NewsEdit Με συμπόσιο για την Κρίση της Δημοκρατίας και για την Αντιπροσώπευση, το (ήδη 40χρονο) Ίδρυμα Μεσογειακών Μελετών επιχείρησε την ολική επαναφορά του ως πλατφόρμα συζήτησης και ανάδειξης λύσεων σε προβλήματα που παραμένουν επίκαιρα.
Του Αντώνη Παπαγιαννίδη
Στο συμπόσιο αυτό τέθηκε το σταθερά επανερχόμενο ζήτημα της αντιπροσώπευσης, όπως το παρουσίασε εισαγωγικά στις σημερινές του εκφάνσεις ο επικεφαλής του Επιστημονικού Συμβουλίου του IMM Ναπολέων Μαραβέγιας.
Σε μια διεξοδική παρουσίαση φαινομένων που δείχνουν την υποχώρηση της αίσθησης αντιπροσώπευσης στις σημερινές πολιτικές συνθήκες, ο συνταγματολόγος Σπύρος Βλαχόπουλος του ΕΚΠΑ απαρίθμησε σειρά συμπτωμάτων: περιθωριοποίησης θεσμών συμμετοχής. (Χαρακτηριστικά, η θέσπιση της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας με το άρθρο 73 παρα 6 του Συντάγματος, έστω και με τις υπερβολικά απαιτητικές 500.000 υπογραφές που ζητούνται αφέθηκε σε εκκρεμότητα ελλείψει εφαρμοστικών διατάξεων. Ενώ στην κοινοβουλευτική πραγματικότητα οι συχνές μεταπηδήσεις βουλευτών από κόμμα σε κόμμα δημιουργούν μια αίσθηση «επαγγελματιών της πολιτικής», αίσθηση που κλονίζει την εμπιστοσύνη και την δυνατότητα πολιτικής ταύτισης των πολιτών. Παράλληλα, η γενίκευση της πρακτικής της νομοθέτησης δια τροπολογιών με την προσθήκη ρυθμίσεων σε άσχετα νομοθετήματα (φαινόμενο που τα δικαστήρια δέχονται ως καλυπτόμενο από το interna corporis, την αυτορρύθμιση της Βουλής), ή πάλιν ο αυτοπεριορισμός των Προέδρων της Δημοκρατίας σε ρόλο «πολιτικού συμβολαιογράφου» δείχνουν προς μια κατεύθυνση λειτουργίας της πολιτικής σε κλειστό κύκλωμα.
Την ίδια στιγμή, η ριζοσπαστικοποίηση του πολιτικού λόγου, η «ευκολία» εκφοράς έως και βίαιου λόγου με την συμπαράσταση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, ενώ δίνει μια επίφαση έντασης του πολιτικού προβληματισμού – και της συμμετοχής στον δημόσιο λόγο από πλευράς κοινωνίας των πολιτών – καταλήγει σε φαινόμενα πολιτικής αποστράτευσης.
Λαμβάνοντας το νήμα , και επεκτείνοντας στο φαινόμενο της αποχής από τις εκλογικές αναμετρήσεις – ο βετεράνος των Οικονομικών Γιώργος Μπήτρος, ο οποίος «εξομολογήθηκε» ότι όλο και περισσότερο βλέπει τον εαυτό του να στρέφεται προς την μελέτη των πολιτικών φαινομένων, ξεστρατίζοντας από τα οικονομικά, διερωτήθηκε μήπως ακριβώς η χαμηλή συμμετοχή στις εκλογές έχει/αποκτά άμεσο πολιτικό νόημα. Μήπως δηλαδή το ισχύον σύστημα απορρίπτεται ακριβώς από την αποχή. Και τούτο την στιγμή που σε χώρες όπως η Αυστραλία, η Φινλανδία ή η Ελβετία παρατηρείται η αντίθετη πορεία: αύξηση της συμμετοχής, ενδεχομένως και λόγω της ύπαρξης ομοσπονδιακών λειτουργιών (που φέρνουν την απόφαση πλησιέστερα στον πολίτη), ή και δημοψηφισμάτων πρακτικών για πλήθος θεμάτων αμέσου ενδιαφέροντος για τον καθημερινό άνθρωπο.
Για τον Γ. Μπήτρο, επιπλέον, εκείνο που τραυματίζει σοβαρά την αίσθηση αντιπροσώπευσης είναι η «εγκατεστημένη ασυμμετρία πληροφόρησης» μεταξύ τεχνοκρατών που «οδηγούν» τις πολιτικές αποφάσεις και πολιτών που καλούνται να τις αποδεχθούν. Περισσότερο παρά ποτέ, η τοποθέτηση του Βενιαμίν Φρανκλίνου που θέλει τους πολιτικούς να ενδιαφέρονται για το κοινό συμφέρον μόνον εφόσον κάτι τέτοιο εξυπηρετεί το δικό τους άμεσο συμφέρον, ηχεί δυσάρεστα πειστική…
Μεταφέροντας την πείρα του από την λειτουργία του Αμερικανικού πολιτικού συστήματος και δη των grass-roots οργανώσεων (του Δημοκρατικού Κόμματος) προτού βρεθεί την δεκαετία του ΄80 στην Ελλάδα στρατευόμενος στο ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, ο Θόδωρος Στάθης – Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΙΜΜ σ’ αυτήν την φάση – έθεσε ως καίριο το ερώτημα πώς θα μπορούσε να ανατραπεί η αίσθηση ότι επαγγελματοποιείται η πολιτική. Και τούτο επειδή η λειτουργία «σε κλειστό κύκλωμα» απονομιμοποιεί , καθώς αποστρατεύει τους πολίτες και αποθαρρύνει την ουσιαστική συμμετοχή.
Προκειμένου λοιπόν να αποφευχθεί ο κίνδυνος της επαγγελματοποίησης, ο Θ. Στάθης πρότεινε τα κόμματα να σκεφθούν το ενδεχόμενο να ορίζονται τα όργανά τους με έναν τρόπο που θα παρέπεμπε στην λογική της Αρχαίας Αγοράς – δηλαδή με κλήρωση μεταξύ των μελών. Δεν θα ίσχυε κάτι τέτοιο για τα κεντρικά όργανα όπως ο Πρόεδρος ή οι υποψήφιοι βουλευτές ή αντίστοιχα για κεντρικά στελέχη. όμως στον ευρύτερο σχηματισμό οργάνων, η ανάδειξη μέσα από κλήρωση θα ενέτεινε την αίσθηση της συμμετοχής αλλά και των ίσων ευκαιριών /χωρίς κυκλώματα. Με την προσδοκία να επανέλθει κόσμος στις κομματικές οργανώσεις – καθώς στην σύγχρονη δημοκρατία δεν έχει βρεθεί υποκατάστατο της κεντρικής λειτουργίας των κομμάτων.
Με 40 χρόνια λειτουργίας, με 100 ερευνητικά προγράμματα, με ανταγωνιστική χρηματοδότηση και με 40 συλλογικές δημοσιεύσεις στο ενεργητικό του – από την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την ενεργειακή στρατηγική μέχρις το περιβάλλον ασφαλείας στην Βαλκανική και τις προοπτικές της Μεσογείου – και με συνεργασίες με Ελληνικά ιδρύματα με Μεσογειακό ενδιαφέρον όπως με το Ίδρυμα Friedrich Ebert, το Ίδρυμα Μεσογειακών Μελετών προσπαθεί. Η σκιά Κάρολου Παπούλια ή Σήφη Βαλυράκη, ή πάλι των παλαιότερων προτάσεων για Εθνική Στρατηγική Βιώσιμης Ανάπτυξης, παρακολουθούν.