Newsroom Λίγο πριν από τη διάλεξή του στη μνήμη του Νίκου Πουλαντζά, που διοργανώνεται αύριο από το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, με τίτλο «Το μέλλον ως ανοιχτό ερώτημα στη Ρόζα Λούξεμπουργκ: Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα, διεθνισμός ή εθνικισμός», ο Μικαέλ Λεβί, κοινωνιολόγος, φιλόσοφος, ομότιμος διευθυντής στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), μιλάει στην «Α».
«Υπάρχει ανάγκη για μια συμμαχία δυνάμεων που αντιτίθενται τόσο στην Άκρα Δεξιά όσο και στον νεοφιλελευθερισμό» υποστηρίζει απέναντι στο διεθνές «φαιό κύμα» που αναδεικνύεται. Μιλάει για το «οικονομικό πραξικόπημα» του 2015, τα λάθη και τα θετικά της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, ενώ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου με αφορμή την κλιματική αλλαγή, που τη χαρακτηρίζει ως την «πιο σοβαρή πρόσκληση στην ανθρώπινη ιστορία».
Η δωδέκατη ετήσια διάλεξη στη μνήμη του Νίκου Πουλαντζά διοργανώνεται από το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, με τίτλο «Το μέλλον ως ανοιχτό ερώτημα στη Ρόζα Λούξεμπουργκ: Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα, διεθνισμός ή εθνικισμός».
Η διάλεξη θα λάβει χώρα τη Δευτέρα 17 Δεκεμβρίου 2018, 7 μ.μ., στην αίθουσα εκδηλώσεων του Goethe-Institut Athen, Ομήρου 14-16, με κύριο ομιλητή τον Μικαέλ Λεβί.
* Σε ολόκληρη την Ευρώπη βλέπουμε την άνοδο των εθνικιστικών και ακραίων δυνάμεων. Μάλιστα, φαίνεται πως οι ιδέες της Ακροδεξιάς και του φασισμού βρίσκουν έκφραση, έως και ηγεμονία, με τρόπο θεσμικό αλλά και εντός των κομμάτων που τοποθετούνται στον χώρο της παραδοσιακής Δεξιάς. Την ίδια στιγμή, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού έχουμε τον Τραμπ και τον Μπολσονάρο. Είμαστε μπροστά στη δημιουργία μιας “Μαύρης Διεθνούς”; Πώς φτάσαμε ως εδώ;
Υπάρχει, πράγματι, σε παγκόσμια κλίμακα, μια αξιοσημείωτη άνοδος των εθνικιστικών, ακροδεξιών, ημιφασιστικών ή φασιστικών κυβερνήσεων και κομμάτων. Η μισή Ευρώπη ανησυχεί, καθώς και η Ιαπωνία, η Ινδία, η Τουρκία, μέρη της Μέσης Ανατολής, οι ΗΠΑ και τώρα η Βραζιλία.
Έχουν γίνει απόπειρες από τον Στιβ Μπάνον να οργανώσει μια «Μαύρη Διεθνή», αλλά με περιορισμένη επιτυχία. Ωστόσο, υπάρχουν ήδη διασυνδέσεις ανάμεσα στον Τράμπ, τον Μπολσονάρο, τον Σαλβίνι και άλλους. Όμως αυτά τα κινήματα είναι πολύ διαφορετικά για να συγκροτήσουν μια κοινή ομοσπονδία. Για τον Τραμπ και τον Σαλβίνι (ή τον Όρμπαν), ο εχθρός, δηλαδή ο αποδιοπομπαίος τράγος, είναι οι μουσουλμάνοι και οι μετανάστες, για τον Μπολσονάρο οι ομοφυλόφιλοι και οι αριστεροί, για τον ISIS οι σιίτες και οι γεζίντι, για τον Ερντογάν οι Κούρδοι κ.λπ.
Είναι σαφώς ένα διαπλανητικό φαινόμενο, αλλά όχι εύκολο να εξηγηθεί. Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση δημιουργεί συνθήκες για «κρίσεις ταυτότητας» και η οικονομική κρίση επιδεινώνει την ανεργία και τροφοδοτεί το μίσος κατά των μεταναστών, αλλά ακόμα αυτό το διεθνές «φαιό κύμα» είναι ένα αίνιγμα. Υπάρχουν συγκεκριμένες αιτίες σε κάθε χώρα, αλλά η εξέλιξη είναι παγκόσμια.
Υπάρχουν έντονες ομοιότητες με τη δεκαετία του ’30, αλλά, τουλάχιστον για την ώρα, δεν υπάρχουν ολοκληρωτικά κράτη, όπως ήταν το ιταλικό φασιστικό καθεστώς ή το ναζιστικό Τρίτο Ράιχ.
Εναλλακτική πρόταση στον νεοφιλελευθερισμό
* Υπάρχει τρόπος να ανασχεθεί αυτό το φαινόμενο ή είναι πολύ αργά; Ποιος ο ρόλος της Αριστεράς; Μπορεί να υπάρξει το λεγόμενο μέτωπο των προοδευτικών δυνάμεων, ενόψει και των ευρωεκλογών;
Δεν είναι ποτέ πολύ αργά, αλλά η Ακροδεξιά γίνεται όλο και πιο ισχυρή σε κάθε χώρα κατά μήκος της Ευρώπης. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα μεγάλο αντιφασιστικό μέτωπο, αλλά χρειαζόμαστε πάνω απ’ όλα μια συμμαχία δυνάμεων που αντιτίθενται τόσο στην Άκρα Δεξιά όσο και στον νεοφιλελευθερισμό. Αυτό εξαιρεί, για την ώρα, πολλά από τα κόμματα της Σοσιαλδημοκρατίας και των Πρασίνων, που έχουν γίνει, στην πραγματικότητα, σοσιαλφιλελεύθερα κόμματα. Αν κάποιος δεν προσφέρει μια πραγματική εναλλακτική στην νεοφιλελεύθερη καταστροφή και στις σκληρές πολιτικές λιτότητας, είναι δύσκολο να κερδίσεις τον κόσμο από την εθνικιστική και ρατσιστική δημαγωγία της Άκρας Δεξιάς.
* Σε αυτό μπορεί να παίξουν ρόλο φιλελεύθεροι πολιτικοί όπως ο Μακρόν;
Στις τελευταίες προεδρικές εκλογές, πολλοί αριστεροί αναγκάστηκαν να ψηφίσουν τον Μακρόν ώστε να εμποδίσουν την νίκη της ρατσίστριας και ξενοφοβικής Μαρίν Λεπέν. Αλλά ο Μακρόν, ένας πιστός υπηρέτης του χρηματοοικονομικού κεφαλαίου και του νεοφιλελεύθερου προγράμματος της κοινωνικής αδικίας και της υποβάθμισης, δεν είναι μια πραγματική εναλλακτική. Δεν είναι τυχαίο ότι το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» τον έχει στοχοποιήσει αποδοκιμάζοντας τη δημοσιονομική αδικία και τον γενικότερο προσανατολισμό μιας κυβέρνησης που εργάζεται για το αποκλειστικό συμφέρον του πλουσιότερου 1%. Ούτε ο Μακρόν, ούτε η Ε.Ε. έχουν λάβει σοβαρά μέτρα για να σταματήσουν τη φοροαποφυγή. Δισεκατομμύρια ευρώ επενδύονται με ασφάλεια σε φορολογικούς παραδείσους, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.
Τρία κρίσιμα ζητήματα
* Ποιο είναι το επίδικο των ευρωεκλογών τον ερχόμενο Μάιο; Ποια είναι η σύγκρουση στην οποία θα κληθούν να τοποθετηθούν οι λαοί της Ευρώπης;
Υπάρχουν τρία κρίσιμα ζητήματα για τις επόμενες ευρωεκλογές: ένα τέλος στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας, μια γενναιόδωρη φιλοξενία για τους πρόσφυγες και μια πραγματική οικονομική μετάβαση. Η ριζοσπαστική ευρωπαϊκή Αριστερά, από την GUE έως και τα νέα κόμματα που έχουν ιδρυθεί κάτω από το σύνθημα «Τώρα ο λαός», μοιράζονται μια κοινή θέση σε αυτά τα θέματα και θα έπρεπε να προσπαθήσουν να κινηθούν από κοινού. Αυτό ισχύει επίσης για μερικά από τα πιο ριζοσπαστικά πράσινα κόμματα. Πρέπει να αρνηθούμε την ψευδή επιλογή ανάμεσα στους εθνικιστές ακροδεξιούς -που παραπλανητικά προσδιορίζονται ως «λαϊκιστές» από τα ΜΜΕ- και το νεοφιλελεύθερο «Κέντρο» ή τη «μετριοπαθή Δεξιά», που είναι ευθυγραμμισμένη με τις οικονομικές αγορές.
* Η προσφυγική κρίση είναι ένας από τους κύριους παράγοντες ανόδου της Ακροδεξιάς. Η παραδοσιακή Δεξιά επίσης οριοθετείται από αυτό, θέτοντας ζητήματα ασφάλειας, σκληρότερη πολιτική φύλαξης των συνόρων, κλειστά περάσματα και φράχτες. Μπορεί η Αριστερά να διαμορφώσει ένα πειστικό πρόγραμμα απέναντι σε αυτή την οπτική;
Οι πρόσφυγες που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη -και συχνά πνίγονται στη Μεσόγειο- είναι μονάχα το νέο πρόσχημα που χρησιμοποιούν τα ακροδεξιά και τα φασιστικά κινήματα. Πριν από αυτό στοχοποίησαν τους μουσουλμάνους Ευρωπαίους ή τους Ρομά ή τους Ευρωπαίους αφρικανικής καταγωγής. Η παραδοσιακή Δεξιά ακολουθεί μια αντίστοιχη γραμμή, προσπαθώντας με κάθε τρόπο να κλείσει τις πόρτες του «ευρωπαϊκού φρουρίου».
Δεν είναι μόνο απάνθρωπο και βάρβαρο -δεκάδες χιλιάδες έχουν πεθάνει ήδη στη θάλασσα- αλλά και παράδοξο: ο ευρωπαϊκός πληθυσμός γίνεται όλο και πιο γερασμένος και ένα αναπτυσσόμενο δημογραφικό έλλειμμα έχει ήδη ξεκινήσει. Η άφιξη των νεαρών μεταναστών είναι η ιδανική λύση και για τα δύο αυτά προβλήματα.
Τα περισσότερα κόμματα της πραγματικής ευρωπαϊκής Αριστεράς αρνούνται να συναινέσουν στην ρατσιστική και ξενοφοβική δημαγωγία και απευθύνουν κάλεσμα για μια ανθρώπινη και φιλόξενη πολιτική για τους πρόσφυγες. Αυτό σημαίνει να τους δώσουμε τη δυνατότητα να διασχίζουν τα σύνορα, να εργάζονται, να διδαχθούν τις ευρωπαϊκές γλώσσες και να γίνουν μέρος του ευρωπαϊκού μέλλοντος.
* Σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015, πώς αποτιμάτε την πορεία της πρώτης αριστερής κυβέρνησης στην Ευρώπη στην περίοδο της κρίσης; Κατάφερε να αποτελέσει ένα νέο παράδειγμα;
Ως ένας ενθουσιώδης υποστηρικτής του «Όχι» το 2015, είχα απογοητευτεί με τη συνθηκολόγηση της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ υπό την πίεση της «Καταστρόικα». Αλλά η αριστερή ελληνική κυβέρνηση ήταν θύμα ενός οικονομικού πραξικοπήματος («coup d’etat») και στραγγαλίστηκε από τους ευρωκράτες. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων, προσπάθησε απλά να περιορίσει τις καταστροφές από την πολιτική λιτότητας που επιβλήθηκε από τους Σόιμπλε και τους Γιούνκερ. Ήταν μια διαφορετική πολιτική δυνατή; Έτσι νομίζω, αλλά δεν προτίθεμαι να δώσω μαθήματα, επειδή η ευρωπαϊκή Αριστερά απέτυχε να δώσει στον ελληνικό λαό τη μαζική αλληλεγγύη που χρειαζόταν κατά τη σύγκρουση του 2015. Και αναγνωρίζω ότι μερικές από τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ ήταν πράγματι θετικές: η απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στα παιδιά των μεταναστών που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα, η συμφωνία με τη Βόρεια Μακεδονία κ.λπ.
Καταστροφή χωρίς προηγούμενο
* Η κλιματική αλλαγή φαίνεται πως εξελίσσεται ραγδαία. Μπορεί να υπάρξει λύση; Η Αριστερά έχει ιεραρχήσει επαρκώς το συγκεκριμένο ζήτημα;
Η κλιματική αλλαγή είναι η πιο σοβαρή πρόσκληση στην ανθρώπινη ιστορία. Αν συνεχιστεί για μερικές ακόμη δεκαετίες, το «όπως συνήθως» (bussiness as usual) θα είναι πολύ αργά: το τρένο της αυτοκτονίας του καπιταλιστικού πολιτισμού μάς οδηγεί σε μια καταστροφή χωρίς προηγούμενο. Οι αστοί οικονομολόγοι είναι απασχολημένοι με το να υπολογίζουν τα πιθανά «κόστη» της απραξίας. Όμως εάν οι πολικοί πάγοι λιώσουν και η στάθμη της θάλασσας ανέβει, η Νέα Υόρκη, το Χονγκ Κονγκ, η Βενετία, το Άμστερνταμ και πολλές άλλες πόλεις θα βρεθούν κάτω από αυτή. Μπορεί κανείς να υπολογίσει την «αξία» αυτών των «προϊόντων»;
Οι «παγκόσμιες πολιτικές» με τη σημερινή τους μορφή -οι διεθνείς συνεδριάσεις της Διάσκεψης των Κομμάτων (COP)- είναι ανίκανες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα για τον απλούστατο λόγο ότι οι περισσότερες κυβερνήσεις που εκπροσωπούνται ενδιαφέρονται κυρίως για την «ανταγωνιστικότητα» των οικονομιών τους στην «παγκόσμια αγορά». Χρειάζονται ριζικά μέτρα, τα οποία θα ανοίγουν τη μετάβαση σε έναν νέο πολιτισμό που θα βασίζεται στο κοινό καλό, στην κοινωνική δικαιοσύνη και την προστασία του περιβάλλοντος. Κάτι που αποκαλούμε «οικοσοσιαλισμό».
Η Αριστερά, έπειτα από χρόνια αδιαφορίας, έχει αρχίσει όλο και περισσότερο να λαμβάνει υπόψη το οικολογικό ζήτημα, αλλά υπάρχει ακόμη πολλή πρόοδος να επιτευχθεί πριν γίνει μια ηγέτιδα δύναμη για έναν κοινωνικοοικολογικό μετασχηματισμό. Αυτή τη στιγμή, τοπικά οικολογικά κινήματα, κοινωνικοοικολογικές συνεργασίες και διάφορα κοινωνικά κινήματα, όπως το Attac, είναι τα πιο ενεργά συστατικά του αγώνα για ένα νέο μέλλον.
ΠΗΓΗ: avgi.gr