NewsEdit Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται πλέον σε μια νέα κανονικότητα με τακτικές και ουσιαστικές επαφές μεταξύ των ηγετών των δυο χωρών και των υπουργών τους όπως και άλλων υπηρεσιακών παραγόντων.
Του Δημήτρη Τριανταφύλλου
Παράλληλα προχωρούν οι τρεις βασικοί πυλώνες της διαδικασίας εξομάλυνσης : πολιτικός διάλογος, θετική ατζέντα, και στρατιωτικός διάλογος, όπως αυτή είχε αποφασιστεί και ανακοινωθεί στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους τον Ιούλιο του 2023. Για να φτάσουμε στις εξελίξεις που απορρέουν έκτοτε θα πρέπει να θυμηθούμε ότι είχε προηγηθεί μια παρατεταμένη περίοδο πολλών μηνών αισθητής μείωσης των παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου, παραβάσεων του FIR Αθηνών, και υπερπτήσεων ελληνικών νησιών. Με άλλα λόγια, εδώ και λίγο πάνω από ένα χρόνο, ιδιαίτερα μετά τους δίδυμους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία (6 Φεβρουαρίου 2023), τα ελληνοτουρκικά βρίσκονται σε τροχαία οικοδόμησης εμπιστοσύνης και εκτόνωσης.
Η περιβόητη Διακήρυξη των Αθηνών του περασμένου Δεκεμβρίου όπως και οι εξελίξεις έκτοτε διαβεβαιώνουν τα προαναφερόμενα δίνοντας ένα πολιτικό και αξιακό πλαίσιο στην νέα απόπειρα εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών και προσδιορίζεται ως ένα είδος αξιολόγησης των σχέσεων με ένα οδικό χάρτη για τα επόμενα βήματα, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Μεταξύ άλλων αυτά αφορούν την αύξηση του ύψους του διμερούς εμπορίου στα 10 δισεκατομμύρια ευρώ μέσα σε μια πενταετία, την διευκόλυνση χορήγησης θεωρήσεων σε Τούρκους πολίτες, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού κεκτημένου, συνεργασία στην αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών, κλπ. Η πρόσφατη επίσκεψη του Υφυπουργού Εξωτερικών Κώστα Φραγκογίαννη στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές Φεβρουαρίου συνοδεία πολλών Ελλήνων επιχειρηματιών σηματοδοτεί ένα σχετικό δυναμισμό στην προώθηση της θετικής ατζέντας. Τα ζητήματα που περιέχει η θετική ατζέντα είναι πολλά και σύνθετα – ενέργεια, περιβάλλον, διαχείριση υδάτων, μεταφορές, βιομηχανία, έρευνα και τεχνολογία, γεωργία, τελωνειακή συνεργασία, τουρισμός, και πολιτική προστασία, μεταξύ άλλων. Σκιαγραφούν όχι μόνο τις προοπτικές συνεργασίας μεταξύ των δυο χωρών αλλά έχουν και μια περιφερειακή διάσταση όπου θα μπορούσαν Αθήνα και Άγκυρα να ηγηθούν πρωτοβουλιών σε περιφερειακό επίπεδο με άλλους κρατικούς δρώντες.
Η επίσκεψη της Υφυπουργού Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου προ εβδομάδων στην Άγκυρα με κύριο θέμα τον πολιτικό διάλογο επιβεβαιώνει πρώτιστος την θέληση για βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δυο πλευρών, κάτι που αναμένεται να εκφραστεί περαιτέρω κατά την προγραμματισμένη επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργό στην Άγκυρα το Μάϊο. Το ζήτημα τώρα είναι πια θα είναι τα επόμενα στάδια σε αυτήν την βήμα βήμα προσέγγιση.
Ας αφήσουμε για άλλη φορά τις προτάσεις για το πως μπορεί να θεσμοθετηθεί και να ενισχυθεί περαιτέρω ο διάλογος και να επικεντρωθούμε στο ευρύτερο πλαίσιο στο όποιο διαμορφώνεται αυτή η νέα απόπειρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ των δυο χωρών. Την ίδια περίοδο, δηλαδή μετά το ταξίδι Ερντογάν στην Αθήνα το περασμένο Δεκέμβριο, οι δύο χώρες έχουν λάβει τις σχετικές διαβεβαιώσεις από τις ΗΠΑ ότι έχουν αρθεί οποιαδήποτε εμπόδια στα αιτήματα τους για την προμήθεια νεών μαχητικών αεροσκαφών προς ενίσχυση των αντίστοιχων αεροποριών τους (F35 για την Ελλάδα και F16 για την Τουρκία). Αξιοσημείωτο είναι πως πέραν της αρχικής αναμπουμπούλας που προκλήθηκε από την απόφαση της Ουάσιγκτον, το όλο ζήτημα θεωρείται στίγμα μιας νέας πραγματικότητας για μια σχετικά ενισχυμένης Αθήνας εντός του Δυτικού στρατοπέδου. Υπενθυμίζω ότι το τουρκικό αίτημα έγινε δεκτό μόνο μετά της τουρκικής αναδίπλωσης σχετικά με την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. ‘Έκτοτε έχουμε βιώσει τον συμβολισμό της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Οδησσό υπό την απειλή Ρωσικών βομβών, την παρουσία του Υπουργού Άμυνας στην Φρεγάτα Υδρα εν πλω στον Κόλπο του Άντεν, στο πλαίσιο της συμμετοχής της στην ευρωπαϊκή επιχείρηση «Ασπίδες», την έναρξη της ανθρωπιστικής επιχείρησης «Αμάλθεια» που προωθήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία με την υποστήριξη της Ελλάδας, η επίσκεψη του ‘Έλληνα πρωθυπουργού στην Ινδία όπου ένα από τα κύρια θέματα συζήτησης είναι η συμμετοχή της Ελλάδος στο υπό διαμόρφωση εμπορικό διάδρομο IMEC που θα συνδέει την Ινδία με την Ευρώπη δια της Αραβικής χερσόνησος και το Ισραήλ, και η παρουσία του ¨Έλληνα πρωθυπουργού μαζί με άλλους ευρωπαίους ομολόγους τους στο Κάιρο σηματοδοτώντας μια νέα αρχή στις σχέσεις ΕΕ – Αιγύπτου. Τις τελευταίες μέρες και ώρες μαθαίνουμε ότι και ο Έλληνας Πρωθυπουργός και ο Τούρκος Πρόεδρος αναμένονται να λάβουν πρόσκληση να επισκεφτούν τον Λευκό Οίκο (τον Απρίλιο ο Κυριάκος Μητσοτάκης και τον Μάϊο ο Ταγιπ Ερντογάν).
Τι θέλει να πει ο ποιητής αναρωτιέστε; Η σημερινή κατάσταση στα ελληνοτουρκικά είναι συνδεδεμένη με την ευρύτερη κινητικότητα στην εξωτερική πολιτική της χώρας εξισορροπώντας την ταυτόχρονη κινητικότητα μιας ολοένα πιο αυτόνομης Άγκυρας και αντικαταστώντας την διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση που έδινε στην Ελλάδα, όσο η Τουρκία ήταν προσηλωμένη στον στόχο της ένταξης, την δυνατότητα να μετριάσει τις προκλήσεις και τις υπερβολές της Άγκυρας, υπό το πρίσμα της αιρεσιμότητας. Η προσήλωση της Ελλάδας στο δυτικό της προσανατολισμό της και η κινητικότητα της εντός του δυτικού μπλόκ δεν είναι χωρίς κινδύνους αλλά υπό το πρίσμα ενός ασταθούς διεθνούς συστήματος της παρέχει ένα γενικό πλέγμα ασφάλειας συνυφασμένο με την αυξανόμενη σημασία της.
Οι τρομοκρατική επίθεση στην Μόσχα από το Ισλαμικό Κράτος επιδεικνύει ότι ο δρόμος του αποστασιομένου, μοναδικού, και συναινετικού με όλους καβαλάρη δεν είναι ένα που μια χώρα με τις δυνατότητες της Ελλάδας, βρισκόμενη σε μια σημαντική μεν αλλά ασταθής δε γεωγραφική περιοχή γειτνιάζοντας με μια χώρα που φιλοδοξεί να υπερβεί (τουλάχιστον πολιτικά, οικονομικά, και στρατιωτικά) τις ήδη επιβλητικές δυνατότητες της, μπορεί να εστιάσει μόνο στην αντιμετώπιση της τουρκικής προκλητικότητας.
Όπως είχε δηλώσει ο Έλληνας Πρωθυπουργός τον περασμένο Δεκέμβριο, «Όταν ωριμάσουν οι συνθήκες, η επόμενη φάση του πολιτικού διαλόγου μπορεί να είναι η προσέγγιση για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ». Για να ωριμάσουν, εάν ποτέ ωριμάσουν, ο δρόμος περνάει από την θεσμοθέτηση και την αναγνώριση της ευρύτερης κινητικότητας της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή.
Ο Δημήτρης Τριανταφύλλου είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Διευθυντής Προγραμμάτων στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ).