δεν γεννιέσαι αλλά γίνεσαι και ενώ σε ότι κάνεις στη ζωή σου μαθητεύεις, στον σπουδαιότερο ρόλο σου αφήνεσαι ανεκπαίδευτος. Για να γίνεις ένας επιτυχημένος Μέντορας και Προπονητής ζωής χρειάζεται να μάθεις τρόπους χρειάζεται να εκπαιδευτείς. Η αγάπη σου για το παιδί σου είναι αδιαμφισβήτητη. Βρες τρόπους να την εκφράσεις σε όλα τα επίπεδα γιατί εσύ είσαι αυτός που διαμορφώνει τον ψυχικό κόσμο της επόμενης γενιάς. Πάρε πληροφορίες μην αφήνεις στην τύχη της αυτή την τόσο σημαντική σχέση. Το να κάνεις αυτό που έκαναν οι γονείς σου, το ακριβώς αντίθετο ή εκείνο που κάνουν οι πολλοί είναι βέβαιο ότι δεν βοηθά.
*Οικογενειακή Σύμβουλος
www.allazo.gr