NewsEdit Αρθρο του Νικ. Παρασκευόπουλου, ομ. καθηγητή ΑΠΘ
Η ομιλία του Έλληνα Δικαστή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) καθηγητή Ιωάννης Κτιστάκι με θέμα «Η απαγόρευση των βασανιστηρίων» στην εκδήλωση «Τιμή Δημητρίου Ευρυγένη», που διοργάνωσε πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη το Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου, όπως δημοσιεύθηκε εδώ παρουσίασε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκε η συμφόρηση των ελληνικών φυλακών,
Το πρόβλημα του υπερπληθυσμού και των κακών συνθηκών κράτησης στις φυλακές έχει θεμελιώσει σε πολλές καταδικαστικές αποφάσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου («ουδείς επιτρέπεται να υποβληθή εις βασάνους ούτε εις ποινάς ή μεταχείρισιν απανθρώπους ή εξευτελιστικάς»). Ειδικά οι συνθήκες κράτησης στα σωφρονιστικά καταστήματα έχουν αναχθεί σε προνομιακό τομέα κυρωτικών παρεμβάσεων της νομολογίας του ΕΔΔΑ: Μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει καταδικαστεί σε 139 υποθέσεις- προσφυγές για απάνθρωπη μεταχείριση και η συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτών αφορά τις συνθήκες κράτησης. Εννοείται ότι οι σχετικές συνθήκες πολλαπλά παραβιάζουν επίσης τους Ευρωπαϊκούς Κανόνες για τις φυλακές, του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Η χώρα μας έχει βαρύ παρελθόν. Δεν είναι μόνο οι καταδίκες του ΕΔΔΑ. Κατά το 2011 η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη των βασανιστηρίων (CPT) είχε ήδη εκδώσει Δημόσια Δήλωση σε βάρος της χώρας μας εξαιτίας των συνθηκών κράτησης στις ελληνικές φυλακές. Σπάνια, αλλά αντεστραμμένη διάκριση. Μέχρι τότε ανάλογες Δηλώσεις είχαν εκδοθεί μόνο για την Ρωσία και την Τουρκία. Δεν είναι μόνο το πλήγμα για το κύρος της χώρας, αφού οι Δηλώσεις αυτές διαβάζονται σε όλη τη γη: Σημαντικό είναι ότι η νομολογία του ΕΔΔΑ στηρίζεται σε αυτές με τα σκεπτικά των αποφάσεων που καταλήγουν στις (ονειδιστικές αλλά και δαπανηρές) καταδίκες της χώρας μας. Επίσης έχει συμβεί άλλες χώρες να αρνηθούν την έκδοση καταδίκων στην Ελλάδα, λόγω των κακών συνθηκών στα ελληνικά σωφρονιστικά καταστήματα.
Ίσως δεν είναι γνωστό σε πολλούς: Η αντιμετώπιση του προβλήματος του συνωστισμού στις φυλακές δεν λύνεται με εξαγγελίες για κτίσιμο νέων εγκαταστάσεων. Όχι μόνο επειδή χτίζοντας σχολεία μπορείς να γκρεμίζεις φυλακές, σύμφωνα με το σοφό λαϊκό κανόνα πρόληψης. Οι μελέτες – κατασκευές σωφρονιστικών καταστημάτων είναι εξαιρετικά χρονοβόρες και δαπανηρές. Εξίσου δαπανηρά είναι τα σταθερά λειτουργικά έξοδα και οι μισθοδοσίες (οι φυλακές δουλεύουν σε τέσσερις βάρδιες και για μια φυλακή χρειάζονται εκατοντάδες) που ακολουθούν. Όσο για τις ιδιωτικές φυλακές, η αγορά ενδιαφέρεται μόνο όταν την πληρώνει το δημόσιο αδρά με τα χρήματα των φορολογουμένων το κόστος λειτουργίας αλλά και τα εργολαβικά κέρδη επιπλέον. Η τεράστια επιβάρυνση του δημοσίου παράλληλα με τα δικαιοκρατικά προβλήματα και τις ανισότητες που προξενούνται έχουν οδηγήσει στη διεθνή επιφυλακτικότητα έναντι του μοντέλου των ιδιωτικών φυλακών, αν και εμφανίστηκε πριν αρκετές δεκαετίες.
Ίσως λοιπόν γι΄αυτό ακριβώς, επειδή η «συμφέρουσα» λύση δεν είναι εύκολη, η κυβέρνηση αποφάσισε να αφήσει τα πράγματα να χειροτερεύουν. Η πολιτική του σημερινού Υπουργείου Δικαιοσύνης είναι εύκολη, θεσπίζει διαρκώς αυστηρότερες ποινές αδιαφορώντας για τον παραπέρα συνωστισμό των κρατουμένων. Με δεδομένο ότι οι αυστηροί νόμοι δεν εφαρμόζονται αναδρομικά, η επιβολή των νέων αυστηρότερων ποινών που θα στοιβάζουν σαν σακιά τους ανθρώπους στις φυλακές, για λίγο θα αργήσει. Ίσως τότε η κυβέρνηση ή ο Υπουργός να έχουν αλλάξει. Αυτό που δεν θα έχει αλλάξει είναι η βαρβαρότητα των βασανιστικών συνθηκών και η ανηθικότητα. Ίσα ίσα, θα επιβαρύνονται.